Τα αόρατα δεσμά και η ευθύνη της αλλαγής

Ακρόαση άρθρου......

Έπεσε στα χέρια μου ένα παλιό βιβλίο του Αζίζ Νεσίν, «Ο καφές και η δημοκρατία», και μέσα σε αυτό το βιβλίο το οποίο χαρακτηρίζεται για την αμείλικτη καυστική κριτική στα κακώς κείμενα της χώρας του, βρήκα πολλές ιστορίες που κέντρισαν την προσοχή μου καθώς ένιωσα πολλά κοινά στοιχεία με τα βιώματα πολλών ανθρώπων που συναντώ, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου.

Η ιστορία της «ευτυχισμένης γάτας» είναι μία από αυτές και θα σας την διηγηθώ περιληπτικά εδώ:

Μια φορά σε μία συνάντηση καλλιτεχνών μία καλλιτέχνιδα άρχισε να διηγείται ένα όνειρο τρομακτικό. 

«Ήταν, λέει, πλήθος μαζεμένο και κόσμος πολύς κυκλοφορούσε. Ξαφνικά κάποιος φώναξε: «Εγωωω!...». Το πλήθος γύρισε προς το μέρος της φωνής. Ο άνθρωπος αυτός πρόσταξε: «Και τώρα, όλοι να μείνουν εκεί που βρίσκονται!». Κανείς δεν κουνήθηκε. Ύστερα ο άνθρωπος ξαναφώναξε: «Ο καθένας να χαράξει γύρω του, εκεί που βρίσκεται, έναν κύκλο με κιμωλία!».

Ξαφνικά όλοι βρέθηκαν με μία κιμωλία στο χέρι και ο καθένας χάραξε γύρω του έναν κύκλο. Κάποιοι που δεν είχαν πάνω τους κιμωλία φώναξαν: «Εμείς δεν έχουμε κιμωλία».

Τότε ο άνθρωπος πρόσταξε: «Όσοι δεν έχουν κιμωλία, να χαράξουν έναν κύκλο στον αέρα με το δάχτυλό τους!». Και πήραν μία στροφή ολόκληρη και χάραξαν με το χέρι τους έναν κύκλο στον αέρα.

Ο καθένας πια είχε χαράξει τον κύκλο του, όταν ο άνθρωπος ξαναφώναξε: «Τώρα ο καθένας θα μείνει εκεί που είναι, μέσα στον κύκλο που χάραξε. Δεν θα βγει κανένας έξω!». Και όλοι έμειναν καρφωμένοι στη θέση τους και περίμεναν.

Η καλλιτέχνιδα σκεφτόταν: «Αχ και να μπορούσα να έβγαινα έξω από αυτόν τον κύκλο». Κάποια στιγμή σκέφτηκε να σβήσει με το χέρι το νοητό κύκλο. Ενώ ήταν έτοιμη να τον σβήσει, ακούστηκε η ίδια φωνή: «Να μην σβήσει κανείς τον κύκλο του!».

Κοίταζε γύρω της… δίπλα της ήταν ένας ανάπηρος, που δεν μπορούσε να περπατήσει, κι όμως έλεγε: «Εγώ είμαι παράλυτος είκοσι χρόνια, όμως τώρα νιώθω έναν αβάσταχτο πόθο να βγω έξω […] αν δεν απαγορευόταν θα έτρεχα κιόλας». […]

Πιο πίσω ήταν ένας νέος, πιασμένος, δεν μπορούσε να κουνηθεί και έλεγε: «Αχ να μπορούσε κανείς να έβγαινε έξω, να έσβηνε αυτό τον κύκλο και να με γλύτωνε από ‘δω…». «Εσείς είστε πιασμένος, δεν μπορείτε να κουνήσετε το δαχτυλάκι σας ώστε να χαράξετε τον κύκλο.

Εσείς είστε ελεύθερος». «Ναι, απαντάει, δεν τον χάραξα με το χέρι μου, όμως με το νου μου χάραξα γύρω μου έναν κύκλο στον αέρα. Τώρα είμαι φυλακισμένος μέσα σε αυτόν, δεν μπορώ να βγω έξω».

Όλοι ξεκίνησαν να μουρμουρίζουν και να εύχονται να ερχόταν κάποιος και να τους έσωζε, να έβγαινε ένας από τον κύκλο του και έπειτα να έσβηνε και τους υπόλοιπους κύκλους. «Αν έβγαινε κάποιος, θα έβγαινα κι εγώ», «Μα δεν βρίσκεται κανένας;».

Τη στιγμή εκείνη μία γάτα άρχισε να φέρνει βόλτες. Όλο γύριζε η γάτα, και πηγαινοερχόταν πάνω-κάτω. Κανένας δεν την εμπόδιζε. Μπαινόβγαινε στους κύκλους, πήγαινε όπου τραβούσε η όρεξή της. Ένιωσαν μια βαθειά λαχτάρα «αχ και να ‘μουνα κι εγώ μια γάτα!... Τι ευτυχισμένα πλάσματα οι γάτες…»…

(Η ευτυχισμένη γάτα, Αζίζ Νεσίν 1978)

Τα αόρατα δεσμά και η ευθύνη της αλλαγής

Διαβάζοντας αυτή την ιστορία είδα μπροστά μου τα αόρατα σχοινιά που μας κρατάνε δέσμιους σε δυσλειτουργικές συνθήκες ζωής αλλά και την δυσκολία του καθένα να σπάσει τα δεσμά του, είτε αυτά είναι ορατά είτε αόρατα.

Η δυσκολία να αναλάβει την ευθύνη της αλλαγής του και ο εγκλωβισμός μέσα στον προσωπικό κύκλο που με το νου του σχεδίασε γύρω από τον εαυτό του.

Πόσα παραδείγματα μπορούμε να σκεφτούμε μέσα από αυτή την ιστορία… Στις προσωπικές, κοινωνικές και πολιτικές δυναμικές που κατακλύζουν τη ζωή μας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν ξεκινούν τη ψυχοθεραπεία τους φθάνουν στο γραφείο του θεραπευτή με παγιωμένες γραμμικές συνδέσεις αιτίου-αποτελέσματος που δίνουν νόημα στα τεκταινόμενα της ζωής τους (ρόλοι, συμπεριφορές) ακόμα και στα συμπτώματα που ενδεχομένως εμφανίζουν οι ίδιοι ή οι σημαντικοί άλλοι.

Τα αίτια τοποθετούνται είτε εξωτερικά (παλαιότερα βιώματα, περιβάλλον, κοινωνικές συγκυρίες, μέλη της οικογένειας, ακόμα και υπερφυσικές δυνάμεις), είτε εσωτερικά (στοιχεία προσωπικότητα, μειονεκτήματα ή ελαττώματα) (Κατάκη, 1992).

Η θεραπεία, πρωτίστως, βοηθά τον θεραπευόμενο να εντοπίσει αυτές τις γραμμικές συνδέσεις, οι οποίες συνήθως δεν λειτουργούν, δεν ανακουφίζουν, αντίθετα οδηγούν στο σύμπτωμα και εν τέλει στη θεραπεία, και σταδιακά να εισάγει ένα κυκλικό, συστημικό τρόπο σκέψης όπου το άτομο επηρεάζει και επηρεάζεται από την συνδιαλλαγή με τα άλλα μέλη των συστημάτων στα οποία δραστηριοποιείται και σχετίζεται (Andersen, 2017). Να αναγνωρίσει με άλλα λόγια την πολυπλοκότητα των σχέσεων.

Δεύτερο βήμα αποτελεί η εργασία με τον θεραπευόμενο για να αντιληφθεί τη δύναμη που έχει ώστε να αυτορρυθμιστεί. Με δεδομένη την αλλαγή του γραμμικού τρόπου σκέψης σε κυκλικό, ο θεραπευόμενος ενισχύεται να τον εφαρμόσει στις πραγματικές σχέσεις με τους ανθρώπους του περιβάλλοντος, η αλλαγή, με άλλα λόγια, της συμπεριφοράς του.

Το επανορθωτικό βίωμα στις πραγματικές σχέσεις θα αποτελέσει την πιο δυνατή απόδειξη για την ευεργετική λειτουργία του νέου γνωστικού πλαισίου (Κατάκη, 1992). Τελικός στόχος αυτού του σταδίου θεραπείας δεν είναι άλλος από την ανάληψη της ευθύνης της αλλαγής από τον ίδιο τον θεραπευόμενο, η συνειδητοποίηση δηλαδή ότι ο ίδιος ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να αναλάβει τον εαυτό του, να επανακτήσει τον έλεγχο στη ζωή του.

Συμπερασματικά, η θεραπευτική διαδικασία μας βοηθά να δούμε ποια είναι τα αόρατα δεσμά, να ανακαλύψουμε πως βρεθήκαμε με την κιμωλία στο χέρι και σε ποιόν δείχνουμε αυτήν την αόρατη αφοσίωση που δεν μας αφήνει να κινηθούμε, να αναπνεύσουμε.

Είναι αυτά τα απαραίτητα εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να βγούμε από την συνθήκη αδυναμίας και παθητικότητας. Δεν είναι ο θεραπευτής ή κάποιος Άλλος που θα έρθει να σβήσει τον κύκλο, είναι ο ίδιος ο θεραπευόμενος που θα είναι πια αρκετά δυνατός να αναλάβει την ευθύνη της αλλαγής του.

Βιβλιογραφία

1. Anderen, H. (2017). Systemic Therapies in Historical Perspective. In Consoli, A.J.; Beutler, L.E. & Bongar, B. (Eds). Comprehensive Textbook of Psychotherapy (2^nd Ed.). NY: Oxford University Press.
2. Κατάκη, Χ. (1992). Τα στάδια της ψυχοθεραπείας: διαδοχικές αναθεωρήσεις ως διεργασία αυτοοργάνωσης. Ψυχολογικά Θέματα, 5(1), σελ. 61-77.
3. Νεσίν, Α. (1978). Ο καφές και η δημοκρατία. Αθήνα: Θεμέλιο.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αντιγόνη Γαρυφαλλάκη - Ψυχολόγος

Αντιγόνη Γαρυφαλλάκη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος (Ε.Κ.Π.Α.), Εκπαιδευτική Ψυχολόγος, MEd. Psychology of Education (University of Manchester, UK)- Εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή (ΕΚΠΑ- Κέντρο Έρευνας & Μελέτης Ψυχοφυσιολογίας). Εκπαίδευση στη Συστημική Οικογενειακή Θεραπεία (Ε.Δ.Α.Σ).

6939402042

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού