Στρες: Ο Σιωπηλός Κίνδυνος

Ακρόαση άρθρου......

Η λέξη στρες προέρχεται από το λατινικό stringere, που σημαίνει συμπιέζω-σφίγγω. Πρόκειται για μια λέξη που στοιχειώνει πολλούς ανθρώπους εκεί έξω, όντας η μεγαλύτερη μάστιγα διαταραχών ψυχικής υγείας, μαζί με το άγχος και την κατάθλιψη. Μια από τις συνηθέστερες παρερμηνείες σχετικά με το στρες είναι η τάση των ανθρώπων να το συγχέουν με το άγχος.

Στρες

Αν και εντοπίζονται πολύ σημαντικές ομοιότητες μεταξύ των δύο, υπάρχει μια πολύ καθοριστική διαφορά που τα ξεχωρίζει. Το στρες είναι μια φυσιολογική και απαραίτητη διαδικασία, κατά την οποία ο οργανισμός αυτόματα, αντιδρά σε κάποιο απαιτητικό ερέθισμα που του ασκεί πίεση. Ο άνθρωπος χρειάζεται μερικές δόσεις πίεσης σε καθημερινή βάση, προκειμένου να κινητοποιείται και να βρίσκεται σε εγρήγορση. Ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά στην πίεση αυτή, προκαθορίζει τη συχνότητα και την ένταση του στρες που θα εμφανιστεί. Όταν η πίεση αυτή αντιλαμβάνεται από τον άνθρωπο ως απειλή, τότε η πρόκληση του στρες είναι αναπόφευκτη. 

Άγχος

Το άγχος από την άλλη, αποτελεί περισσότερο παράγωγο του στρες. Εκτεταμένη έκθεση του ατόμου σε στρεσογόνες καταστάσεις, μπορεί να δημιουργήσει άγχος, αλλά και καταθλιπτικές τάσεις. Ενώ το στρες αποτελεί την αντίδραση σε εξωτερικά ερεθίσματα του παρόντος, το άγχος απασχολεί περισσότερο την υποκειμενική δυσφορία του ατόμου, σχετικά με το μέλλον. Πρόκειται για μια καθαρά εσωτερική διαδικασία διάχυτης ανησυχίας του ατόμου για τα προκείμενα γεγονότα, για πράγματα μη υπαρκτά ή τουλάχιστον όχι ακόμη. Αν και το άγχος ακούγεται πολύ περισσότερο απειλητικό για την ψυχική υγεία, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται κανείς το στρες της καθημερινότητας, αποτελεί προοίμιο του αν θα εμφανίσει κάποια αγχώδη διαταραχή στο μέλλον.

Πάλη ή φυγή

Επιστρέφοντας στο στρες, κατά καιρούς έχουν αναπτυχθεί πολλές θεωρίες σχετικά με τη λειτουργία του στρες και τις επιπτώσεις που αυτό έχει στον ανθρώπινο οργανισμό. Μία από τις πιο γνωστές αλλά και αξιόπιστες είναι εκείνη του Fight or Flight/Πάλη ή Φυγή του Cannon (1932). Πρόκειται για μια φυσιολογική διαδικασία που συμβαίνει ως αντίδραση σε ένα αληθινό ή υπαινισσόμενο απειλητικό γεγονός. Το σώμα παρουσιάζει αυξημένα επίπεδα δραστηριότητας, ενώ ενεργοποιεί αυτόματα το μηχανισμό fight or flight, προετοιμάζοντας τον οργανισμό είτε να παλέψει με την απειλή είτε να φύγει μακριά της.

Το απειλητικό ερέθισμα πυροδοτεί μια αντίδραση φόβου στην αμυγδαλή του εγκεφάλου. Με τη σειρά της, η αμυγδαλή ενεργοποιεί μια νευρική αντίδραση στον υποθάλαμο και τέλος, διεγείρεται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, ενεργοποιεί τον επινεφριδιακό μυελό και έτσι, εκκρίνεται η ορμόνη της αδρεναλίνης. Οι παλμοί της καρδιάς αυξάνονται, ώστε να παραχθεί περισσότερη ενέργεια και οξυγόνο. Το αίμα μεταφέρεται από την επιφάνεια του δέρματος στους μύες, στον εγκέφαλο και στα πόδια, ενώ διαστέλλονται οι κόρες των ματιών επιτρέποντας έτσι, μεγαλύτερη ευαισθησία των ματιών στο φως και καλύτερη όραση.

Ο μηχανισμός fight or flight

Ο μηχανισμός fight or flight ενεργοποιείται όχι μόνο σε ιδιάζουσες απειλητικές περιπτώσεις, αλλά και σε πολλές καθημερινές στιγμές μέσα στη μέρα. Πρόκειται για μια διαδικασία που συμβαίνει εν ριπή οφθαλμού και τις περισσότερες, φορές εν αγνοία μας… Το στρες και ο εκνευρισμός που νιώθει κανείς όταν ο δρόμος έχει κίνηση την ώρα που προσπαθεί να μην αργήσει στη δουλειά, η πίεση στον εργασιακό χώρο, το multi-tasking που καλείται πλέον ο σύγχρονος άνθρωπος να κάνει, η ανησυχία για την ακαδημαϊκή πορεία, η παρουσία σε μία άβολη κοινωνική εκδήλωση, η λήψη μιας δύσκολης απόφασης. Όλα αυτά, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα, κατά τα οποία ο οργανισμός υποβάλλεται αυτόματα σε μία κατάσταση πανικού και προσπαθεί να βρει διεξόδους για την εξασφάλιση της επιβίωσής του.

Έκπτωση λειτουργικότητας λόγω στρες

Σύμφωνα με τα όσα προαναφέρθηκαν, φαίνεται πως οι διεργασίες που κάνει ο ανθρώπινος οργανισμός τη στιγμή που βιώνει στρες, οδηγούν σε μια αδιαμφισβήτητη έκπτωση της λειτουργικότητάς του. Τα όργανα υπολειτουργούν, δε γίνεται σωστή πέψη των τροφών και τελικά, ο οργανισμός εξαντλείται. Το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου τραυματίζεται τόσο πολύ, που τελικά οδηγείται στην έκπτωση, καθιστώντας το άτομο ακόμη πιο ευάλωτο σε ασθένειες, αλλά και σε διαταραχές της ψυχικής υγείας. Στο σημείο εξάντλησής του, ο οργανισμός δεν έχει την αντοχή πλέον για πάλη ή φυγή και το πιθανότερο είναι το άτομο να αρχίσει να εκδηλώνει συμπτώματα άγχους.

Μετά από την εξουθενωτική υπερδιέγερση του οργανισμού, το σώμα προσπαθεί να αντιστρέψει τις αλλαγές που προκλήθηκαν και να επανέλθει στην κανονική του κατάσταση, μέσω της ενεργοποίησης του παρασυμπαθητικού συστήματος αυτή τη φορά. Αν δεν επιτευχθεί η εναλλαγή αυτή, το σώμα παραμένει σε υπερδιέγερση και συνεχίζει την παραγωγή στρεσογόνων ορμονών (κορτιζόλη-αδρεναλίνη).

Χρόνιο στρες

Το χρόνιο στρες δύναται να επιφέρει πληθώρα αρνητικών επιδράσεων στον άνθρωπο σε τόσο μεγάλο βαθμό επικινδυνότητας, όπου δε θα έπρεπε να υποτιμάται από κανέναν η δύναμή του. Εύλογα ακούγεται πως το στρες είναι το ξεκίνημα πολλών ασθενειών, ως ένας παράγοντας υπεράνω πάσης υποψίας, αλλά τρομερού κινδύνου.

Το στρες επηρεάζει τον κάθε άνθρωπο με διαφορετικό τρόπο, ενώ ακόμη και οι ενδείξεις του ποικίλουν από άτομο σε άτομο. Το σημαντικότερο όλων είναι να συνειδητοποιήσουμε πως κανείς μας δεν έχει ανοσία στην ψυχοπαθολογία, πως όλοι μας έχουμε σημεία στο χρονοδιάγραμμα της ζωής, όπου είμαστε πιο ευάλωτοι στην εκδήλωση κάποιας ψυχικής ασθένειας και πως η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη.

Στρες και ψυχική ασθένεια

Μην αγνοείτε τα σημάδια! Είναι ο τρόπος που αισθάνεστε, ο τρόπος που σκέφτεστε, ο τρόπος που φέρεστε. Η ασθένεια της ψυχικής υγείας δεν είναι κάτι που θα έπρεπε να καταδικάζεται και ίσως είναι πολύ πιο κοντά σας από ό,τι πιστεύατε. Μπορεί να συμβεί στον καθένα, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, οικονομικής κατάστασης, φύλου, ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου. Αποτελεί μια τελείως φυσιολογική απόρροια του ρυθμού της σύγχρονης ζωής και η κανονικότητά της είναι πλέον ευρέως γνωστή, όμως έχει ακόμη πολλά περιθώρια ώστε αυτή η κανονικότητα να αγκαλιαστεί και να αποστιγματιστεί από όλους μας.