Ζωτικός χώρος: Ορισμός και σπουδαιότητα

Ακρόαση άρθρου......

Τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε στον ζωτικό χώρο ενός ατόμου; Πόσο σημαντικό είναι να έχουμε προσωπικό χώρο; Γιατί επιτρέπουμε να μας τον παραβιάζουν; Πως μπορούμε να τον διατηρήσουμε; Πολλά ερωτήματα στρέφονται γύρω από την έννοια του ζωτικού χώρου ή αλλιώς του προσωπικού χώρου.

Τι ορίζουμε όμως ως προσωπικό-ζωτικό χώρο;

Ο προσωπικός χώρος είναι μια περιοχή γύρω από το σώμα ενός ατόμου. Η περιοχή αυτή δεν είναι μια καθορισμένη γεωγραφική περιοχή αλλά μετακινείται μαζί με το άτομο και μεγαλώνει ή μικραίνει ανάλογα με τις συνθήκες.

Αποτελεί, ουσιαστικά, ένα μηχανισμό ρύθμισης των διαπροσωπικών μας ορίων με τους άλλους, δηλαδή ρυθμίζει τις επιδράσεις μας στους άλλους και τις επιδράσεις των άλλων προς εμάς.

Επίσης, η έννοια συγκεντρώνει τα υλικά χαρακτηριστικά του χώρου καθώς και εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται το περιβάλλον και υποδηλώνει την ισχυρή αλληλεξάρτηση υποκειμένου και περιβάλλοντος.

Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο χώρο που είναι αντικειμενικά απαραίτητος για εκτέλεση των λειτουργιών και στον χώρο έτσι όπως τον βιώνει το άτομο. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο αντίληψης του χώρου είναι οι συνθήκες που συμβαίνει η κοινωνική αλληλεπίδραση, η ηλικία, το φύλο, το πολιτιστικό υπόβαθρο και διάφορες συνθήκες της καθημερινής ζωής.

Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε τον χώρο φανερώνει τον τρόπο που επικοινωνούμε με τους άλλου. Συχνά, οι άνθρωποι κάνουμε εξαιρέσεις και τροποποιούμε τις χωρικές μας απαιτήσεις, όταν υπάρχει άμεση ανάγκη ή ένας λόγος προκειμένου να επιτραπεί προσωρινά μια αλλαγή στις προσωπικές χωρικές ανάγκες μας.

Τροποποίηση ή/και απώλεια ζωτικού χώρου

Τι συμβαίνει όμως όταν μέσα στην καθημερινότητα οι ανάγκες είναι τέτοιες που μας κάνουν να τροποποιούμε το προσωπικό ζωτικό μας χώρο ή των άλλων ή ακόμα και να τον χάνουμε;

Γιατί άραγε, παραβιάζουμε τον προσωπικό ζωτικό μας χώρο;

Ένας λόγος είναι ότι δεν βάζουμε όρια. Πολλές φορές η επιτρεπτικότητα που δίνουμε, έχει ως αποτέλεσμα να χάνουμε το ζωτικό μας χώρο. Πχ οι γονείς που επιτρέπουν στα παιδιά τους να κοιμούνται στο κρεβάτι τους, αυτόματα χάνουν τον προσωπικό τους χώρο ή όταν ενώ σε ένα άτομο δεν αρέσουν οι χειρονομίες ή οι εγκάρδιοι χαιρετισμοί, τα επιτρέπει.

Ένας άλλος λόγος είναι ότι επιθυμούμε να έχουμε την αίσθηση του «ελέγχου». Νομίζοντας πως έχουμε τον έλεγχο, πολλές φορές ξεφεύγουμε. Στην προσπάθεια μας να έχουμε τον αποκλειστικό έλεγχο των πραγμάτων, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.

Επιπλέον, η σύγχυση με τους ρόλους που έχουμε στην καθημερινότητά μας, οδηγεί στην παραβίαση του προσωπικού μας χώρου. Πχ ένας γονιός, που παράλληλα είναι και σύζυγος και αδερφός και παιδί κτλ, δεν έχει όσο προσωπικό χώρο θα ήθελε, λόγω της καθημερινής ρουτίνας και των κοινωνικών υποχρεώσεων, με αποτέλεσμα να καταπιέζεται. Τέλος, το να μην είμαστε εξοικειωμένοι με τον εαυτό μας, μας απομακρύνει από την αναζήτηση και τη διατήρηση του προσωπικού μας χώρου, γιατί όταν δεν ξέρουμε ποιοι είμαστε, πως θα ξέρουμε να ζητάμε, να θέλουμε και να διεκδικούμε; (ακόμα και προσωπικό χώρο, που μπορεί να είναι ένα μέρος του σπιτιού προκειμένου να ηρεμούμε και να χαλαρώνουμε).

Πως διατηρούμε τον προσωπικό ζωτικό μας χώρο;

Α) Βάζοντας όρια,

β) Με την αποδοχή της «αδυναμίας» μου για συνεχή έλεγχο,

γ) Με την αναγνώριση των αναγκών που έχει κάθε ρόλος στην καθημερινότητά μου και

δ) Με την επαφή και τη γνώση του εαυτού μου.

Γιατί είναι σημαντική η διατήρησή του;

Η διατήρησή του προσωπικού ζωτικού χώρου αποτελεί για το άτομο μια «προστατευτική λειτουργία» και η καταπάτησή του οδηγεί σε απωθητικά αποτελέσματα. Δηλαδή, το άτομο που δέχεται την καταπάτηση μπορεί να αναπτύξει μια απέχθεια προς τον εισβολέα και να νιώσει δυσάρεστα συναισθήματα. Επομένως, είναι σημαντική η διατήρησή του, καθώς το άτομο με αυτόν τον τρόπο προστατεύει τον εαυτό του.

Επίσης, ο χώρος είναι μέρος του φυσικού περιβάλλοντος για αυτό και η απόκτηση της ταυτότητας του χώρου από το άτομο, αποτελεί μια «υποδομή» της συνολικής δομής του και ένα είδος κοινωνικοποίησης με το φυσικό κόσμο. Αυτό γίνεται φανερό μέσα από τις εκτιμήσεις και τις συμπεριφορές που εκδηλώνει το άτομο στο φυσικό περιβάλλον, οι οποίες επηρεάζονται από το τι ξέρει και τι κατανοεί από αυτό.

Η έννοια του προσωπικού χώρου περιλαμβάνει και την έννοια του «υποκειμενικού χωροχρόνου». Με την έννοια αυτή αναφερόμαστε στο χώρο και στον χρόνο όπου το άτομο είναι σε επαφή με τον εαυτό του, τις σκέψεις του, τα συναισθήματά του και τις συμπεριφορές του. Μόνο αν το άτομο έρθει σε επαφή με αυτά, τα αναγνωρίσει και τα κατανοήσει μπορεί να δημιουργήσει υγιείς κοινωνικές σχέσεις.

Η ύπαρξη του προσωπικού ζωτικού χώρου επιτρέπει στο άτομο να σχετιστεί με τον εαυτό του και τα συναισθήματά του, να ορίζει το που βρίσκονται οι υπόλοιποι σε σχέση με τον εαυτό του και να μπορεί να σχετιστεί μαζί τους στο πλαίσιο μιας υγιούς κοινωνικής ανάπτυξης.

Γίνεται λοιπόν κατανοητό, ότι η ύπαρξη και η διατήρηση του προσωπικού ζωτικού χώρου, έχει μεγάλη σημασία για την υγιή και ομαλή ανάπτυξη του ατόμου. Με λίγα λόγια, το να έχει κανείς χρόνο και χώρο για τον εαυτό του είναι απόλυτα υγιές, ευχάριστο και δίνε στο άτομο τη δυνατότητα της επιλογής και της οριοθέτησης.

Εσείς έχετε ζωτικό προσωπικό χώρο….…;

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αικατερίνη Μούτουπα - Ψυχολόγος

Αικατερίνη Μούτουπα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, απόφοιτη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών. Εκπαιδευόμενη συστημική ψυχοθεραπεύτρια στο Εργαστήριο Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων.
Ειδίκευση στην οικογενειακή θεραπεία, συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία. Θεραπεία ενηλίκων και εφήβων.

6981312740

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού