Τί μπορούμε να κάνουμε όταν θεωρούμε ότι κάποιος κινδυνεύει να αυτοκτονήσει;

Ακρόαση άρθρου......

Ανησυχητικά πολλοί άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με καταστάσεις που αδυνατούν να διαχειριστούν σε σημείο που σκέφτονται να βλάψουν τη ζωή τους. Άτομα από τον περίγυρό τους μπορεί να αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο και ξαφνικά καλούνται να βοηθήσουν ενώ δεν γνωρίζουν τον τρόπο. Παρακάτω θα βρείτε γενικές και συνοπτικές οδηγίες. Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλώ να απευθυνθείτε σε ειδικό.

Άρνηση

Είναι αναμενόμενο να αντιδράσουμε αρχικά με άρνηση, δηλαδή να μην θέλουμε να πιστέψουμε ότι κάτι τόσο σοβαρό όντως συμβαίνει. Από την άλλη, δεν ρισκάρουμε με τόσο σοβαρά θέματα και είναι σημαντικό το να δράσουμε άμεσα.

Έχει ειπωθεί ότι όταν κάποιος αφήνει υπόνοιες (λεκτικά ή μέσω παράξενων συμπεριφορών) ή απειλεί ξεκάθαρα ότι θα αυτοκτονήσει δεν υπάρχει όντως κίνδυνος. Πράγματι, τις περισσότερες φορές σε τέτοιες καταστάσεις θα αγχωθούμε άδικα.

Παράλληλα όμως ισχύει ότι οι περισσότεροι αυτόχειρες έχουν προειδοποιήσει πριν το προσπαθήσουν.

Επίσης, αληθεύει ότι συχνά το άτομο για το οποίο ανησυχούμε, ενδεχομένως λόγω ψυχικών διαταραχών, περνάει φάσεις που μοιάζει να είναι χαρούμενο και δεν θυμίζει καθόλου άνθρωπο που λίγο μετά θα βάλει τέλος στη ζωή του. Άρα, τις περισσότερες φορές που φοβόμαστε ότι κάποιος κινδυνεύει από τον ίδιο του τον εαυτό, είναι σημαντικό να προβούμε σε κάποιες ενέργειες. 

Η πιο σημαντική ενέργεια

Η πιο σημαντική ενέργεια είναι να επικοινωνήσουμε τον κίνδυνο προς το κατάλληλο πρόσωπο, όπως τον/η σύζυγο ή/και το γονιό του ατόμου για το οποίο ανησυχούμε. Αν δεν γνωρίζουμε στοιχεία επικοινωνίας για το κατάλληλο πρόσωπο, μπορούμε να ενημερώσουμε κάποιο φορέα, όπως την αστυνομία. Προσεγγίζουμε την κατάσταση ξεκάθαρα, αλλά με διακριτικότητα και σεβασμό. Δεν τίθεται θέμα απορρήτου όταν μιλάμε για ανθρώπινη ζωή. 

Πως μπορούμε να βοηθήσουμε

Αν θέλουμε θα ήταν χρήσιμο να συνεχίσουμε να βοηθάμε όπως μπορούμε και αφού ενημερώσουμε αγαπημένα πρόσωπα ή/και αρχές. Οι περαιτέρω τρόποι για να βοηθήσουμε εξαρτώνται από εμάς και το πόσο θέλουμε να αναμειχθούμε.

Παρακάτω θα βρείτε κάποιες προτάσεις:

Προσπαθούμε να συζητήσουμε με το άτομο για το οποίο ανησυχούμε χωρίς επικρίσεις, βιασύνες και πανικό ώστε να βοηθήσουμε το άτομο να αποφορτιστεί. Σκοπός της συζήτησης είναι κυρίως να ακούσουμε τον άλλον, αφήνοντας του χώρο να ακούσει τον εαυτό του. Όσο μοιραζόμαστε αυτά που μας βασανίζουν βρίσκουμε άλλο νόημα στην ύπαρξή μας. Άλλωστε το αντίδοτο για το άγχος, την απελπισία και τη μοναξιά, που οδηγούν σε αυτοκαταστροφικές τάσεις, είναι η ψυχική σύνδεση με τον εαυτό μας και τους άλλους. 

