Καταρρίπτοντας δημοφιλείς μύθους για την αυτοκτονία

Ακρόαση άρθρου......

Η πρόσφατη αυτοκτονία του τραγουδιστή των Prodigy Keith Flint ήταν ένα απροσδόκητο νέο, που συγκλόνησε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Με αυτή τη δυσάρεστη αφορμή, αποφάσισα να γράψω ένα κείμενο για τις αυτοκτονίες, τους πολλούς μύθους που κυκλοφορούν γύρω από αυτές και τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε ένα άτομο που μας λέει ότι σκέφτεται να αυτοκτονήσει.

Στατιστικά στοιχεία για τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα

Ξεκινώντας, θα παραθέσω ορισμένα στατιστικά στοιχεία. Στην Ελλάδα ο αριθμός των αυτοκτονιών είναι μικρός, σε σχέση με άλλες χώρες. Σύμφωνα με στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ, τα τελευταία χρόνια οι αυτοκτονίες στη χώρα μας κυμαίνονται στις 500 περίπου ετησίως.

Οι περισσότεροι που αυτοκτονούν είναι άνδρες, ο αριθμός τους είναι περίπου 4 φορές μεγαλύτερος από αυτόν των γυναικών, ενώ από την άλλη μεριά, οι γυναίκες κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας πολύ συχνότερα. Αυτό το παράδοξο φαινόμενο μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από το γεγονός ότι οι άνδρες χρησιμοποιούν πιο «δραστικά» μέσα, όπως είναι τα πυροβόλα όπλα, η πτώση από ύψος και ο απαγχονισμός, ενώ οι γυναίκες επιλέγουν συχνότερα την φαρμακευτική απόπειρα (κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κάποιου φαρμάκου, συνήθως με τη μορφή χαπιών), που όμως δεν είναι τόσο επικίνδυνη.

Η ηλικιακή ομάδα με τις περισσότερες αυτοκτονίες είναι οι υπερήλικες (άνω των 85 ετών), ενώ σχετικά συχνές είναι οι αυτοκτονίες στις γυναίκες ηλικίας 60-64 ετών και στους άνδρες ηλικίας 55-59 ετών.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας, επιλεγμένα βιβλία για την Κατάθλιψη.

Ο μύθος της οικονομικής κρίσης

Ένας μύθος που διαδόθηκε ευρέως μέσα από δημοσιεύματα σε πληθώρα ΜΜΕ ήταν ότι οι αυτοκτονίες παρουσίασαν τεράστια αύξηση κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Τα δημοσιεύματα που κυκλοφορούσαν έφεραν εντυπωσιακούς τίτλους όπως «10.000 αυτοκτονίες είναι τα αποτελέσματα των μνημονίων» και «από 30.000 ως 50.000 οι αυτοκτονίες στην Ελλάδα της κρίσης».

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ όμως, δεν φαίνεται να υπάρχει σημαντική αύξηση στον αριθμό των αυτοκτονιών ετησίως, άρα όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί καταρρίπτονται.

Είναι πιθανόν να γνωρίζουμε, προσωπικά, κάποιον ή κάποια που αυτοκτόνησε και να συσχετίζουμε το γεγονός αυτό με την οικονομική του κατάσταση που επιδεινώθηκε εξαιτίας της κρίσης. Όμως, ένα προσωπικό παράδειγμα δεν αρκεί για να βγάλουμε συμπεράσματα για το σύνολο των αυτοκτονιών κάθε χρόνο στη χώρα μας, που φαίνεται ότι δεν είχε σημαντική μεταβολή.

Θα πρέπει βέβαια, να επισημανθεί πως σε όλο τον κόσμο, αλλά και στην Ελλάδα ειδικότερα, παρατηρείται μια μειωμένη καταγραφή (υποκαταγραφή) των αυτοκτονιών από τις αρχές. Για παράδειγμα, ένας θάνατος από πτώση από μπαλκόνι μπορεί να ήταν στην πραγματικότητα αυτοκτονία αλλά καταγράφεται ως ατύχημα, για κοινωνικούς και θρησκευτικούς λόγους (θέματα κηδείας, φήμης, κλπ). Παρότι, δεν μπορούμε λοιπόν να γνωρίζουμε ποιος είναι ο πραγματικός αριθμός των αυτοκτονιών στη χώρα μας, μπορούμε να βασιστούμε μόνο στα διαθέσιμα στοιχεία από τις επίσημες καταγραφές.

Οι πιο επικίνδυνοι μύθοι διαδίδονται από στόμα σε στόμα

Θα συνεχίσω με μερικούς ακόμα επικίνδυνους μύθους, που δεν αναπαράγονται ίσως από τα ΜΜΕ, αλλά από στόμα σε στόμα. Κάτι που ακούγεται συχνά είναι ότι «αυτός που λέει ότι θέλει να αυτοκτονήσει δεν πρόκειται να το κάνει, θέλει απλά να τραβήξει την προσοχή». Πρόκειται ίσως για τον πιο επικίνδυνο μύθο, γιατί μας αποτρέπει από το να στρέψουμε την προσοχή μας σε ένα άτομο που επικοινωνεί την πρόθεσή του να κάνει κακό στον εαυτό του. Σύμφωνα με έρευνες, περισσότεροι από τους μισούς από όσους αυτοκτόνησαν είχαν προηγουμένως κάνει γνωστή με κάποιο τρόπο την πρόθεσή τους.

Ένας ακόμα διαδεδομένος μύθος είναι ότι «αυτός που είναι να το κάνει, θα το κάνει (ανεξάρτητα από τις δικές μας ενέργειες)». Αυτός ο μύθος, από άλλο δρόμο, μας οδηγεί πάλι στην αδιαφορία. Ακόμα κι αν δεχτούμε ότι υπάρχει ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων που θα αυτοκτονήσουν «έτσι και αλλιώς», οι περισσότεροι από όσους θέλουν να αυτοκτονήσουν μπορούν μέχρι και την τελευταία στιγμή να ματαιώσουν την πράξη τους, αν τους προσεγγίσει κάποιος με υπομονή και κατανόηση, όπως φαίνεται τόσο από μελέτες όσο και από εμπειρίες της καθημερινής ζωής.

Ορισμένοι άνθρωποι ισχυρίζονται ότι «αν μιλήσουμε με κάποιον για την αυτοκτονία, θα του δώσουμε την ιδέα να αυτοκτονήσει». Όχι μόνο δεν ισχύει κάτι τέτοιο, αλλά οι έρευνες δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Το να συζητήσει κάποιος για τις αυτοκτονικές τάσεις του, μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής, φαίνεται πως μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες να «περάσει στην πράξη», ενώ αυξάνονται οι πιθανότητες να ζητήσει και να λάβει εξειδικευμένη βοήθεια.

Κάτι εξίσου λανθασμένο που ακούγεται είναι ότι «αυτός που έχει κάνει απόπειρα και επέζησε, έχει διαφύγει τον κίνδυνο πλέον». Απεναντίας, οι πιθανότητες να αυτοκτονήσει κάποιος είναι αυξημένες μετά από μια απόπειρα, ακόμα και στην περίπτωση που το άτομο έχει ψυχιατρική παρακολούθηση και λάβει φαρμακευτική αγωγή. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας για κάποιον που έκανε απόπειρα στο παρελθόν παραμένει αυξημένος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Τέλος, κάποιοι εύκολα βγάζουν το συμπέρασμα ότι «η αυτοκτονία είναι πράξη που κάνουν κάποιοι λίγοι τρελοί και δεν αφορά εμένα ή τους δικούς μου ανθρώπους». Λάθος. Η αυτοκτονία είναι κάτι που μας αφορά όλους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αυτοκτονούν περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι κάθε χρόνο, περισσότεροι από όσους σκοτώνονται σε πολέμους, ληστείες, τρομοκρατικές επιθέσεις ή άλλες ανθρώπινες ενέργειες. Οποιοσδήποτε μπορεί να βρεθεί σε αυτή τη θέση, είτε έχει διαγνωστεί με κάποια ψυχική διαταραχή, είτε όχι.

Ο σωστός τρόπος προσέγγισης των ατόμων με αυτοκτονικές διαθέσεις

Όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε ένα άτομο, το οποίο έχουμε αντιληφθεί ότι σκέφτεται να αυτοκτονήσει, θα αναφερθώ στην πολύτιμη εμπειρία ορισμένων «μη ειδικών».

Η γέφυρα Golden Gate Bridge του San Francisco των ΗΠΑ είναι διάσημη όχι μόνο για την υπέροχη θέα, αλλά και για τις συχνές αυτοκτονίες ανθρώπων που πέφτουν από αυτήν.

Σύμφωνα με μαρτυρίες αστυνομικών που περιπολούσαν πάνω στη γέφυρα, πολλές αυτοκτονίες ματαιώθηκαν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, όταν έπιαναν την κουβέντα με το άτομο που ετοιμαζόταν να πηδήξει και συζητούσαν μαζί του, δείχνοντας ενδιαφέρον και κατανόηση. Μάλιστα, όπως κατάλαβαν από την εμπειρία τους οι αστυνομικοί, σημασία δεν είχε τόσο το τι έλεγαν, τι συμβουλές ή κατευθύνσεις έδιναν.

Σημασία είχε η διάθεσή τους να ακούσουν, να δώσουν μια ευκαιρία στον απελπισμένο άνθρωπο να ακουστεί.

Αυτό είναι το Α και το Ω της προσέγγισης ενός ανθρώπου με αυτοκτονικό ιδεασμό. Το να μπορούμε να ακούμε. Οι περισσότεροι μπαίνουμε στον πειρασμό να δώσουμε γρήγορες κατευθύνσεις και συμβουλές σε ένα πρόσωπο που βρίσκεται σε κρίση, παραγνωρίζοντας όμως ένα σημαντικό στοιχείο.

Ότι το άτομο αυτό αισθάνεται αποκομμένο από τους ανθρώπους, σε αδιέξοδο, χωρίς ελπίδα. Το να ακούσουμε με προσοχή και κατανόηση τι θέλει να πει, χωρίς να το διακόπτουμε όταν μιλάει για «άσχημα πράγματα» και χωρίς να προσφέρουμε εύκολες απαντήσεις, είναι συχνά αρκετό. Αρκετό ώστε να ανακουφίσει το άγχος και την απελπισία που αισθάνεται ο άνθρωπος με σκέψεις αυτοκτονίας και να του δείξει ότι δεν είναι μόνος. Μπορούμε όλοι να βοηθήσουμε. Είναι πιο εύκολο από όσο νομίζουμε. 

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Νίκος Μοσχόπουλος - Ψυχίατρος

Νίκος Μοσχόπουλος: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχίατρος – Ψυχαναλυτής και Διδάκτωρ Ιατρικής Α.Π.Θ. Είναι μέλος της Φροϋδικής Εταιρίας Β.Ελλάδος και επιστημονικός συνεργάτης της Γ' Ψυχιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ. Επίσης, είναι ο ιδρυτής και επιστημονικός υπεύθυνος της TherapyToday.gr, της 1ης υπηρεσίας e-ψυχοθεραπείας στην Ελλάδα.

2310272080

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού