Ψυχολογία τις Πανδημίας. Ποια μακροπρόθεσμα προβλήματα θα συνδεθούν με τον Covid-19;

Ακρόαση άρθρου......

Η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε κατά την διάρκεια αυτής της πανδημίας με τα συνεχόμενα lockdown και τον τρόμο για την απώλεια της καθημερινότητας έχει ήδη κλείσει ένα χρόνο.

Σύντομα αυτή η κατάσταση θα λήξει και θα γυρίσουμε πίσω στην κανονικότητα μας. Πόσο ίδιοι θα είμαστε όμως; Τι θα έχει αλλάξει μέσα μας μετά από αυτήν την πανδημία;

Ποια μακροπρόθεσμα προβλήματα θα συνδεθούν με τον Covid-19;

Ψυχολόγοι και γιατροί ψυχικής υγείας υποστηρίζουν ότι ιστορικά, οι αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία επηρεάζουν περισσότερους ανθρώπους και διαρκούν πολύ περισσότερο από τις επιπτώσεις τις ίδιας της πανδημίας.

 Ο Steven Taylor, συγγραφέας του βιβλίου «Ψυχολογία τις Πανδημίας», και καθηγητής ψυχιατρικής στο University of British Columbia, υποστηρίζει ότι «για μια ατυχή μειονότητα ανθρώπων, από 10 έως 15%, η ζωή δεν θα επιστρέψει στο φυσιολογικό».

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και αγχωτική συμπεριφορά

Οι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι η ψυχαναγκαστική διαταραχή θα μπορούσε να είναι το βασικό πρόβλημα (δηλ. εμμονές για μόλυνση και πειθαναγκασμός για συνεχή καθαρισμό).

Θα παρατηρηθεί μια μόνιμη αγχωτική συμπεριφορά σε πολλά άτομα και ειδικά αυτή η αυξητική τάση του στρες και του άγχους θα επηρεάσει αυτά που είναι ήδη γενετικά προδιατεθειμένα σε αυτό. Η συνεχιζόμενη ανεργία ή η απώλεια εισοδήματος μπορεί να επηρεάσει τη μακροπρόθεσμη ευημερία. 

Η κατάθλιψη δυστυχώς είναι μια από τις βασικότερες συνέπειες αυτής την πανδημίας. Χώρες που μελετούν και έχουν μελετήσει την επίδραση του πρώτου lockdown, έχουν διαπιστώσει τρεις φορές υψηλότερα συμπτώματα κατάθλιψης. Χώρες όπως η Αγγλία, η Αμερική, η Αυστραλία που μελετούν τα «συμπτώματα κατάθλιψης» έχουν συμπεράνει ότι έχουν αυξηθεί από το 8,5% στο 28% κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας.

Επίσης, αναφέρουν αυξημένα συμπτώματα απόγνωσης, αγωνίας και πεσμένη αυτοεκτίμηση τους τελευταίους μήνες. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχει καταγραφεί αύξηση στη χρήση ουσιών και αυτοκτονιών.  

Οι επιπτώσεις είναι πολύ έντονες ειδικά σε αυτούς που έχουν προσληφθεί από τον ιό και έχουν αναρρώσει. Σύμφωνα με μια μελέτη που διενήργησε το νοσοκομείο Σαν Ραφαέλε του Μιλάνου.

Οι γιατροί διαπίστωσαν ότι το 28% παρουσίαζε συμπτώματα μετατραυματικού στρες, το 31% είχε κατάθλιψη, το 42% υπέφερε από άγχος, το 40% από αϋπνία ενώ το 20% είχε συμπτώματα ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Χρόνια μοναξιά

Τέλος, η χρόνια μοναξιά, που προκαλείται από την κοινωνική απομόνωση ή την «έλλειψη νοήματος» στη ζωή κατά τη διάρκεια τις πανδημίας είναι μια άλλη σημαντική ανησυχία.

Ο Yuko Nippoda, ψυχοθεραπευτής και εκπρόσωπος του Συμβουλίου Ψυχοθεραπείας του Ηνωμένου Βασιλείου παρατηρεί «Μερικοί άνθρωποι βρέθηκαν ακούσια με λιγότερες ανθρώπινες επαφές στην εποχή της πανδημίας και μπορεί να είναι δύσκολο να επιστρέψουν στην κανονικότητά τους.