Στη συζήτηση κανονίζουμε σχέδια δράσης για τις στιγμές που είναι εντονότερες οι αρνητικές σκέψεις. Βοηθάμε το άτομο να αποφασίσει πώς θα αποφύγει στρεσογόνες καταστάσεις, όπως κηδείες, αλλά και πώς θα τις αντιμετωπίσει αν δεν έχει άλλη επιλογή. Την ώρα της κρίσης δεν σκεφτόμαστε ξεκάθαρα και πρέπει να έχουμε έτοιμες κάποιες διεξόδους.

Ταυτόχρονα μέσω της συζήτησης, συλλέγουμε πληροφορίες που ίσως να φανούν χρήσιμες, όπως αν ξεκίνησε κάποια φαρμακευτική αγωγή με σχετικές παρενέργειες. Θα ήταν ωφέλιμο να ρωτήσουμε και άμεσα το άτομο για το οποίο φοβόμαστε τα χειρότερα, τις σχετικές προθέσεις του και αν υπάρχει προμελετημένο σχέδιο. Στην πιθανότητα αυτοκτονίας μετράει το πόσο συχνά το σκέφτεται το άτομο, πόσο το έχει οργανώσει στο μυαλό του, το αν λέει ότι σκοπεύει να το κάνει και βέβαια από τη δυνατότητα να ζητήσει βοήθεια και να βοηθηθεί.

Φροντίζουμε να μην αφήσουμε το άτομο μόνο του μέχρι να σιγουρευτούμε ότι διέφυγε τον κίνδυνο ή ότι ανέλαβαν κάποιοι αρμόδιοι που μπορούν να ανταπεξέλθουν. Σε αυτό το κομμάτι ωφέλιμο είναι να υπάρχει συνεργασία ώστε να τηρούνται βάρδιες. Αν αυτό δεν είναι εφικτό μπορούμε να απευθυνθούμε στα εξωτερικά ιατρεία ενός εφημερεύοντος νοσοκομείου. 

Δεν θα έβλαπτε να απομακρύνουμε επικίνδυνα αντικείμενα, όπως μαχαίρια, χάπια ή κορδόνια. Αν είναι εφικτό αποφεύγουμε και άλλα αρνητικά ερεθίσματα, όπως συναισθηματικά φορτισμένες συζητήσεις και εικόνες.

Η ουσιαστική αλληλεπίδραση βοηθάει τελικά και το άτομο που προσφέρει τη βοήθεια αρκεί να γνωρίζει τα όριά του. Έτσι και αλλιώς είναι απαραίτητο να αποφορτιστεί οποιοσδήποτε αναμειχθεί συζητώντας με κατάλληλα πρόσωπα.

Να βρούμε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας (απαραιτήτως ψυχίατρο· ιδανικά και ψυχοθεραπευτή) για να προτείνουμε και, αν είναι εφικτό, να συντροφεύσουμε το άτομο για το οποίο αγχωνόμαστε στο γραφείο του ειδικού. Έτσι διευκολύνουμε και επιβεβαιώνουμε το πρώτο βήμα για τη λύση και ταυτόχρονα ενημερώνουμε για τη διαθεσιμότητά μας που δεν αποκλείεται να ξαναφανεί χρήσιμη. Η κατάθλιψη και η αντιμετώπιση κρίσεων είναι συχνά φαινόμενα και ο εξειδικευμένος επαγγελματίας θα ξέρει πώς να τα διαχειριστεί και πως να συμβουλέψει το άτομο και τους γύρω του. 

Εάν ο ψυχίατρος συνταγογραφήσει φάρμακα είναι σημαντικό να ελέγχεται αν ο ασθενής όντως τα λαμβάνει. Εάν δεν ακολουθεί σωστά τις οδηγίες ή αν παρατηρήσουμε παρενέργειες ή επιδείνωση της κατάστασης επικοινωνούμε άμεσα με τον γιατρό. Λαμβάνουμε υπόψιν ότι συχνά χρειάζονται κάποιες εβδομάδες για να επιδράσει η φαρμακευτική αγωγή.

Αν δούμε βελτίωση δεν επαναπαυόμαστε. Διατηρούμε συχνές επαφές. Χρειάζεται να θυμόμαστε ότι αν κάποιος πάρει απόφαση να αυτοκτονήσει μπορεί να μοιάζει ιδιαίτερα ήρεμος. Γενικά προσέχουμε οποιαδήποτε περίεργη συμπεριφορά ή απότομη αλλαγή.

Ενθαρρύνουμε θετικές αλλαγές στην καθημερινότητα. Ωφελούν σίγουρα οι ουσιαστικές σχέσεις, η μείωση αγχογόνων καταστάσεων, οι ευχάριστες ρουτίνες, η υγιεινή διατροφή, η άσκηση, η επαφή με τη φύση και τα ζώα, η υπεύθυνη έκθεση στον ήλιο, ο ποιοτικός και αρκετός ύπνος, καθώς και η ισορροπία μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής. Προτείνουμε να κάνουμε παρέα - και αν είναι δυνατόν συστηματικά - δραστηριότητες που θα απολάμβανε το άτομο που πιστεύουμε ότι βρίσκεται σε κίνδυνο.

Τα ακόλουθα λόγια πιθανότατα θα βοηθούσαν:

• "Ανησυχώ για εσένα. Εσύ πως νιώθεις;"
• "Καταλαβαίνω. Θέλω να σε ακούσω."
• "Σκέφτηκες να βλάψεις τον εαυτό σου;" "Αν ναι, πως;"
• "Ορκίσου μου ότι δεν θα κάνεις κακό σε εσένα και ότι αν χρειαστεί θα μιλήσεις σε κατάλληλο πρόσωπο"
• "Μοιάζει να υποφέρεις πολύ. Υπάρχει κάτι που σε κάνει να νιώθεις καλύτερα;"
• "Είμαι εδώ για εσένα. Πώς μπορώ να βοηθήσω;"
• "Ξέρω ότι υπάρχουν λύσεις. Θα ψάξουμε να τις βρούμε"
• "Γνωρίζω (ότι τα) άτομα με σκέψεις περί αυτοκτονίας και απελπισίας μπορούν να βοηθηθούν από ειδικό. Θες να βρω κάποιον και να πάμε μαζί;"

Φορείς που μπορείτε να απευθυνθείτε

Σχετική υποστήριξη μπορείτε να βρείτε όλο το 24ωρο στη γραμμή κρίσης της Κλίμακας στον αριθμό 1018. Ο αριθμός της αμέσου δράσης παραμένει το 100. Τα εφημερεύοντα νοσοκομεία μπορείτε να τα βρείτε μέσω των ιδιωτικών πενταψήφιων αριθμών πληροφοριών καταλόγου. Ραντεβού με ψυχιάτρους του ΕΟΠΠΥ κλείνετε μέσω του αριθμού 14884. Για ψυχιατρική βοήθεια στο σπίτι σε οξεία ψυχιατρικά περιστατικά μπορείτε να απευθυνθείτε στο τμήμα ΨΠΣΑ του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων στο τηλέφωνο 210-9560196 για ενήλικες και στο 210-9595314 για παιδιά και εφήβους. 

Μέσα από τη σχετική επαγγελματική μου εμπειρία παρατηρώ ότι αυτό που χρειάζονται οι άνθρωποι με αυτοκτονικό ιδεασμό είναι συνήθως σταθεροποίηση της διάθεσης, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της συχνής και συστηματικής επικέντρωσης στον εαυτό. Τα αποτελέσματα δεν φαίνονται πάντα άμεσα αλλά σταδιακά υπάρχει βελτίωση και εξέλιξη. Εν κατακλείδι, αν ανησυχείτε, δράστε άμεσα και απευθυνθείτε σε ειδικό διατηρώντας την ψυχραιμία σας.