Όταν ο Φρόιντ συνάντησε τον σκύλο του Παβλόφ

Ακρόαση άρθρου......

Είναι μάλλον απίθανο, για όσες/ους έχουν σπουδάσει Ψυχολογία να μην έχουν ακουστά Παβλόφ και Φρόιντ. Όπως επίσης, για όσους θυμούνται τον Παβλόφ να μη θυμούνται και τον σκύλο του.

Ο τελευταίος συναντά τον Φρόιντ, σε μια προσπάθεια βαθύτερης κατανόησης του φαινομένου του πολέμου…

Βιέννη, 1928. Ο φημισμένος σκύλος του Παβλόφ, έναν χρόνο μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας του, επισκέπτεται την Αυστρία. Ο στόχος ένας και μοναδικός: να συναντήσει τον Φρόιντ. Η συνεργασία του με τον Παβλόφ, παρότι επιτυχημένη, αποδοτική, εμπνευσμένη, μοναδική και αποτελεσματική, του άνοιξε την όρεξη βελτίωσης - εαυτού. Μπορεί να έλυσε τα δεσμά έκκρισης σιέλου στη θέαση λευκών ποδιών, παρόλα αυτά, μόλις λίγες μέρες πριν το βαγόνι για την Αυστρία πάρει, άκουσε για κάποιον άλλον, Παβλόφ τύπου.

Μόλις έξω από την πόρτα με την ξύλινη οσμή αντίκρισε κι άρχισε να φαντασιώνεται τη μορφή του διάσημου θεραπευτή, το σύμπτωμα επέστρεψε. Αυτό που ο Παβλόφ είχε καταφέρει να κατανοήσει, να δει, να διασπάσει, με διάφορες ασκήσεις και ερωτηματολόγια, μπρος στη σκέψη ότι η πόρτα άνοιγε και τον υποδεχόταν ο άλλος ο μεγάλος, σίελο, σίελο, σίελο…

Ο Παβλόφ του τα 'χε πει. Του τα 'χε εξηγήσει. Καλά καλά. Ότι μπορεί το σύμπτωμα να γύρναγε. Ξανά και ξανά. Ότι μπορεί να το φοβότανε. Ξανά και ξανά. Ότι μπορεί να το φοβότανε ακόμα και περισσότερο από πριν. Αλλά, αν αποφυγές δεν έκανε και έμενε πιστός στα όσα είχε ψυχοεκπαιδευτεί, τότε πάλι θα το ημέρευε. Όσες φορές κι αν χρειαζόταν.

Δεν είχε τίποτε να φοβάται· ακόμα κι αν φοβόταν. 

Μπροστά στη θέαση του έτερου πατέρα, που γκρι φορεμένος στάθηκε στο άνοιγμα της πόρτας, ήξερε πως γυρισμό δεν είχε. Το σίγουρο, αλλιώς τον φανταζόταν. «Πιο ίδιον με τ' αφεντικό,» έλεγε στον Φρόιντ· και 'κεινος ανέλυε την ταύτιση, την προβολή, την έκρηξη του λίμπιντο στην είσοδο της πόρτας. Τι άραγε να έκανε εκεί, σε 'κεινον, στην κλίνη ξαπλωμένος, αφού ήδη δήλωνε θεραπευμένος. Τουλάχιστον, το όνειρο που ξεστόμιζε, με τις γκρι και τις λευκές ποδιές, παρέπεμπε στη μητέρα. Ανάμνηση ουδεμία για τους βιολογικούς σκυλίσιους γονείς, μόνο την παλιά παρέα στην κλινική του αφεντικού θυμότανε. Αφού μπέρδεψε πολλάκις τα ονόματα της σκυλοπαρέας, γυναικεία κι ανδρικά, κι αφού άφηνε να εννοηθεί ότι ήταν ο πιο ξεχωριστός, ο μόνος που έμεινε μέχρι τέλους παρέα με τους επιστήμονες και κυρίως τον Παβλόφ, το ερώτημα παρέμενε το ίδιο: αφού δηλώνει θεραπευμένος τι θέλει στην κλίνη του θεραπευτή; 

Οι συζητήσεις τους κράτησαν μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1939. Άλλες στο γραφείο του Φρόιντ κι άλλες μέσω ανταλλαγής επιστολών. Την πρώτη του Φθινοπώρου, έναρξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, ακολούθησε η τελευταία επιστολή προς τον Φρόιντ πριν την ευθανασία του κατόπιν παρασυρμού του από πορευόμενο όχημα.

Δυστυχώς, για ακόμη μια φορά η ανθρωπότητα βρίσκεται στη δίνη της συλλογικής ανθρωποφαγίας. Η ασυνείδητη ορμή για καταστροφή του αντικειμένου και επανόρθωση μοιάζει τόσο ισχυρή που τίποτα δεν φαίνεται ικανό να τη σταματήσει δια παντός.

