Τι είναι η κοινωνική ψυχολογία

Ακρόαση άρθρου......

Η κοινωνική ψυχολογία είναι ένας επιστημονικός κλάδος των κοινωνικών επιστημών ο οποίος, στο πλαίσιο των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων εντάσσεται κατά κανόνα στα τμήματα ψυχολογίας.

Κοινωνική ψυχολογία

Σε μια σύντομη περιγραφή του τι εστί κοινωνική ψυχολογία θα έλεγα ότι αυτό που διαφοροποιεί την κοινωνική ψυχολογία από άλλους επιστημονικούς κλάδους είναι ο συνδυασμός του αντικειμένου που μελετά, του τρόπου με τον οποίο το μελετά και του επιπέδου εξήγησης που επιδιώκει.

Πιο συγκεκριμένα, η κοινωνική ψυχολογία ενδιαφέρεται να εξετάσει τη σχέση μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας.

Κατά συνέπεια, μερικά από τα ερωτήματα στα οποία επιζητά να απαντήσει αφορούν:

• Τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι κατανοούν και κατασκευάζουν την κοινωνική πραγματικότητά τους.
• Το πώς αισθάνονται στο περιβάλλον τους.
• Τα κίνητρα των πράξεών τους.
• Τον τρόπο και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δρουν από κοινού.
• Τις συνέπειες των πράξεων αυτών.
• Τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι και οι ομάδες επηρεάζουν ο ένας τον άλλο.
• Τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι και οι ομάδες παράγουν γνώση, κανόνες και τέχνες.

Εν συντομία η κοινωνική ψυχολογία ενδιαφέρεται να κατανοήσει πώς οι άνθρωποι (μετα)σχηματίζονται από την κοινωνία και πώς οι ίδιοι (μετα)σχηματίζουν την κοινωνία.

Ο Moscovici για την κοινωνική ψυχολογία

Όπως αναφέρει ο Moscovici, «το πεδίο της κοινωνικής ψυχολογίας συνίσταται από κοινωνικά υποκείμενα, δηλαδή από ομάδες και άτομα τα οποία δημιουργούν την κοινωνική πραγματικότητά τους (η οποία είναι όντως η μόνη πραγματικότητα), ελέγχουν ο ένας τον άλλο και αναπτύσσουν τους δεσμούς αλληλεγγύης αλλά και τις μεταξύ τους διαφορές. Οι ιδεολογίες είναι τα προϊόντα τους, η επικοινωνία είναι ο δικός τους τρόπος συναλλαγής και κατανάλωσης και η γλώσσα είναι το ισχύον νόμiσμά τους.»

Τι κάνει ξεχωριστή την κοινωνική ψυχολογία;

Αυτό που κάνει την κοινωνική ψυχολογία να ξεχωρίζει ως επιστημονικός κλάδος δεν είναι μόνο το αντικείμενό της, αλλά επίσης ο τρόπος που το εξετάζει.

Ο Moscovici υποστηρίζει ότι αυτό που διαφοροποιεί την κοινωνική ψυχολογία από τις συγγενικές επιστήμες της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας είναι η προσπάθεια που καταβάλλει προκειμένου να κατανοήσει τη σύγκρουση μεταξύ του ατομικού και του κοινωνικού, καθώς και ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο εξετάζει αυτή τη σχέση.

Εντός του κοινωνιοψυχολογικού πλαισίου, η σχέση μεταξύ του ατομικού (όπως είναι το εγώ/οργανισμός) και του κοινωνικού αντικειμένου πρέπει να μελετηθεί μέσω της σχέσης ανάμεσα σε αυτό το ατομικό υποκείμενο και σε ένα άλλο κοινωνικό υποκείμενο (έναν Άλλο ο οποίος μπορεί να είναι πραγματικός συμβολικός, αναπαριστώμενος, ένα άτομο ή μια ομάδα).

Για παράδειγμα, εάν εξεταζόταν ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι αναπτύσσουν μια ευρωπαϊκή ταυτότητα (αντικείμενο), η οπτική της κοινωνικής ψυχολογίας θα πρότεινε, λόγου χάρη, να διερευνηθεί πώς και κατά πόσο η ένταξη του υποκειμένου σε άλλες ομάδες (π.χ εθνική, περιφερειακή, πολιτική) παρεμβαίνει σε αυτή τη διεργασία.

Μέθοδοι κοινωνικής ψυχολογίας

Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι, για να απαντήσουν στα ερωτήματά τους, χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται το πείραμα, η παρατήρηση, οι δημοσκοπήσεις, οι συνεντεύξεις και οι ομάδες εστίασης.

Επίπεδα ανάλυσης στην κοινωνική ψυχολογία κατά Doise

Ακόμη πιο σημαντικό από τη μέθοδο που χρησιμοποιείται είναι το επίπεδο στο οποίο δίνεται η εξήγηση. Ο Doise (1984, 1986, 1997) υποστήριξε ότι οι ερευνητές θα πρέπει να αποδεχτούν το γεγονός πως υπάρχουν διαφορεικά επίπεδα εξήγησης και ότι θα πρέπει να καταβάλουν ιδαίτερη προσπάθεια ώστε να τα διαρθρώσουν το ένα με το άλλο.

Ενδοατομικό επίπεδο: η εξήγηση εστιάζεται στο άτομο. Αυτός ο τύπος εξήγησης αφορά τις ατομικές (γνωστικές) διεργασίες οι οποίες οργανώνουν την ανθρώπινη εμπειρία.

Διατομικό ή ενδοπεριστασιακό επίπεδο: Η εξήγηση εστιάζεται στην κατάσταση μεταξύ των ανθρώπων και στην αλληλεπίδρασή τους. Αυτός ο τύπος εξήγησης αφορά τη δυναμική των κοινωνικών σχέσεων στις οποίες εμπλέκονται τα άτομα.

Διομαδικό ή της κοινωνικής θέσης: Η εξήγηση στηρίζεται στην κοινωνική θέση των ατόμων ή των ομάδων.

Ιδεολογικό: Η εξήγηση αφορά το ρόλο των γενικών κοινωνικών πεποιθήσεων και των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των ομάδων.

Παραδείγματα των επιπέδων ανάλυσης του Doise

Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να εξετάσουμε τη δυναμική των πολυπολιτιμικών κοινωνιών σε διαφορετικά επίπεδα.

Θα μπορούσαμε να ενδιαφερθούμε να κατανοήσουμε τις ψυχολογικές διεργασίες οι οποίες διευκολύνουν την προσαρμογή των ανθρώπων σε διαφορετικά περιβάλλοντα ή εκείνες που κάνουν τους ανθρώπους ανεκτικούς στη διαφορετικότητα (ενδοατομικό επίπεδο).

Εναλλακτικά, θα μπορούσαμε να εξετάσουμε κατά πόσο οι προσωπικές επαφές και οι φιλίες με ανθρώπους διαφορετικής εθνικότητας, θρησκείας ή φυλής κάνουν τους ανθρώπους να δείχνουν μεγαλύτερη αποδοχή σε άτομα τα οποία προέρχονται από διαφορετικές ομάδες (διατομικό επίπεδο)

Θα μπορούσαμε επίσης να διερωτηθούμε κατά πόσο η κοινωνική θέση των διαφορετικών ομάδων εντός μιας δεδομένης κοινωνίας και οι ασύμμετρες σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι ομάδες συνυπάρχουν (διομαδικό επίπεδο).

Περαιτέρω, θα μπορούσαμε να μελετήσουμε πώς οι πεποιθήσεις σχετικά με τα στοιχεία που ορίζουν ένα έθνος ή οι κανόνες που ρυθμίζουν την κατανομή των κοινών πόρων (υλικών και συμβολικών) επηρεάζουν τις αντιλήψεις για τους άλλους ανθρώπους και ομάδες και την αποδοχή τους (ιδεολογικό επίπεδο).

Υπάρχει μεγάλος αριθμός ερευνών της κοινωνικής ψυχολογίας γι΄αυτά και για πολλά άλλα παρόμοια ερωτήματα.

Σήμερα, στόχος πολλών κοινωνικών ψυχολόγων είναι να καταφλερουν να διαρθρώσουν και να ενοποιήσουν αυτά τα επίπεδα.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Πολυπολιτισμική πραγματικότητα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.