Άλλοι, αυτοί που εκούσια αποκλείστηκαν από τις κοινωνικές επαφές για να αισθανθούν «μια αίσθηση ασφάλειας», μπορεί να μετατραπούν σε μοναχικούς αντικοινωνικούς στο άμεσο μέλλον».

Αντιστάθμιση του χαμένου χρόνου

Πέρα όμως από το ψυχολογικό κομμάτι υπάρχουν και κοινωνικές συνέπειες. Ο Dr. Nicholas Christakis, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Yale στις ΗΠΑ, προβλέπει ότι μόλις αρθεί το lockdown, θα επικρατήσει περίοδος κυρίως «σεξουαλικής ακολασίας» αφού οι άνθρωποι θα έχουν την ευκαιρία να βγουν έξω ξανά, να πιούν και να φλερτάρουν δίχως αναστολές.

Ο ελληνικής καταγωγής επιδημιολόγος υποστηρίζει ότι η κοινωνία θα προσπαθήσει να αντισταθμίσει το χαμένο χρόνο, μόλις νοιώσει ασφαλής.

Σίγουρα με την πάροδο του χρόνου η Ιστορία θα μας αποκαλύψει σιγά σιγά το πόσες από αυτές τις προειδοποιήσεις και προβλέψεις θα επαληθευτούν. Παρά τις συνεχιζόμενες ανησυχίες σχετικά με τα προβλήματα και τις υπερβολικές συμπεριφορές που ενδέχεται να προκληθούν από τον αντίκτυπο του Covid-19, οι ψυχίατροι λένε ότι είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν και ορισμένα θετικά αποτελέσματα. 

Αρχικά, οι ακραίες συμπεριφορές που θα παρατηρηθούν μετά την άρση των lockdown θα είναι παροδικές. Σεξουαλική επανάσταση, ασυδοσία, υπερκαταναλωτισμός, ένταση και άγχος, θα κρατήσουν λίγο ή δεν θα εμφανιστούν καθόλου στον περισσότερο πληθυσμό.

Το δώρο της ψυχικής ανθεκτικότητας

Το σημαντικότερο όμως όφελος αυτής την πανδημίας είναι το δώρο της ψυχικής ανθεκτικότητας που για πρώτη φορά μας δίνεται η ευκαιρία να καλλιεργήσουμε τόσο στον εαυτό μας όσο και στα παιδιά μας.

Τα τελευταία χρόνια αντι οι γονείς να προετοιμάζουν τα παιδιά τους για ένα κόσμο με δυσκολίες τα μεγαλώνουν σαν να μην πρόκειται ποτε να τις αντιμετωπίσουν.

Γνωρίζουμε όμως καλά και απο την ίδια την εξελιξή μας οτι για να αναπτυχθούμε χρειάζονται η δυσκολία, η ανάγκη και η κλίση.

Σίγουρα η τεχνολογία μας έχει βοηθήσει στο να μην αντιμετωπίζουμε τόσες δυσκολίες όπως παλιά αλλά ταυτόχρονα έχει θεοποιήσει την άνεση. Φανταστείτε το πιο απλό παράδειγμα. Σε μια βιομηχανία αυτοκινήτων οι άνθρωποι δοκιμάζουν το αυτοκίνητο στις πιο δύσκολες συνθήκες για να μπορεί να βγει στην αγορά ως κορυφαίο στην προστασία και στην αντοχή.

Με το ίδιο σκεπτικό θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα παιδια μας με αυτήν την αγάπη που θα τα κάνει δυνατά και όχι μαλθακά.

Πώς μπορεί κάποιος να φτάσει στην ψυχική ανθεκτικότητα;

Οι προστατευτικοί παράγοντες είναι η σύνδεση με τους άλλους, η αυτοφροντίδα, η νοηματοδότηση, οι στόχοι και τα κίνητρα, η αισιοδοξία για το μέλλον και η δύναμη από το παρελθόν.