Μάλιστα, ο άνθρωπος δεν αρκείται να επιδεικνύει τούτη τη λειτουργία μεμονωμένα, αλλά μάχεται διαρκώς και σε κάθε ευκαιρία να μεταφέρει τις ικανότητες καταστροφικότητας στο σύνολο. Οι πιο επιδέξιοι καταφέρνουν τα μεγαλύτερα πλήγματα στην ανθρωπότητα. Οι λιγότερο, τουλάχιστον, επηρεάζουν τις ζωές λιγότερων. Κάποιοι ίσως μόνο τις δικές τους. Λίγοι μόνο τις δικές τους. Με τον Παβλόφ αλλάξαμε τη συμπεριφορά και μετά άλλαξε και η σκέψη. Αν κάναμε το ίδιο και συλλογικά; Μήπως έτσι κατορθώναμε να απαλλάξουμε τον άνθρωπο να επιδιώκει την καταστροφή της μητέρας φύσης και των εαυτών του; 

Μόλις κατάλαβα τι μ’ έφερε κοντά σου… ξέρω ότι όσο και να μας μάθουμε να αντιμετωπίζουμε το σύμπτωμα του πολέμου με νόμους και κανόνες, αν δεν κατανοήσουμε εις βάθος και δεν αποδεχτούμε τη φύση μας στην πληρότητά της, η ιστορία θα επαναλαμβάνεται μέχρι τον αφανισμό μας…

Λίγα χρόνια νωρίτερα, στις αρχές της δεκαετίας του 30', περίοδο που παρατηρούνταν η άνοδος της ναζιστικής Γερμανίας, ο Αϊνστάιν, στα πλαίσια της προάσπισης της παγκόσμιας ειρήνης, είχε προσεγγίσει τον Φρόιντ μέσω επιστολής, ρωτώντας τον τι οδηγεί τους ανθρώπους στην επιδίωξη πολέμου.

Σκοπός τούτης της ερωτηματοθεσίας, φαίνεται να ήταν η ελπίδα του Αϊνστάιν, ότι αν κατανοηθούν καλύτερα τα ψυχολογικά κίνητρα και αίτια επιδίωξης πολέμου, τότε ίσως οι φιλειρηνιστές να είναι σε θέση να προτείνουν τρόπους πρόληψης των πολεμικών συγκρούσεων. 

Ο Φρόιντ ανέλυσε την επιδίωξη πολέμου υπό το πρίσμα των ασυνείδητων ενστίκτων του ανθρώπου και του τρόπου με τον οποίο ρυθμίζονται οι διαφορές στο ζωικό βασίλειο. Δηλαδή, με τη χρήση της βίας και συγκεκριμένα της προσπάθειας επικράτησης μέσω της μυϊκής δύναμης.

Όπως έγραψε στην επιστολή του προς τον Αϊνστάιν: “παρότι, πλέον, η μυϊκή δύναμη αντικαθίσταται από τη διανοητική ανωτερότητα, χρήσης μέσων και εργαλείων (όπλων και άλλων μορφών επικράτησης) ο σκοπός παραμένει ίδιος: η επιθυμία φόνευσης του εχθρού ή υποδούλωσής του· σε τέτοιο βαθμό, που δεν θα δύναται να επανέλθει και είτε θα εξοντωθεί παντελώς είτε θα είναι τόσο αδύναμος, άρα και μόνιμα υποδουλωμένος.

Επιπρόσθετα, η φιλοδοξία καταστροφής, η οποία χαρακτηρίζεται και ως παρόρμηση θανάτου, φαίνεται να είναι η κινητήριος δύναμη εχθροπραξιών και άρρηκτα συνδεδεμένη με ασυνείδητες επιδιωξεις. Σε αντιδιαστολή αυτού, υφίστανται οι ερωτικές παρορμήσεις, οι οποίες αποτελούν φιλοδοξίες ζωής. Ενδεχομένως, να είναι ικανές να χρησιμοποιηθούν ως αντίδοτα έναντι των φιλοδοξιών καταστρεπτικότητας. Άλλωστε, τόσο στη μυθολογία όσο και στη θρησκεία παρατηρούμε την ικανότητα της αγάπης να επιλύει καταστρεπτικές εκδηλώσεις. Στην πράξη όμως…”

Οι ολέθριες συνέπειες του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου, φαίνεται όχι μόνο να μην απομάκρυναν την ανθρωπότητα από το ενδεχόμενο ενός νέου καταστροφικού παγκοσμίου πολέμου, τουναντίον στις δεκαετίες που ακολούθησαν η φιλοδοξία καθολικής καταστροφής πήρε σάρκα και οστά—μέσω της δημιουργίας δεκάδων χιλιάδων όπλων μαζικής καταστροφής (και αυτοκαταστροφής).

Τελικά, ως μέρος του ζωικού βασιλείου, φιλοδοξούμε τη διαιώνιση της ζωής ή τον αφανισμό της;

Κι αν λάβουμε υπόψη τις ψυχαναλυτικές παρατηρήσεις του Φρόιντ, σχετικά με τις ισχυρές ασυνείδητες παρορμήσεις του ανθρώπου, είτε να σκοτώνει και να καταστρέφει επιδιώκοντας τον τερματισμό της ζωής, είτε να αγαπά και να ερωτεύεται προασπίζοντας τη ζωή, ποια τελικά επικρατεί;

Ποια διαθέτει ισχυρότερη μυϊκή/διανοητική ανωτερότητα;

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Κλεάνθης-Ευάγγελος Μπαϊρακτάρης - Ψυχοθεραπευτής

Κλεάνθης-Ευάγγελος Μπαϊρακτάρης: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής | Συγγραφέας | Bsc in Psychology, MSc in Integrative Counseling & Psychotherapy 

6944574349

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού