Ο Μύθος της Αυτοπεποίθησης

Ακρόαση άρθρου......

Μήπως σκέφτεσαι ότι δεν έχεις υψηλή αυτοπεποίθηση; Μήπως θα ήθελες να πιστεύεις πιο πολύ στον εαυτό σου και απογοητεύεσαι που δεν το κάνεις; Ίσως να υπάρχει ένας άλλος τρόπος να δεις τα πράγματα από αυτόν που έχεις συνηθίσει.

Η πιο συχνή ερώτηση που ακούω είναι: Πώς μπορώ να έχω περισσότερη αυτοπεποίθηση; Ίσως, όλη η συζήτηση περί αυτοπεποίθησης όμως, να βασίζεται σε μια πολύ απλή, και δυστυχώς λανθασμένη, υπόθεση για την ανθρώπινη φύση.

Έχεις υψηλή αυτοπεποίθηση;

Πώς προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον (ή τον εαυτό μας) να έχει υψηλή αυτοπεποίθηση;

Του θυμίζουμε πόσα πράγματα έχει επιτύχει μέχρι τώρα. Ότι είναι πολύ ικανός. Του λέμε όλα τα όμορφα χαρακτηριστικά του που εκείνος έχει την τάση να ξεχνάει.

Φέρνουμε στο προσκήνιο τις δυνάμεις του και πόσο αξιόλογο εμείς τον βλέπουμε.

Οι προσπάθειες αυτές, συνήθως ή δεν πιάνουν καθόλου, ή έχουν ελάχιστο αποτέλεσμα.

Όπως ξέρουμε, όσοι δεν έχουμε υψηλή αυτοπεποίθηση, όταν κάποιος μας λέει πόσο καλοί είμαστε και πόσα έχουμε πετύχει, μπορεί για λίγο να αναθαρρήσουμε. Αλλά μόνο για λίγο. Γιατί μέσα μας ξέρουμε που μας κατατάσσουμε σε σχέση με τους άλλους.

Θεωρούμε πως έτσι τα λένε οι άλλοι για να μας ανεβάσουν. Δεν μας ξέρουν όπως γνωρίζουμε εμείς τον εαυτό μας. Κατά βάση νιώθουμε πως δεν αξίζουμε και πολύ. Ίσως να νιώθουμε ότι κάποια στιγμή οι άλλοι θα ανακαλύψουν την πραγματικότητά για εμάς και θα μας παρατήσουν.

Δεν έχουμε τη δύναμη να προσπαθήσουμε για κάτι που θέλουμε, γιατί φοβόμαστε ότι δεν θα τα καταφέρουμε. Θα αποτύχουμε. Θα μας απορρίψουν. Δεν το’χουμε.

Αποκτήστε από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας, το Παράδοξο Μονοπάτι προς το νόημα της ζωής, του Δημήτρη Φλαμούρη.

Αν μόνο…

Αν μόνο πιστεύαμε στον εαυτό μας θα δοκιμάζαμε πολλά πράγματα.

Αν πιστεύαμε δηλαδή ότι θα μπορούσαμε να τα καταφέρουμε και όχι να αποτύχουμε. Μόνο αυτό μας χρειάζεται.

Όπως όλοι οι άλλοι που πιστεύουν στον εαυτό τους και κατακτούν τα όνειρά τους.Που τολμούν και φλερτάρουν. Που τολμούν και ανοίγουν τη δική τους επιχείρηση. Που ζητάνε καλύτερο τραπέζι στο εστιατόριο όταν δεν τους αρέσει. Που αλλάζουν καριέρα. Που διεκδικούν το δίκιο τους και τα θέλω τους. Που σπουδάζουν στα 40.

ΝΑΙ ή ΟΧΙ;

Ενώ είμαστε πολύ συνηθισμένοι σε αυτή τη θεώρηση πραγμάτων, ίσως δε συνειδητοποιούμε ποια είναι η πυρηνική ιδέα πάνω στην οποία στηρίζεται.
Θεωρώ πως η έννοια της αυτοπεποίθησης βασίζεται πάνω στην ιδέα ότι ο άνθρωπος κατά βάθος ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ.

Με ποια από τις δυο δηλώσεις θα συμφωνούσες περισσότερο;

1. Μπορείς να κάνεις τα πράγματα αλλιώς αλλά τα σημαντικά πράγματα του χαρακτήρα σου δεν αλλάζουν.
2. Μπορείς πάντα να αλλάξεις τα σημαντικά πράγματα του χαρακτήρα σου.

Ο τρόπος που απαντάς σε αυτή την ερώτηση είναι ο τρόπος που καθορίζει το πώς βλέπεις τον εαυτό σου, το πώς αντιμετωπίζεις τη ζωή και το αν σε απασχολεί το αν έχεις αυτοπεποίθηση ή όχι…

Στην ουσία ψάχνουμε την μονολεκτική απάντηση στην ερώτηση: Ο άνθρωπος αλλάζει; ΝΑΙ ή ΟΧΙ;

ΟΧΙ

Αν βρίσκεις τον εαυτό σου σύμφωνο περισσότερο με την πρώτη δήλωση, αν, δηλαδή, πιστεύεις ότι κατά βάθος ο άνθρωπος δεν αλλάζει, αυτή η πεποίθηση έχει μια σειρά από πολύ συγκεκριμένες συνέπειες.

Θα έχεις την ανάγκη να δείχνεις ότι είσαι έξυπνος, καλός. Κάθε σου πράξη αντανακλά το ποιος ΕΙΣΑΙ.

Γιατί το ποιος ΕΙΣΑΙ δεν αλλάζει κατά την άποψή σου. Άρα ένα λάθος, μια στραβοτιμονιά και η αξία σου καταβαραθρώνεται.

Αναγκαστική συνέπεια αυτού είναι ότι θα νιώθεις μεγάλη ανασφάλεια να αναλάβεις ρίσκα, να κάνεις κάτι δύσκολο, να ζητήσεις βοήθεια ή μια εξυπηρέτηση, αφού κάθε απόρριψη.

Κάθε αποτυχία είναι μια απόδειξη ότι δεν αξίζεις, αφού το αν αξίζεις ή όχι δεν μεταβάλλεται. Θα επιλέγεις τα εύκολα και δε θα σου αρέσουν τα πράγματα στα οποία δεν είσαι καλός. Γιατί για εσένα μόνο το αποτέλεσμα μετράει. Καλό αποτέλεσμα; Μεγάλη η αξία σου (έχεις αυτοπεποίθηση). Κακό αποτέλεσμα; Είσαι άχρηστος.

Θυμάμαι αρχικά δεν ήξερα καθόλου να μαγειρεύω. Αλλά δεν έμπαινα στην κουζίνα να μάθω. Γιατί ήξερα ότι θα αποτύχω. Και δεν άντεχα να ΕΙΜΑΙ αποτυχημένος.

Μια δεύτερη συνέπεια είναι πως θα έχεις την τάση να συγκρίνεσαι με τους άλλους. Αφού το ποιος ΕΙΣΑΙ δεν αλλάζει, ο μόνος τρόπος για να γνωρίζεις την ΣΤΑΘΕΡΗ αξία σου είναι να βρεις που στέκεσαι σε σχέση με το σύνολο.

Συνεπώς, είτε θα έχεις την τάση να υποτιμάς τους άλλους γιατί τότε θα νιώθεις καλά για τη δική σου ΣΤΑΘΕΡΗ αξία, είτε θα νιώθεις πως ΕΙΣΑΙ ο χειρότερος.

Δηλαδή, θα έχεις χαμηλή αυτοπεποίθηση…

Αν τώρα στη σύγκριση σκοράρεις ψηλά, αν επιτυγχάνεις συνέχεια, τότε θα πάλι δε θα έχεις απαραίτητα υψηλή αυτοπεποίθηση. Γιατί στην επόμενη δοκιμασία πάλι διακυβεύεται η αξία σου. Κάθε λάθος κοστίζει ολοκληρωτικά.

Η τελευταία συνέπεια της βαθύτερης πεποίθησης ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει, είναι πως σε αποθαρρύνει από το να προσπαθείς για κάτι. Αν κατά βάθος πιστεύεις πως δεν αλλάζεις τότε ποιο το νόημα να μπεις στη διαδικασία να αλλάξεις; Ίσως να σαμποτάρεις τις προσπάθειές σου. Ή να κλέψεις για να πετύχεις το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Θα βασίζεσαι στο ταλέντο. Δε θα προσπαθείς για κάτι. Γιατί σκέφτεσαι πως ή το έχεις ή δεν το έχεις. Και αν πρέπει να προσπαθείς για κάτι, τότε στον δικό σου κόσμο σημαίνει πως δεν το έχεις. Αν το είχες δε θα χρειαζόταν να προσπαθήσεις…

Ταυτόχρονα, και λίγο πιο ύπουλα, αν πιστεύεις ότι ο άνθρωπος είναι λίγο πολύ σταθερός, δε θα δίνεσαι ολοκληρωτικά σε όσα θέλεις να κάνεις. Για να έχεις πάντα μια πισινή σε περίπτωση αποτυχίας.

Έχω ένα φίλο που του αρέσει το kick boxing. Μου λέει: «Όταν πάω σε έναν αγώνα ποτέ δε δίνω το 100%.» Όταν τον ρώτησα γιατί, μου είπε: «Γιατί αν δε δώσω το 100% και χάσω, τότε θα μπορώ να πω στον εαυτό μου ότι δεν τα έδωσα όλα, γι αυτό έχασα. Αν όμως τα δώσω όλα και χάσω, τότε μόνο ένα συμπέρασμα θα υπάρχει. Ότι είμαι loser. Αποτυχημένος. Και αυτό είναι βαρύ.»

Απέτυχα = ΕΙΜΑΙ αποτυχημένος.

ΝΑΙ

Αν τώρα πιστεύεις ότι ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει σημαντικά, με την κατάλληλη βοήθεια, προσπάθεια και τις κατάλληλες στρατηγικές ένας εντελώς διαφορετικός κόσμος ξεδιπλώνεται μπροστά σου.

Επιτυχία για εσένα θα είναι να μαθαίνεις. Να εξελίσσεσαι. Όχι να δείχνεις έξυπνος. Το άσχημο σενάριο θα είναι η στασιμότητα. Όχι η αποτυχία. Αφού ο άνθρωπος αλλάζει, γιατί να σκέφτεσαι ποιος είσαι σήμερα; Δεν είναι παρά ένα στιγμιότυπο της ζωής σου. Τι σημασία έχει το πώς φαίνεσαι σήμερα; Σημασία έχει μόνο το πώς μπορείς να εξελιχθείς.

Δε θα συγκρίνεσαι με τους άλλους, γιατί θα κατανοείς πως αυτή η σύγκριση δεν έχει κανένα νόημα. Θα κατανοείς πως κάθε άνθρωπος αλλάζει, οπότε είναι παράλογο να συγκρίνεις παρόντα στιγμιότυπα, για να βγάλεις συμπέρασμα για ολόκληρη την πορεία ενός ανθρώπου.

Είναι σαν να θέλεις να αποφασίσεις ποια ταινία είναι καλύτερη, συγκρίνοντας ένα καρέ της καθεμιάς. Δεν έχει κανένα νόημα. Ό,τι και αν δείχνει το καρέ αυτό, η ταινία εξελίσσεται, αλλάζει και μπορεί πάντα να γίνει πιο ενδιαφέρουσα στο τέλος. Όπως στην Eκτη Aίσθηση… (Ι see dead people!)

Η μόνη σύγκριση που θα έχει νόημα για σένα είναι η σύγκριση με τη χθεσινή εκδοχή του εαυτού σου. Εχθρός σου είναι η στασιμότητα, όχι η αποτυχία, οπότε σε απασχολεί μόνο αν εξελίχθηκες.

Τέλος, δε θα φοβάσαι την προσπάθεια. Γνωρίζεις ότι η προσπάθεια είναι που σε κάνει πιο έξυπνο ή ταλαντούχο. Η προσπάθεια είναι το ζητούμενο. Όχι το αποτέλεσμα.

Όταν οι δημοσιογράφοι ρωτάνε τον Ραφαέλ Ναδάλ τι συνέβη και έχασε έναν αγώνα εκείνος απαντάει (κάποιες φορές): «Είχα τη σωστή ενέργεια και τακτική στο γήπεδο. Βρέθηκα, όμως, μπροστά σε έναν αντίπαλο, που ήταν σε καλύτερη μέρα. Τα έδωσα όλα. Είμαι ευχαριστημένος με τον εαυτό μου.»
Το ακριβώς αντίθετο από τον φίλο μου.