Το καθένα χωριστά, άλλο περισσότερο και άλλο λιγότερο, τα παρατηρήσαμε από το πρώτο lockdown. Η αυτοφροντίδα εμφανίστηκε όταν καθένας έκανε μια παύση από την καθημερινότητα του και ελαχιστοποίησε τους ρυθμούς με τους οποίους ζούσε. Κοιμήθηκε περισσότερες ώρες, πρόσεξε την διατροφή του και βρήκε χρόνο για λίγη άσκηση και επαφή με την φύση. Ξεκίνησε ένα χόμπι που είχε εγκαταλείψει είτε αυτό ήταν τρέξιμο, περπάτημα, ποδηλασία, πλέξιμο ή διάβασμα ενός βιβλίου και όλα αυτά που ήταν μέσα στο επιτρεπτό πλαίσιο της απαγόρευσης κυκλοφορίας.

Οι περισσότερες οικογένειες διέθεσαν περισσότερο χρόνο μαζί αξιοποιώντας την ευκαιρία να επικοινωνήσουν ειλικρινά σε βάθος και να στηρίξουν ο ένας τον άλλο.

Μέσα σε αυτό το χρόνο δόθηκε η ευκαιρία να ασχοληθούμε με τα «υπαρξιακά» μας θέματα, να απορρίψουμε ή να υιοθετήσουμε σκέψεις για το τι είναι πραγματικά σημαντικό για εμάς, τι θέλουμε να κρατήσουμε, τι να αφήσουμε και πως θέλουμε να ζούμε την ζωή μας από δω και πέρα. Βάλαμε καινούργιους στόχους και μας δόθηκε το κίνητρο να εστιάζουμε επικοδομητικά στο παρόν μας.

Ψυχολογικά στάδια της κρίσης του κορωνοϊού

Σίγουρα, αυτή η κρίση πυροδότησε κάποια ψυχολογικά στάδια όπως αυτά της άρνησης, της καταστροφολογίας και του θυμού. Στη φύση του ανθρώπου είναι πάντα η τάση των αρνητικών σεναρίων.

Είναι και αυτό μια μορφή ετοιμότητας μπροστά στο άγνωστο. Όμως η αισιοδοξία και η ρεαλιστική σκέψη είναι τα θεραπευτικά μέσα των αντιξοοτήτων. Φιλτράροντας τις πληροφορίες και εστιάζοντας στην πραγματικότητα μας βοηθάει να αποτρέπουμε τις καταστροφικές μας σκέψεις.

Μηχανισμοί άμυνας στους ψυχικά ανθεκτικούς ανθρώπους

Οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι έχουν μάθει να ενεργοποιούν μηχανισμούς άμυνας. Σκέφτονται οι ίδιοι τι μπορούν να κάνουν για αυτό που τους απασχολεί και αναζητούν τρόπους να ελευθερωθούν, υπενθυμίζοντας στον εαυτό τους οτι τίποτα δεν λύνεται εν μια νυκτί, αλλά όλα τα προβλήματα έχουν τρόπους προσέγγισης.

Ο κυριότερος σύμμαχος σε αυτό είναι η εμπειρία από το παρελθόν. Κάνοντας μια επισκόπηση στην ιστορία θα παρατηρήσουμε ότι παρόμοια γεγονότα έχουν ξανασυμβεί. Η ανθρωπότητα κατάφερε όχι μόνο να βρει λύσεις σε αυτά αλλά να εξελιχθεί προς το καλύτερο και να επαναπροσαρμοστεί.

Αυτό συμβαίνει και σε εμάς με κάθε δυσκολία που έχει εμφανιστεί στο παρελθΌν και έχει ξεπεραστεί. Η ικανότητα να αναγεννιόμαστε από τις στάχτες μας είναι το αποτέλεσμα της ψυχικής ανθεκτικότητας.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αικατερίνη Τζανοπούλου Καβουσανού - Ψυχολόγος

Αικατερίνη Τζανοπούλου Καβουσανού: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, απόφοιτη του Εθνικου και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Buckinghamshire University College στο Λονδινο. Οι  μεταπτυχιακές μου σπουδές είναι στη λογικοθυμική θεραπεία, MSc in Rational Emotive Behavior therapy, Goldsmiths University of London. Τακτικό μέλος του συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων. Αριθμός άδειας ασκήσεως επαγγέλματος: 1272/09.

6980989432

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού