Αρχές της ψυχομετρικής αξιολόγησης

Ακρόαση άρθρου......

Η επιλογή του ειδικού ψυχικής υγείας για χρήση ψυχομετρικών εργαλείων φέρει την δεοντολογική υποχρέωση -πέραν της επαρκούς γνώσης του αντικειμένου- και τη σαφή αποδοχή των βασικών αρχών που διέπουν το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο.

Η ψυχομετρία βασίζεται σε μια σειρά αξιωμάτων στα οποία εδράζεται η γνώση μας, από τα οποία αντλεί τις κατευθύνσεις της η σκέψη μας και από όπου παράλληλα διευκολύνονται η ερμηνεία και η εξαγωγή συμπερασμάτων. Η παρουσίαση αυτών των αρχών αποτελεί βασική προϋπόθεση για την κατανόηση του ρόλου των ψυχομετρικών δοκιμασιών και του τρόπου με τον οποίο αυτές προσεγγίζονται. Διάφοροι, ολοένα και περισσότεροι συγγραφείς αναφέρονται σε αυτές τις αρχές και μάλιστα προτείνουν διαφορετικά σύνολα αρχών.

Μπορούμε ωστόσο να συνοψίσουμε τα ευρήματα στις παρακάτω ευρέως αποδεκτές αρχές.

Η βασικότερη ίσως αρχή της ψυχομετρίας αφορά την ύπαρξη ψυχολογικών καταστάσεων και χαρακτηριστικών. 
Παρότι η ύπαρξη ψυχολογικών καταστάσεων και χαρακτηριστικών αποτελεί για κάποιους μια αυταπόδεικτη πραγματικότητα, δεν είναι δυνατόν να αποδειχθεί με συμβατικές επιστημονικές μεθόδους. Αυτό σημαίνει ότι η πλειονότητα των ψυχολογικών χαρακτηριστικών και καταστάσεων δεν μπορεί να εξεταστεί πειραματικά με βάση τις αρχές της επιστημονικής μεθόδου που απαιτεί άμεση παρακολούθηση και αισθητηριακή επαφή με το υπό εξέταση φαινόμενο.

Είναι αρκετοί οι επιστήμονες που έθεσαν προβληματισμούς και διαφώνησαν με την συγκεκριμένη βασική αρχή. Μετρούν άραγε οι ψυχομετρικές δοκιμασίες αυτό το οποίο υποστηρίζουν οτι μετρούν ή μήπως δημιουργούν εικονικά γνωστικά κατασκευάσματα; 

Η δεύτερη βασική αρχή της ψυχομετρίας βασίζεται στην πρώτη αρχή και μάλιστα την θεωρεί προϋπόθεση. Η αρχή αυτή προτάσσει ότι όχι μόνο υπάρχουν ψυχολογικές καταστάσεις και χαρακτηριστικά, αλλά ότι μπορούν και να ποσοτικοποιηθούν και να με μετρηθούν. 

Προσεγγίζοντας κάπως πιο αναλυτικά τη δεύτερη βασική αρχή θα λέγαμε ότι το αξίωμα που εμπεριέχεται σε αυτήν, διατείνεται ότι τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου έχουν τις ίδιες ιδιότητες και διαστάσεις με τα φυσικά φαινόμενα (π.χ. βάρος, ένταση κ.τ.λ.) και επομένως είναι "εκ φύσεως" ποσοτικοποιήσιμα και μετρήσιμα.

Η τρίτη βασική αρχή αφορά τον σκοπό και την χρησιμότητα της ψυχομετριας. Σύμφωνα με αυτήν, η μέτρηση και η αξιολόγηση των ανθρώπινων χαρακτηριστικών γίνονται πάντοτε με γνώμονα την κατανόηση, την περιγραφή και την επίλυση προβλημάτων.

Στον κλινικό χώρο για παράδειγμα, η μέτρηση του βαθμού της κατάθλιψης ή των αυτοκτονικών τάσεων συνιστά την αφετηρία πολλαπλών παρεμβάσεων οι οποίες στοχεύουν να βοηθήσουν το άτομο να κατευθυνθεί προς συγκεκριμένες σκέψεις, στάσεις και συμπεριφορές που θα διευκολύνουν τη διαδικασία της θεραπείας.

Στο ίδιο πλαίσιο αναφοράς που σχετίζεται με τον σκοπό και τη χρησιμότητα της ψυχομετρίας απαντά άλλη μια βασική αρχή. Σύμφωνα με αυτήν, η ψυχομετρική προσέγγιση πραγματοποιείται με στόχο μια πιο συγκεκριμένη εστίαση σε φαινόμενα και καταστάσεις πυο χρήζουν μεγαλύτερης ανάλυσης και μελέτης. Υπ΄αυτή την έννοια, η ψυχομετρική αξιολόγηση ασχολείται με φαινόμενα τα οποία μπορεί και να διέφευγαν της προσοχής των ειδικών μέσα από άλλες προσεγγίσεις με αποτέλεσμα να μην εξετάζονται καθόλου. Η ψυχομετρική προσέγγιση λοιπόν λαμβάνει ένα ρόλο περιγραφικού-διαγνωστικού ελέγχου. Η χρήση ψυχομετρικών εργαλείων καθίσταται ανάλογη με τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται στην ιατρική, μια γενική ανάλυση αίματος ή μια ακτινογραφία.

Οφείλουμε σε αυτό το σημείο να διευκρινήσουμε τούτο: οι παραπάνω βασικές αρχές δεν αφορούν αποκλειστικά τον κλάδο της ψυχομετρίας κι ούτε έχουν ανακαλυφθεί από αυτόν. Αντίθετα, πρόκειται για γενικότερες επιστημονικές θέσεις οι οποίες έχουν αναπτυχθεί στον χώρο της φιλοσοφίας της επιστήμης. Η αναφορά σε αυτές τις αρχές, έρχεται να μας θυμίσει πως δεν αρκεί να χορηγούμε ψυχομετρικές δοκιμασίες: χρειάζεται να το κάνουμε ως σκεπτόμενοι χρήστες και κριτικοί επιστήμονες. Μόνο έτσι εξελίσεται και αναπτύσεται η επιστήμη!

Πηγή άρθρου: Τα ψυχομετρικά εργαλεία στην Ελλάδα - Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Α.Σταλίκας, Σ.Τριλίβα, Π.Ρούσση

Επιμέλεια άρθρου: psychology.gr