Rene Descartes & McDougall

Ακρόαση άρθρου......

O Descartes (1596 - 1650) γνωστός ως ο πατέρας της σύγχρονης φιλοσοφίας και πιο διάσημος για τη ρήση του ''Cogito ergo sum'', που προμήνυε τον θάνατο του δογματισμού στη φιλοσοφία, παρά για τη θεμελίωση του κλάδου της αναλυτικής γεωμετρίας, κατέχει εξέχουσα θέση στην ιστορία της φιλοσοφίας χάρη:

1. στην ανάλυσή του των συγκινήσεων (emotions) (Les Passions de l'Ame)
2. στη θεωρία του της αλληλεπίδρασης μεταξύ σώματος και ψυχής
3. στη σαφή διάκριση του ανθρώπου από το ζώο, δίνοντας ψυχή στον πρώτο και βλέποντας το δεύτερο σαν αυτόματο που δεν έχει τη δύναμη της σκέψης
4. στον εντοπισμό/τοποθέτηση της ψυχής στην επίφυση και
5. στην απόρριψη της επικρατούσας τότε πίστης για την αντίληψη.

Ο Descartes, όπως και ο McDougall τριακόσια χρόνια αργότερα, σκέφτονταν ότι κάποια ψυχική ενότητα συνδύαζε τις εικόνες και των δύο ματιών σε μία μοναδική αντίληψη και ότι αυτή η διαδικασία ήταν λειτουργία της επίφυσης. Η αναλύσή του της χαράς και της λύπης, όπως και της αγάπης και του μίσους, έχει μια χροιά ψυχοσωματικής θεωρίας.

William McDougall

Ο William McDougall (1871 - 1938) δεν ήταν μόνο ο μεγαλύτερος Βρετανός ψυχολόγος αλλά και ο άνθρωπος που συνεισέφερε περισσότερο στην επιστήμη σ'όλες τις αγγλόφωνες χώρες. Φυσικά σκεπτόμαστε τον William James ως τον μεγάλο πρωτοπόρο της επιστημονικής ψυχολογίας στις Η.Π.Α., αλλά δύσκολα μπορούμε να αρνηθούμε το ότι ο McDougall πραγματευόταν πολύ περισσότερα ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.

Ο William McDougall μπορεί να θεωρηθεί απόγονος της Σκωτσέζικης σχολής, αν και ανατράφηκε στην αγγλική παράδοση των Bain, Ward και Stout. Το Κέιμπριτζ, η Οξφόρδη, ένας χρόνος στο Γκέτινγκεν, και μια τετραετής θητεία ως εσωτερικός γιατρός στο νοσοκομείο του Σαιντ Τόμας του έδωσαν βάσεις που σπάνια έχει άλλος.

Δυο γενιές φοιτητών βγήκαν από τα χέρια του στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και στα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης, του Χάρβαρντ και του Ντιουκ, και την εποχή του θανάτου του ένα πλήθος βιβλίων, άνισης αξίας, μαρτυρούσαν την παραγωγικότητά του σε κάθε σχεδόν κλάδο της ψυχολογίας.

Το έργο του Primer of Physiological Psychology ήταν υπόδειγμα συμπύκνωσης και σαφούς περιγραφής. Είναι γνωστός κυρίως για την Introduction to Social Psychology, που έκανε κάπου εικοσιπέντε εκδόσεις και ανατυπώσεις. Σ'αυτό το βιβλίο ο McDougall διατύπωσε τη θεωρία του των ενστίκτων, σε σύνδεση με τις συγκινήσεις. Θαρραλέα υιοθέτησε τη θεωρία της μιας ψυχής στο έργο του Body and Mind και το αποτέλεσμα ήταν να αρχίσει να χάνει το κύρος του ανάμεσα σ'εκείνους που ήταν στραμμένοι στο πείραμα.

Αν και ήταν προωθητής της ψυχικής έρευνας και παρά το διορισμό του στην έδρα William James στο Χάρβαρντ, το κύρος του είχε αρχίσει να εξαφανίζεται και δεν μπόρεσαν να το αποκαταστήσουν πάλι τα επόμενα βιβλία του, ακόμη και η Outline of  Psychology και η Outline of Abnormal Psychology. Οι παραψυχολογικές δραστηριότητες στο Πανεπιστήμιο του Ντιουκ άντλησαν σίγουρα απ'αυτόν την έμπνευσή τους.

Η ψυχολογία του McDougall

Η ψυχολογία του McDougall ορίζεται ορμική, και η κεντρική ιδέα της είναι ότι υπάρχει ένας σκοπός ή στόχος που μας εξωθεί στη δράση, δίχως πραγματική γνώση της φύσης του και συχνά δίχως όφελος ή ακόμα και σκέψη ευχαρίστησης. Επομένως, ένα γενικό πάσχισμα και όχι η γνώση/ νόηση, ή το συναίσθημα, βρίσκεται στη ρίζα κάθε ζωικής δραστηριότητας. Οι μηχανισμοί ή δυναμισμοί μέσω των οποίων επιτυγχάνεται ή επιδιώκεται ο σκοπός είναι τα ένστικτα. Η ανθρώπινη πρόοδος μπορεί να εξηγηθεί μόνο με όρους ''ορμής'' ή ''ενόρμησης''.

Ο νους δεν είναι μια σειρά στιγμιαίων συμβάντων, αλλά έχει μια μόνιμη οργάνωση, η οποία δρα πάνω στο φυσικό, όπως οι σωματικές διαδικασίες επηρεάζουν το νοητικό (η θεωρία της αλληλεπίδρασης). Οι κυριότερες δυσκολίες του McDougall έγκεινται στην απόδειξη, ή έστω στην εξήγηση, της αλληλεπίδρασης σ' έναν φυσικό κόσμο, στην πίστη του στην ελεύθερη θέληση και στην προσκόλλησή του στη θεωρία της μεταβίβασης των επίκτητων χαρακτηριστικών, την οποία δεν παίρνουν σοβαρά οι περισσότεροι πειραματιστές.

Όποιες κι αν ήταν οι δοκιμασίες του, ο McDougall ήταν ένας καλός πειραματιστής, ένας καλύτερος συστηματοποιητής, και ένας λαμπρός θωρητικός. Ως δυναμικός ψυχολόγος, κατατάσσεται δίπλα στον Freud του οποίου τη μεγαλοφυία εκτιμούσε δίχως να δέχεται τα συμπεράσματά του. Μετά το θάνατο του εμφανίστηκε μια ολοένα αυξανόμενη τάση για την αποκατάστασή του, σε σημείο που αναβίωσε η θεωρία του των ενστίκτων, η οποία τόσο απεχθής ήταν στους Αμερικανούς ψυχολόγους γενικά.

Βιβλιογραφία

Το παρόν άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο Ιστορία της Ψυχολογίας - A.A. Roback, Εκδόσεις Βάνιας 1992.