Αν πιστεύεις ότι ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει, η έννοια της αυτοπεποίθησης χάνει κάθε νόημα. Αυτό-πεποίθηση. Δηλαδή, να πιστεύεις στον εαυτό σου. Μα αν ο εαυτός σου διαρκώς εξελίσσεται, τότε σε ποιον εαυτό να πιστεύεις; Ποιος εαυτός πρέπει να ΕΙΝΑΙ καλός και άξιος; Η λέξη ΕΙΝΑΙ έχει μια στατικότητα. Περιγράφει μια ΣΤΑΘΕΡΗ οντότητα.

Και αν θεωρείς ότι ο εαυτός σου διαρκώς αλλάζει δε σε απασχολεί αν ΕΙΣΑΙ καλός ή όχι αυτή τη στιγμή. Σε απασχολεί μόνο η διαδικασία της εξέλιξής σου.

Δεν σε απασχολεί η αποτυχία. Είναι μια διαδικασία για να λάβεις ανατροφοδότηση και να συνεχίσεις στο στόχο σου. Υπάρχει μόνο μια ερώτηση στο μυαλό σου: «Τι θα γίνει αν δεν προσπαθήσω ποτέ γι αυτά που θέλω;»

Τελικά, ο άνθρωπος αλλάζει; Υπάρχει άραγε αντικειμενική απάντηση στο αν ο άνθρωπος αλλάζει; ΝΑΙ και ΝΑΙ.

Ναι υπάρχει αντικειμενική και αδιαμφισβήτητη απάντηση και είναι ΝΑΙ.

Η νευροψυχολογία αποδεικνύει πλέον πως ο εγκέφαλός μας συνεχίζει να αναπτύσσει νέες συνδέσεις μέχρι τα βαθιά γεράματα.

Μπορούμε ΠΑΝΤΑ να μάθουμε νέα πράγματα. Μπορούμε ΠΑΝΤΑ να αποκτήσουμε νέες συνήθειες, νέα χούγια. Αρκεί να το θέλουμε αρκετά. ΠΑΝΤΑ υπάρχει τρόπος.

Πχ, εγώ ασχολήθηκα με την ψυχολογία μετά από μια καριέρα στα χρηματιστήρια. Έγραψα τρία πολύ επιτυχημένα βιβλία. Ποιος θα το περίμενε;

Σε μια ομιλία μου, μου είπαν το για το παράδειγμα μιας κοπέλας που παντρεύτηκε νωρίς, έκανε δυο παιδιά και δε δούλευε. Κλειστή, φοβισμένη και δυστυχισμένη στο γάμο της. Όταν χώρισε, τη στήριζαν οι γονείς της. Κάποια στιγμή το πήρε απόφαση και πήγε Λονδίνο με τα δυο παιδιά της βρήκε δουλειά και σπούδασε ψυχολογία ταυτόχρονα. Μετά άλλαξε επάγγελμα και τώρα είναι μια πολύ επιτυχημένη νευροχειρούργος.

Όλα μπορούν να αλλάξουν. Όλοι μπορούν να αλλάξουν. Είμαστε προγραμματισμένοι για να αλλάζουμε. Για να προσαρμοζόμαστε.

Πολλοί παραπονέθηκαν αρχικά για τις μάσκες που φοράμε λόγω κορονοϊού. Μετά τις συνηθίσαμε. Αλλάξαμε. Κανείς δε λέει χαζό ένα τρίχρονο, επειδή δεν ξέρει την προπαίδεια. Ξέρουμε ότι δεν την έχει μάθει ακόμα. Θα αλλάξει.

Εσύ όμως κατηγορείς τον εαυτό σου γιατί δεν είσαι εκεί που θα ήθελες να είσαι. Έχεις χαμηλή αυτοπεποίθηση. Μα τι σχέση έχει η αυτοπεποίθηση;;;

Η μόνη πεποίθηση που χρειάζεται να έχεις είναι ότι μπορείς να αλλάξεις.

Και αυτό δεν είναι θέμα άποψης ή πεποίθησης. Αυτό είναι αντικειμενικό αδιαμφισβήτητο γεγονός.

ΤΕΡΜΑ. Δεν έχει σημασία τι πιστεύεις. ΜΠΟΡΕΙΣ. Έχεις έμφυτη την ικανότητα. Όλοι την έχουμε. Δεν είναι πάντα εύκολο. Αλλά γίνεται.

Αυτοεκτίμηση: Τοξικός συγγενής

Στη τοξική οικογένεια της αυτοπεποίθησης ανήκει και η αυτοεκτίμηση.

Η έννοια της αυτοεκτίμησης έχει την έννοια της «εκτίμησης», η οποία από τη φύση της είναι μια διαδικασία που στηρίζεται στη σύγκριση. Και η σύγκριση έχει νόημα μόνο για πράγματα που είναι σταθερά, όπως προανέφερα.

Η αυτοεκτίμηση είναι η απάντηση στην ερώτηση «Άραγε αξίζω;». Διάβαζα ένα βιβλίο για τα μυστικά της απόλυτης αυτοπεποίθησης, όπου αναφέρει ότι για να έχετε υψηλή αυτοεκτίμηση, συνειδητοποιείστε πως είστε ένα μοναδικό και άξιο άτομο που δε χρειάζεται να εντυπωσιάσει τους άλλους με τα επιτεύγματά του ή τα προσόντα του. Δηλαδή, για να έχεις υψηλή αυτοεκτίμηση, πίστεψε ότι αξίζεις και μη συγκρίνεσαι με τους άλλους.

Δεν συνειδητοποιεί ο συγγραφέας, (αλλά και ένα μεγάλο κομμάτι της ψυχολογίας γενικά που στηρίζει αυτή την άποψη), ότι χρησιμοποιεί όρους σύγκρισης για να υποστηρίξει ένα επιχείρημα μη-σύγκρισης. Γιατί η λέξη μοναδικός και άξιος εμπεριέχουν τη σύγκριση. Είσαι μοναδικός αν δεν είσαι σαν τους άλλους. Και αυτό που καθορίζει την αξία ενός πράγματος είναι πόσο το προτιμάμε, ή πόσο σπάνιο είναι σε σχέση με κάτι άλλο.

Και έτσι μπερδεύουν τον εαυτό τους και τους άλλους …

Η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση είναι φίλες των καλών καιρών. Όσο τα πας καλά είναι μαζί σου. Στην αποτυχία όμως, σε εγκαταλείπουν.

Συμπέρασμα

Το άρθρο αυτό είναι βασισμένο στο νέο μου βιβλίο, «Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής».

Αφιερώνω τουλάχιστον δυο κεφάλαια στο θέμα.

Βγάλε τις λέξεις Αυτοπεποίθηση και Αυτοεκτίμηση από το λεξιλόγιό σου. Εννέα φορές στις δέκα θα νιώσεις ελλιπής στο άκουσμα τους. Οι έννοιες αυτές είναι έννοιες σύγκρισης και έχουν νόημα μόνο σε ένα κόσμο όπου ο άνθρωπος παραμένει λίγο-πολύ σταθερός. Και αυτός είναι ένας ψεύτικος κόσμος.

Στον πραγματικό κόσμο ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να αλλάζει. ΠΑΝΤΑ. Έχει έμφυτη την ικανότητα.

Η αυτοπεποίθηση βασίζεται στον φόβο της αποτυχίας. Είναι η αντίπαλη εσωτερική δύναμη που πρέπει να έχεις για να εξισορροπήσεις τον φόβο να αποτύχεις και έτσι να προσπαθήσεις για κάτι σημαντικό για σένα. Γι αυτό σου φουσκώνουν τα μυαλά λέγοντας: «Μπορείς να το κάνεις!»

Εγώ θα σου πω κάτι άλλο. Μπορεί να μην μπορείς να το κάνεις. Και τι έγινε; Μπορείς ΠΑΝΤΑ να μάθεις ΠΩΣ να το κάνεις. Δε χρειάζεσαι αυτοπεποίθηση. Βοήθεια και προσπάθεια χρειάζεσαι.

Μην πιστεύεις στον εαυτό σου. Γνώριζε την έμφυτη ικανότητά σου για αλλαγή.

Κάνε MONO MIA ερώτηση στον εαυτό σου: «Tι θα γίνει αν δεν προσπαθήσω ποτέ γι αυτά που θέλω;» 

Τα πάντα ρει. Το ίδιο κι εσύ.

*Το άρθρο (και τα σχετικά κεφάλαια του βιβλίου μου) βασίζεται στη θεωρία του Fixed και Growth Mindset της Dr Carol Dweck, καθηγήτριας ψυχολογίας στο Stanford University.