Γνωστική Ψυχολογία

Ακρόαση άρθρου......

Η γνωστική ψυχολογία ασχολείται με τις γνωστικές διεργασίες του εγκεφάλου, δηλαδή την αντίληψη, τις σκέψεις, την προσοχή, τη μνήμη και την γλώσσα. Αυτές οι νοητικές διεργασίες γίνονται στην περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται ‘μετωπιαίος φλοιός’. Για να κατανοήσει κάποιος το εξωτερικό του περιβάλλον, δηλαδή οτιδήποτε γύρω του, χρειάζεται να αναπτύξει κάποιες βασικές διεργασίες.

Η έννοια, είναι μια από αυτές, η οποία βοηθά στην ομαδοποίηση παρόμοιων αντικειμένων, ανθρώπων, ιδεών ή καταστάσεων.

Η γενίκευση πληροφοριών, για παράδειγμα η γνώση ότι όλα τα μολύβια μπορούν να γράψουν, συντομεύει την διαδικασία να αντιληφθεί κάποιος την χρησιμότητα ενός αντικειμένου κάθε φορά που το βλέπει. Με αυτόν τον τρόπο επωφελείται και η μνήμη καθώς η ταχύτητα της μεγιστοποιείται.

Η επίτευξη της ‘έννοιας’ εξυπηρετεί επίσης στις συνδέσεις και τις διαφοροποιήσεις. Παραδείγματος χάρη, η διαφορά μεταξύ βιβλίου και τετραδίου αφορά αυτή την διεργασία.

Τέλος, η καθοδήγηση των πράξεων και της συμπεριφοράς εξαρτάται από αυτή την διαδικασία. Για παράδειγμα, τα βρέφη, που δεν έχουν ακόμη τελειοποιήσει την ‘έννοια’, δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τι αποτελεί τροφή και τι όχι.

Το πρωτότυπο βοηθά στην ταχύτητα της σκέψης και την κατηγοριοποίηση. Είναι η νοητική σκέψη ενός αντικειμένου. Για παράδειγμα, αν σας έλεγα την λέξη ‘πτηνό’ ίσως η πρώτη σκέψη να ήταν ένα περιστέρι. Αυτό συμβαίνει γιατί το πρωτότυπο για σας για την λέξη ‘πτηνό’ είναι το περιστέρι.

Ένα κοινό λάθος για το πρωτότυπο είναι η έλλειψη πρωτοτύπου. Αν βλέπατε δηλαδή ένα ζώο με κεφάλι περιστεριού και σώμα αρκούδας, δε θα μπορούσατε να προσδιορίσετε τι πραγματικά είναι.

Τέτοια γνωστικά λάθη μπορούν να συμβούν και στην διεργασία της επίλυσης προβλημάτων.

Υπάρχουν τρείς μέθοδοι επίλυσης προβλημάτων.

• Η δοκιμή και το λάθος,
• Η αλγοριθμική μέθοδος, η οποία εγγυάται την λύση και είναι μια λογική, μεθοδική και βήμα προς βήμα μέθοδος. Είναι όμως πολύ αργή. 
• Η ευριστική μέθοδος, είναι η πιο απλή, η πιο γρήγορα, αλλά και η πιο επιρρεπής σε λάθη.

Η προκατάληψη επιβεβαίωσης’ συμβάλει επίσης στη λήψη λανθασμένων αποφάσεων ή και την επίλυση προβλημάτων. Η ‘προκατάληψη επιβεβαίωσης’ περιγράφει την τάση του μυαλού να ψάχνει και να προτιμά αποδείξεις που επιβεβαιώνουν τις ιδέες μας, αγνοώντας ή αποφεύγοντας οτιδήποτε σε αντίθεση.

Αυτό το γνωστικό σφάλμα μπορεί επίσης να συνδυαστεί με την ‘επιμονή στην πεποίθηση’. Δηλαδή η απόρριψη των πειστικών αποδείξεων και η σύνδεση με πρώιμες αντιλήψεις ή πιστεύω. Για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι, που παρά τις αποδείξεις από δορυφόρους την φυσική, πιστεύουν ότι η γη είναι ευθεία.

Τα γνωστικά σφάλματα είναι καλοί φίλοι των διαφημιστών αλλά και όσον ασχολούνται με την προώθηση οποιουδήποτε είδους διαφήμιση. Ο φόβος, η ένταση και τα ερεθίσματα που τραβούν την προσοχή είναι τα μέσα που χρησιμοποιούνται συχνά για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Οι άνθρωποι τείνουν να σκέφτονται ότι ένα γεγονός είναι πιο πιθανό να συμβεί αν μπορούν να ανακαλέσουν παραδείγματα ή μνήμες από αυτό. Η βιομηχανία των μέσων μαζικής ενημέρωσης χρησιμοποιεί αυτό το γνωστικό σφάλμα. Για παράδειγμα στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η νίκη επισημαίνεται με πολύ έντονο τρόπο, ενώ η ήττα όχι.

Αυτό σχετίζεται με την ‘ευριστική διαθεσιμότητα’ και την ‘πλαισίωση’. Ευριστική διαθεσιμότητα είναι η διεργασία που εξηγεί ότι οι μνήμες που είναι νοητικά διαθέσιμες, φαίνονται πιο πιθανό να ξανασυμβούν. Ακόμη κι αν αυτές οι μνήμες είναι λιγότερο πιθανές από κάποιο άλλο πραγματικό γεγονός. Για παράδειγμα, κάποιοι άνθρωποι φοβούνται περισσότερο να μην τους δαγκώσει καρχαρίας, ενώ είναι σαφώς πιθανότερο ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα.

Τέλος, η πλαισίωση αποτελεί τον τρόπο που ένα ερέθισμα/θέμα παρουσιάζεται ή τοποθετείται και μπορεί να επηρεάσει την κρίση και τις αποφάσεις μας.
Φυσικά αυτό δε σημαίνει ότι είμαστε έρμαια των γνωστικών σφαλμάτων του εγκεφάλου μας. Αντιθέτως, το μυαλό εργάζεται αδιάκοπα και γι’ αυτό αυτά τα σφάλματα είναι πλέον αναγνωρίσιμα.