Μνήμες από την ενδομήτρια ζωή: Κριτική στις θεωρίες των ψυχιάτρων Στάνισλαβ Γκροφ και Καυκαλίδη

Ακρόαση άρθρου......

Σε προηγούμενο άρθρο είχαμε αναπτύξει τις θεωρίες των ψυχιάτρων Στάνισλαβ Γκροφ και του δόκτορος Καυκαλίδη σε ένα γενικότερο πλάισιο, σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε τις θεωρίες και θεωρήσεις τους σχετικά με την προγεννητική φάση και την ενδομήτρια ζωή. Οι θεωρίες των δύο επιστημόνων φαίνονται εκ πρώτης ως διαφορετικές μεταξύ τους, όμως, όπως θα δούμε, έχουν μερικές πολύ ενδιαφέρουσες ομοιότητες.

Οι δύο ψυχίατροι σχεδόν παράλληλα χρονικά, μελέτησαν και χρησιμοποιήσαν σαν εργαλείο τις ψυχεδελικές ουσίες σε συνδιασμό με ψυχοδυναμικές συνεδρίες.

Μνήμες από την ενδομήτρια ζωή

Και στις δυο έρευνες των ψυχιάτρων έχουν καταγραφεί πάμπολες εμπειρίες με βασικότερο κοίνο στοιχείο μνήμες από την ενδομήτρια ζωή των συμμετεχόντων και από την όλη εμπειρία της γεννησής τους. Υπήρξαν φυσικά και άλλου τύπου εμπειρίες που όμως ανήκουν στην υπερπροσωπική σφαίρα και θα εξεταστούν παρακάτω.

Όπως κάθε νέα θεωρία στην ψυχολογία έτσι και οι Γκρόφ και Καυκαλίδης προσπάθησαν να δώσουν απαντήσεις σχετικά με την περιγεννητική περιοχή της ανθρώπινης ψυχής και έφτασαν μέχρι ενός σημείου ο καθένας. Ο Γκροφ  δίνει μια πολύ καλή οπτική των σταδίων της γέννας και του ψυχικού τραύματος που προκαλούν, όμως δεν παρέχει πολλές απαντήσεις στο τι συμβαίνει κατά την προγεννητική εποχή (ενδομήτρια περίοδος), ενώ ο Καυκαλίδης απο την άλλη παρουσιάζει μια πολύ καλή εξήγηση της προγεννητικής περιόδου και δεν δίνει πολλές λεπτομέρειες σχετικά με την γέννα και τις επιπτώσεις στην ψυχοσωματική ανάπτυξη του εμβρύου.

Όπως μια αναπαράσταση ενός yin yang, οι δυο θεωρίες φαίνονται να αλληλοσυμπληρώνονται.

Αποκτήστε το βιβλίο Η εγκυκλοπαίδεια της εγκυμοσύνης, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Εμπειρίες καλής και κακής μήτρας

Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι:

Ο Γκροφ έδωσε έμφαση στο τραύμα της γέννας -τοκετό και χώρισε την περιόδο αυτή σε 4 περιγεννητικά πρότυπα -μοτίβα (birth perenatal matrices) 

Στην πρώτη περίοδο (b.p.m 1) ανήκει η περίοδος της εγκυμοσύνης από την σύλλυψη έως την αρχή του τοκετού και οι εμπειρίες των ασθενών είχαν να κάνουν κυρίως με μνήμες απο την ενδομήτρια ζωή του ατόμου. Οι μνήμες αυτές άλλοτε είχαν μια θετική, γαλήνια, ωκεάνια ποιότητα που ομοιάζει με μια κατάσταση απόλυτης πληρότητας και ευχαρίστησης και ονόμασε αυτές σαν εμπειρίες καλής μήτρας.

Άλλες εμπειρίες είχαν μια πολύ αρνητική ποιότητα με τις ανάλογες αρνητικές αισθήσεις και μνήμες. Οι  συμμετέχοντες που είχαν τέτοιες εμπειρίες περιέγραφαν καταστάσεις μεγάλης ανυσήχιας, δυσφορίας, αίσθηση ασθενείας, ότι βρίσκονται μέσα σε ένα τοξικό εχθρικό περιβάλλον και άλλα.

Όπως είναι αναμενόμενο, οι εμπειρίες αυτές κατά τον Γκροφ ονομαζόταν εμπειρίες κακής μήτρας. Ο δόκτωρ Καυκαλίδης ασχολήθηκε εκτενώς με την προγεννητική περίοδο και στις δικές του ψυχολυτικές συνεδρίες κατέγραψε και αυτός εμπειρίες που είχαν να κάνουν με την ενδομήτρια ζωή. Οι συμμετέχοντες είχαν αναμνήσεις που άλλοτε είχαν σαν βασική ποιότητα την αποδοχή που ένιωθαν απο την μήτρα-μάνα τους και σε άλλες το εντελώς αντίθετο δηλαδή ένιωθαν και βίωναν απόρριψη εκ μέρους της.

Το τραύμα της γέννας

Η κάθε κατηγορία εμπειριών είχε και τις ανάλογες μνήμες και αισθήσεις, όπου πολλές φορές εμφανίζοταν στις εμπειρίες μέσω συμβόλων.

Ο Καυκαλίδης χώρισε τους ασθενείς του σε 4 κατηγορίες

1) αποδεκτός από την μήτρα-μάνα,

2) μη αποδεκτός λόγω φύλου,

3) υπαρξιάκα μη αποδεκτός και

4) απορριφθείς λόγω φυλετικών μνημών 

Όσον αφορά το τραύμα της γέννας ο δόκτωρ Καυκαλίδης θεωρούσε ότι σε όλους άφηνε μια αίσθηση απόρριψης διότι η μετάβαση από την ενδομήτρια ζωή σε ενα ξένο και νέο περιβάλλον είναι μια τραυματική εμπειρία καθολικά.

Συγκρίνοντας τα στοιχεία και των δυο θεωριών τουλάχιστον αναφορικά περί της ενδομήτριας ζωής υπάρχουν κάποιες συγκλίσεις:

Η καλή μήτρα είναι μια αποδεκτή μήτρα που μας θέλει, μας αγαπά και μας προστατεύει -φροντίζει, ενώ μια κακή μήτρα είναι μια μήτρα που μας απορρίπτει και δεν μας αγαπά.

Απορριπτική μήτρα και συμβολισμοί

Με αυτή την θεώρηση το πρώτο περιγεννητικό πρότυπο του Γκρόφ θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με την θεωρία του Καύκαλιδη περί της αποδεκτικής -απορριπτικής μήτρας και τις 4 υποκατηγορίες αυτών.

Συνεχίζοντας το δεύτερο περιγεννητικό πρότυπο του Γκρόφ (περίοδος όταν αρχίζει ο τοκετός) περιέχει διάφορα αρνητικά αισθήματα και συμβολισμούς (αισθήσεις αδιεξόδου, απελπισίας, καταστροφής κ.α). Παρόμοιες εμπειρίες αναφέρει και ο Καυκαλίδης σχετικά με τους απορριφθέντες ασθενείς του. Στο πρώτο περιγεννητικό πρότυπο θα μπορούσαν να ενταχθούν και παρόμοια αισθήματα όπως στο δεύτερο τα οποία όμως αφορούν την προγεννητική εποχή, επεκτείνοντας τις εμπειρίες κακής μήτρας, που είναι τόσο κακή που απορρίπτει το έμβρυο.

Ένα χαρακτηριστικό μοτίβο εμπειρίας κακής μήτρας βασισμένο στις έρευνες των Γκρόφ και Καυκαλίδη ήταν η αίσθηση ότι το άτομο βρισκόταν μέσα σε μια μολυσμένη λίμνη ή τοξικό βάλτο γεμάτο δηλητήρια.

Οι ψυχεδελικές εμπειρίες είναι γεμάτες με τέτοιους συμβολισμούς, ωστόσο μια τέτοια εμπειρία μπορεί να εξηγηθεί βάσει των γνώσεων που έχουμε σχετικά με την βιοχημεία του στρες.

Το σώμα της μητέρας υπό στρες κατακλύζεται από μια πλειάδα βιοχημικών ουσιών που εκρίνονται και μέσω του ομφάλιου λώρου περνά μέχρι ένα βαθμό στο έμβρυο. Αυτή η διαδικασία συμβολικα σε μια ψυχολυτική συνεδρία αναπαρίσταται σαν το άτομο να βρίσκεται μέσα σε μια τοξική λίμνη.

Από ό,τι φαίνεται αυτή η ανάμνηση δεν χάνεται απλά ειναι αποθηκευμένη στο ασυνείδητο του ατόμου και στις ψυχολυτικές συνεδρίες έρχονται στο συνειδητό.

Η βαθιά πεποίθηση του επιστημονικού κατεστημένου ότι το έμβρυο δεν κατανοεί τι συμβαίνει ούτε μπορεί να έχει αναμνήσεις από τότε πλέον δεν στέκεται ορθά, ωστόσο από ό,τι φαίνεται αυτός ήταν και ο λόγος που ο Γκροφ δεν έδωσε σημασία στην προγεννητική περίοδο σε αντίθεση με τον Καύκαλιδη.

Ο συγκερασμός στοιχείων των θεωριών των δυο ψυχιάτρων θα εμπλούτιζε περαιτέρω τη γνώση μας στα συγκεκριμένα πεδία και θα παρείχε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της περιγεννητικής ζωής μας και των επιδράσεων της στην μετέπειτα εξέλιξη του ατόμου. Πρακτικά η γνώση αυτή θα μπορεί να εφαρμοστεί σε ευρεία κλίμακα στις έγκυες γυναίκες και φυσικά αυτό θα βοηθούσε και την κοινωνία μας γενικότερα.