Η Πανδημία της ψυχικής νοσηρότητας: Πώς εκτιμάται ο ψυχολογικός αντίκτυπος του Covid-19.

Ακρόαση άρθρου......

«Η κοινωνία, αυτήν την εποχή, είναι ένα εκκρεμές που κινείται μεταξύ του φόβου και της ελπίδας». Η πανδημία του Κορωνοϊού: Μία πρωτόγνωρη συνθήκη ψυχολογικής έκλειψης υπό τον σφυγμό της αβεβαιότητας.

Η απειλή ευρείας εξάπλωσης του ιού επιτάσσει εναλλασσόμενες περιόδους εγκλεισμού, αυτοαπομόνωσης, κοινωνικής αποστασιοποίησης, ατομικής υγιεινής και ευθύνης, ως μέτρα επιδημιολογικής επιτήρησης, που σημαίνουν έλλειψη αέρα-οξυγόνου και ελευθερίας.

Ο ψυχολογικός απολογισμός της πανδημίας

Η εφαρμογή των μέτρων με στόχο το φρενάρισμα των αυξανόμενων κρουσμάτων και την ευελιξία του συστήματος υγείας συνεπάγονται με την καταστολή και καταπίεση των φυσικών αντανακλαστικών μας για κοινωνικοποίηση και επαφή.

Ο ψυχολογικός απολογισμός της πανδημίας δυστυχώς δεν φαίνεται να έχει αφήσει κάποιο πεδίο ανεπηρέαστο.

Η υγειονομική κρίση, με την σειρά της προβλέπει έναν οικονομικό «Αρμαγεδδών» που βρίσκεται προ των πυλών, επιφέρει μια ακραία κοινωνική κρίση και ως αποτέλεσμα φθάνουμε να παλεύουμε και για την ψυχική μας ακεραιότητα. Αποδεικνύεται πως όλη αυτή η κρίση γεννά και μια κρίση εαυτού, βαθιά υπαρξιακή.

Η κοινωνία έχει εξουθενωθεί από τον καταιγισμό των εξελίξεων γύρω από την πανδημία και τις συνεχείς αλλαγές και αποφάσεις, βάσει των οποίων ο καθένας μας βασίζει το σπίτι του. Όσο και αν οι ειδικοί ενθαρρύνουν τους πολίτες με το να είμαστε ενωμένοι σε αυτήν την μάχη, ο κόσμος καθημερινά προσπαθεί να αναζητήσει μόνος του διέξοδο, ψυχολογική υποστήριξη και λύση σε όλα όσα τον ταλαιπωρούν.

Οι επιστήμονες και οι ερευνητές ρίχνουν στο τραπέζι το πιο δυνατό τους χαρτί για το πολυαναμενόμενο εμβόλιο και για το πώς ο άνθρωπος δύναται να αποκτήσει ανοσία στον ιό.

Αβεβαιότητα και άγχος για το μέλλον

Αμφισβητείται όμως εάν υπάρχουν αντισώματα που φέρουν τον άνθρωπο σε «ψυχική ανοσία» απέναντι στον αόρατο επιθετικό ιό και τις πολυσχιδείς επιπτώσεις του. Όλοι μοιραζόμαστε έναν κοινό πόνο, που θα λέγαμε πως είναι ένα έδαφος για να γίνουμε πιο σοφοί. Η επίκληση στη λογική δεν θα μπορούσε να αλλάξει το πώς αισθανόμαστε, αλλά η ανάληψη δράσης μπορεί.

«Τα γεγονότα μολύνουν περισσότερο την φαντασία μας, παρά τις αισθήσεις μας».

Πώς θα είναι η επόμενη μέρα; Τι μας ξημερώνει; Αυτά τα ερωτήματα είναι η πιο συχνή αγωνία όλων μας και σκεπτόμαστε ή δρούμε υπό την επήρεια μιας πρωτόγνωρης αβεβαιότητας.

Δεν μπορούμε να φανταστούμε πως θα είναι το μέλλον. Όταν χάνουμε τον έλεγχο της ζωή μας, όταν δεν είναι κάτι στο χέρι μας να αλλάξει άμεσα και όταν κάνουμε κάθε μέρα σενάρια για το πώς θα είναι η κατάληξη της πανδημίας, το άγχος που επέρχεται είναι τόσο έντονο  που δεν μπορούμε να οργανώσουμε νηφάλια την καθημερινότητά μας.

Παράγοντες που επηρεάζουν το στρες

Γινόμαστε ευερέθιστοι, δυσκολευόμαστε να συγκεντρωθούμε και να φτιάξουμε ένα πλάνο δράσης σε βασικούς τομείς, όπως των οικογενειακών υποχρεώσεων, τις οικονομικές δυσχέρειες και τις ανάγκες του/της συντρόφου. Φυσικά, το άγχος εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο στον καθένα μας, καθώς ο χαρακτήρας, το βιοτικό επίπεδο, η επιδημιολογική κατάσταση της περιοχής που ζει, η συναισθηματική ανθεκτικότητα και η γενετική προδιάθεση στο στρες δύναται να επιβαρύνει την εμπειρία του εγκλεισμού και της πανδημίας ή να καταφέρει να διατηρήσει την ψυχραιμία και την ετοιμότητα.

Η πλήρης επιστροφή στην κανονικότητα φαντάζει ακόμα μακρινή. Η μοναξιά, η απομόνωση και η αποχή από τις συνήθειες έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη κατάθλιψης, ιδίως στους νέους και τον γυναικείο πληθυσμό, όπως έχουν αποδείξει οι τελευταίες ερευνητικές μελέτες στην Ελλάδα και σε διεθνές επίπεδο. Μάλιστα, το χαρακτηριστικό της πίστης σε θεωρίες συνομωσιολογίας συσχετίζεται με μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης της κατάθλιψης.

«Νιώθω να χάνω τον εαυτό μου κλεισμένος στο σπίτι», «τίποτα δεν με ευχαριστεί», «νιώθω άχρηστος», «όλα πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο», είναι συχνές εκφράσεις.

Ψηφιακό Marketing για Ψυχολόγους: Κύκλος 11 Σεμιναρίων με Βέλτιστες Πρακτικές και Εργαλεία Διαχείρισης διαδικτυακής παρουσίας | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR

Ειδικότερα, η νέα γενιά βιώνει μια αιφνίδια και τεράστια έκπτωση της λειτουργικότητας της, καθώς η παραγωγικότητά και το όραμα έχουν καταπνιγεί δημιουργώντας αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό και την κοινωνία.

Το αίσθημα ματαιοδοξίας, ανημποριάς, αβοηθησίας και βαρεμάρας έχει ωθήσει μεγάλο ποσοστό σε ανθυγιεινές συμπεριφορές. Μια γενιά που εθίζεται ακόμη περισσότερο στο αλκοόλ και τις ουσίες, που υπερκαταναλώνει γρήγορο φαγητό και διεγερτικά αναψυκτικά, που καταχράται τα social media, τις διαδικτυακές αγορές και τα video games.

Συναισθηματική υπερφαγία

Ορισμένα άτομα αναπτύσσουν συναισθηματική υπερφαγία ή οδηγούν το σώμα τους σε μεγάλη απώλεια βάρους, λόγω της αποτυχίας να ελέγξουν τις καταστάσεις και τον εαυτό τους. Όλα γύρω τους μοιάζουν καταστροφικά και προκειμένου να αμυνθούν και να ξεφύγουν κουρνιάζουν σε κάποιο καταφύγιο, σε ένα είδος αυτό-ίασης θα λέγαμε.

Αυτοκτονικός ιδεασμός

Ακόμη, αυξανόμενη τάση παρουσιάζουν οι περιπτώσεις ανθρώπων με αυτοκτονικό ιδεασμό, οι οποίοι πραγματικά νιώθουν πως έχουν χάσει τα πάντα και το νόημα που δεν βρίσκουν στην ζωή τους το μεταθέτουν στην έκβασή της.

Κατανοούμε, λοιπόν, πως ο εγκλεισμός για την προστασία του εαυτού μας έχει δηλητηριάσει τις προσωπικές αντοχές του καθενός, και ο θυμός παίρνει προεκτάσεις που βλάπτουν και το σώμα μας.

Ψυχοσωματικά προβλήματα

Όλα όσα αφουγκράζεται ο εγκέφαλος και το σώμα δεν περνούν από «ψυχική πέψη». Επιτιθέμεθα στον εαυτό μας, και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που αποκτούν και ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως μυϊκοί πόνοι, γαστρεντερικές διαταραχές, ταχυκαρδίες και αρρυθμίες, στομαχικός πόνος, δύσπνοια και κρίσεις πανικού.

Με το πέρας της πανδημίας, πολλά ψυχοσωματικά νοσήματα θα αναδυθούν, όπως ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες, η απώλεια μνήμης, η άνοια στους ηλικιωμένους, το μετατραυματικό στρες, οι αγοραφοβικές τάσεις και αϋπνίες. Επιπλέον, τα άτομα που αντιμετώπιζαν κάποιο ψυχικό ή σωματικό νόσημα προ πανδημίας, παρουσιάζουν σημαντική επιδείνωση της κλινικής τους εικόνας εν μέσω κορωνοϊού.

Ψυχαναγκαστικότητα

Είναι ζωτικής σημασίας να αντιληφθούμε ότι ο υπερβολικός φόβος και ο πανικός μπορεί να φέρνει βαρύτερα συμπτώματα, από ό,τι ο ίδιος ο ιός. Τυπικό και αντιπροσωπευτικό παράδειγμα συνίσταται η εξέλιξη της αυστηρής προσωπικής υγιεινής σε ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, προκειμένου να ελέγξει και να αποτρέψει τον κίνδυνο απέναντι σε ένα ζήτημα ζωής και θανάτου.

Υπέρμετρο και τελετουργικό πλύσιμο και καθάρισμα, τελετουργίες για την αποφυγή επαφής με σωματικές εκκρίσεις, όπως το σάλιο και ο ιδρώτας και ο συνεχής έλεγχος για νέες πληροφορίες αναφορικά με την υγεία, την μεταδοτικότητα του ιού και την σωστή διατροφή είναι κάποια αντίμετρα που εφαρμόζει το άτομο για να επιβιώσει ψυχικά.

Μήπως, εν τέλει η πανδημία του κορωνοϊού μολύνει περισσότερες ψυχές από όσες σκοτώνει;

«Η Υγεία και η καλή διάθεση δημιουργούν και υπηρετούν η μία την άλλη»

Θωράκιση της ψυχικής μας υγείας απέναντι στον ιό

Πράγματι, πολλές είναι οι αναφορές ανθρώπων που εξαιτίας της πανδημίας και του εγκλεισμού έχουν παρουσιάσει ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές. Ωστόσο, η πλειονότητα των πολιτών μας υποφέρει από το άγχος της αβεβαιότητας και τις επιπτώσεις που επισύρουν τα μέτρα στη ζωή τους. Διανύουμε μια περίοδο αναμονής μπροστά στο άγνωστο. Μια συνθήκη κατά την οποία νιώθουμε αδύναμοι να πάρουμε αποφάσεις, κυρίως για τα επαγγελματικά και τα οικογενειακά ζητήματα.

Τεταμένες διαπροσωπικές σχέσεις

Πολλά ζευγάρια και οικογένειες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό άρχισαν να αντιμετωπίζουν διαπροσωπικά προβλήματα εν μέσω καραντίνας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως εν μέσω κορωνοϊού αυξήθηκαν τα διαζύγια, οι ρομαντικές σχέσεις διακόπηκαν και τα παιδιά ή οι έφηβοι αναπτύσσουν μια προβληματική συμπεριφορά που δεν ξέρουν οι γονείς πώς να τις διαχειριστούν.

Αυτό, λοιπόν, σημαίνει ότι ο εγκλεισμός στο σπίτι, η καραντίνα, υπήρξε η αφορμή που έφερε στο φως και στην επιφάνεια συναισθήματα και καταστάσεις που παραμελούσαμε, που καταπιέζαμε, που αρνιόμασταν να παραδεχτούμε ή να αντιμετωπίσουμε ή που είχαμε κουκουλώσει καλά.

Μήπως, θα έπρεπε να αναρωτηθούμε ότι αυτή η εποχή είναι η κατάλληλη να αναθεωρήσουμε τις σχέσεις μας, να εκμεταλλευτούμε τον χρόνο για να έρθουμε πιο κοντά στον άλλον και να επικοινωνήσουμε τα λάθη που κάναμε και τις ανάγκες μας;

Μήπως, αυτή η περίοδος είναι η αφορμή να ξαναγνωριστούμε με τους άλλους από την αρχή; Να γνωρίσουμε τα παιδιά μας καλύτερα; Να έρθουμε πιο κοντά σωματικά και συναισθηματικά με τον/την σύζυγο ή σύντροφό μας;

Αυτό συνίσταται μια ζωτική ψυχική ανάγκη που όλοι μας έχουμε στερηθεί λόγω εργασίας, ρουτίνας και υποχρεώσεων υπό φυσιολογικές συνθήκες. Σίγουρα, θα είναι πολύ καλό εάν διαμοιράσουμε τον χωροχρόνο μας τόσο στα παιδιά και τον/την σύζυγο όσο και στην φροντίδα του εαυτού μας.

Είναι μια πολυτέλεια που τώρα και λίγο ακόμα θα έχουμε και αξιοποιώντας την σοφά είμαστε σίγουροι ότι με την επαναφορά της κανονικότητας θα βγούμε έξω περισσότερο δυνατοί και έτοιμοι. Είναι σημαντικό να νιώθουμε ότι ο άλλος είναι αυθεντικά δίπλα μας οποιαδήποτε επαγγελματική κρίση ή πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπίσουμε μετά.

Χρήσιμες συμβουλές για την διαχείριση της καθημερινότητας

Πρέπει να αποδεχτούμε την πραγματικότητα. Η άρνηση δεν μας βοηθάει να προσαρμοστούμε. Πρέπει να θυμόμαστε ότι η αβεβαιότητα είναι κομμάτι της ζωής. Άλλωστε, ποιος είναι τόσο σίγουρος για τον εαυτό του και τη ζωή του; Τίποτα δεν είναι δεδομένο και η πανδημία έρχεται να μας ξεβολέψει από αυτήν την αντίληψη και να γίνουμε πιο ταπεινοί, συναισθητικοί και ρεαλιστές.

Μαθαίνουμε ότι η ζωή δύναται να αλλάξει σε μια στιγμή και έτσι θα πρέπει να ευγνωμονούμε ό,τι έχουμε και ό,τι απολαμβάνουμε.

Επίσης, μήπως να κάνουμε μια λίστα με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των συνθηκών; Από την μια εκτιμούμε την ευκαιρία να έρθουμε πιο κοντά με τον εαυτό μας και με την οικογένειά μας, από την άλλη μας ταλανίζουν επαγγελματικά και οικονομικά διλλήματα.

Επικοινωνία και μοίρασμα

Παρόλα αυτά, θα μπορούμε να προσεγγίσουμε αυτό το μειονέκτημα πιο εποικοδομητικά. Δεν χάνουμε τις κοινωνικές επαφές μας, μοιραζόμαστε τηλεφωνικώς η διαδικτυακά τις αγωνίες και τις νέες ιδέες μας, ενημερωνόμαστε για τις εξελίξεις και φτιάχνουμε ένα νέο πλάνο δράσης.

Αν κάποιος μπορεί να μας συμβουλεύσει ή να μας καθοδηγήσει στις επαγγελματικές κινήσεις μας, το εκμεταλλευόμαστε. Μπορεί να είμαστε σε καραντίνα, αλλά το μυαλό και η δημιουργικότητα δεν πρέπει να συνεχίζουν να δουλεύουν.

Διατηρούμε τις φιλικές μας επαφές καθημερινά τόσο με φίλους και συγγενείς όσο με συναδέλφους ή άλλους γνωστούς που ίσως έχουμε καιρό να μιλήσουμε. Μοιραζόμαστε τα άγχη μας, ανταλλάσσουμε απόψεις και διατηρούμε την κοινωνική μας ακεραιότητα. Ακόμη και μια ολιγόλεπτη κουβέντα στο μπαλκόνι με τον γείτονα θα μας φρεσκάρει και θα μας αναζωογονήσει, και σίγουρα θα μας υπενθυμίσει ότι δεν είμαστε μόνοι μας.

Επιλέγοντας να κάνουμε μια παύση

Όταν έρχονται στιγμές που νιώθουμε μελαγχολικοί και αβέβαιοι, όταν καταλαβαίνουμε τα αρνητικά συναισθήματα και την πίεση να περνάει στο σώμα μας με πόνους και ατονία, ας αποσυρθούμε για λίγο και ας εντοπίσουμε τι να μας κάνει να νιώθουμε έτσι. Κάνουμε μια παύση και ύστερα αναζητούμε στοιχεία που θα μας κάνουν να ηρεμήσουμε και να αναζωπυρώσουμε την καλή διάθεση και την κινητικότητά μας.

Μεταβάλλουμε την προσοχή μας σε κάτι που θα μας ευνοήσει. Πολλοί συστήνουν την σωματική άσκηση, τον διαλογισμό, την yoga, τον χορό, την μουσική, την ανάγνωση βιβλίου και το μαγείρεμα.

Ψυχική και οργανική υγεία είναι ένα

Διαμορφώνουμε ένα ημερολόγιο με δραστηριότητες που θα κάνουμε κάθε μέρα μόνοι μας είτε με τα οικογενειακά πρόσωπα, ώστε να υπάρξει ποικιλία και να μην παγιδευτούμε στην μονοτονία και την αδράνεια.

Περιορίζουμε την έκθεση στην τηλεόραση και τις ειδήσεις. Έτσι δεν τροφοδοτούμε το μυαλό μας και το συναίσθημα με αρνητικότητα και απαισιοδοξία, μειώνοντας και την έκθεσή μας σε αναξιόπιστες πληροφορίες.

Ο καλός ύπνος και η ισορροπημένη διατροφή ενισχύει την εγκεφαλική λειτουργία και την συναισθηματική ισορροπία. Οι υγιείς συνήθειες ανορθώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, βελτιώνουν την γενικότερη ευεξία και καθαρίζουν την σκέψη και την ικανότητα οργάνωσης. Είναι ευκαιρία να εκτιμήσουμε το σώμα μας, να το φροντίσουμε και να το οχυρώσουμε από τα παράσιτα που το κάνουν ευάλωτο σε νοσήματα κα αδιαθεσίες. Άλλωστε, γνωρίζουμε πολύ καλά πλέον ότι ψυχική και οργανική υγεία είναι ένα.

Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306 για τον Κορωνοϊό

 «Όλοι έχουμε ένα ανυποψίαστο απόθεμα δύναμης μέσα μας που προκύπτει όταν η ζωή μας δοκιμάζει»