Η ανημποριά της αγάπης στις διαφυλικές σχέσεις μέσα από τη Λακανική διδασκαλία

Ακρόαση άρθρου......

Στο παρόν άρθρο θα διαπραγματευτούμε τις έννοιες της αγάπης και της απόλαυσης μέσα από την περίπλοκη αλλά άκρως ενδιαφέρουσα λακανική διδασκαλία.

Στο Encore, στο εικοστό σεμινάριο του, o Lacan διερευνά μεταξύ άλλων, έννοιες όπως η αγάπη και η απόλαυση. Μετατοπίζει το ενδιαφέρον του πέρα από την επιθυμία, με σκοπό να στηρίξει τον Έρωτα περισσότερο με όρους απόλαυσης.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Λακάν υποδεικνύει το παράδοξο της διάφυλης σχέσης. Ο λόγος για την προκλητική διατύπωση του Λακαν ότι η διάφυλη σχέση είναι ανύπαρκτη και ανήμπορη, γιατί δεν μπορούμε να μιλάμε για απόλυτη ή σχετική απόλαυση ανάμεσα στα δύο φύλα, αφού σημαίνοντα που να σημαίνουν την απόλαυση δεν υπάρχουν για καμία από τις δυο διαστάσεις της.

Στο πρώτο κεφάλαιο «περί απόλαυσης», ο Λακάν ιχυρίζεται το εξής: « Η αγάπη είναι ανίσχυρη, ακόμη και αν είναι αμοιβαία, αφού αγνοεί ότι δεν είναι παρά η επιθυμία να είναι Ένα, κάτι που μας οδηγεί στο αδύνατο να καταστήσουμε τη σχέση τους.

Τη σχέση των ποιών; -των δύο φύλων.» Αρχικά, για να κατανοήσει κανείς αυτή τη θέση, πρέπει να έχει συλλάβει την έννοια της απόλαυσης. Ο Φρουντ εισήγαγε τη θεωρία για τα τρία πεπρωμένα της ψυχικής ενέργειας.

Αυτό που ισχυρίζεται είναι ότι κάθε ανθρώπινο ον στοχεύει προς ένα ύψιστο αλλά ποτέ πραγματοποιήσιμο στόχο, την απόλυτη ευτυχία. Αυτός ο στόχος που αποτελεί την επιθυμία γεννάται στις ερωτογενείς ζώνες του σώματος και προκαλεί μεγάλη ένταση στο ψυχισμό.

Μέσω της διαδικασίας της απώθησης αυτή η ώθηση της επιθυμίας αναγκάζεται να ακολουθήσει δυο δρόμους, την εκφόρτιση που καταφέρνει να ξεπεράσει τον φραγμό της απώθησης και να απελευθερωθεί και της εγκράτειας, όπου η περίσσια ενέργεια απωθείται μένει στο εσωτερικό του ψυχικού συστήματος και συνεχίζει να διεγείρει τις ερωτογενείς ζώνες. Το τρίτο πεπρωμένο το οποίο είναι αδύνατον και πάντα υποθετικό είναι η απόλυτη εκφόρτιση της ενέργειας χωρίς καμία απώθηση.

Οι 3 καταστάσεις του απολαμβάνειν σύμφωνα με τη Λακανική θεωρία

Πάνω σε αυτή τη θεωρία του Φρουντ στηρίζεται μάλλον η λακανική θεωρία της απόλαυσης, με τις τρεις ιδιαίτερες καταστάσεις του απολαμβάνειν.

Η πρώτη είναι η φαλλική απόλαυση που αντιστοιχεί στην μερική εκφόρτιση της ενέργειας κατά τον Φρουντ. Φαλλική γιατί ο φαλλός είναι το κυρίαρχο σημαίνον, αυτό που κατά τον Λακαν ρυθμίζει το μερίδιο της απόλαυσης που θα εκτονωθεί και αυτό που θα παραμείνει στο ασυνείδητο.

Η δεύτερη κατάσταση είναι η υπερ-απόλαυση, η εγκλωβισμένη, καταπιεσμένη απόλαυση που συνεχίζει να ασκεί πίεση στο ψυχισμό, αυξάνοντας συνεχώς την ένταση του, συνεχίζει να διεγείρει τις ερωτογενείς ζώνες με αποτέλεσμα να γεννά την ώθηση της επιθυμίας που αναζητεί συνεχώς εκτόνωση.

Η τρίτη είναι η απόλαυση του Άλλου, είναι υποθετική, ιδεώδης περίπτωση απόλυτης απόλαυσης που διατηρεί την επιθυμία.

Εισαγωγή στη Λακανική Ψυχανάλυση, Online ασύγχρονο σεμινάριο χαμηλού κόστους, με βεβαίωση παρακολούθησης στην επιτυχή ολοκλήρωση του τελικού τεστ αξιολόγησης.
Το σεμινάριο λειτουργεί ως μια εισαγωγή στη ζωή και το έργο του Ζακ Λακάν, τη θεωρία αλλά και την εφαρμογή της λακανικής προσέγγισης στην κλινική.

Αυτό που αγνοούντα δυο υποκείμενα είναι, ότι αυτό που τους δένει είναι η αυτιστική και παροδική ικανοποίηση που παίρνουν από την σεξουαλική πράξη. Αυτή η αγάπη είναι ανίσχυρη, γιατί δεν υπάρχει συμβολική σχέση ανάμεσα σε ένα υποτιθέμενο σημαίνον της ανδρικής απόλαυσης και σε ένα υποτιθέμενο σημαίνον της γυναικείας απόλαυσης, γιατί μέσα στο ασυνείδητο δεν εγγράφονται τα σημαίνοντα που να σημαίνουν την απόλαυση του ενός και του άλλου, αφού η απόλυτη απόλαυση είναι ένας τόπος χωρίς σημαίνον, σε αυτήν την ιδέα στηρίζει ο Λακαν την ανυπαρξία της διάφυλης σχέσης.

Η ερωτική συνεύρεση δεν αφορά τα δύο υποκείμενα αλλά τη συνάντηση ανάμεσα σε διαφορετικές εστίες τοπικής απόλαυσης, μερικούς τόπους του σώματος. Η πλάνη των δυο υποκειμένων, έγκειται στην αντιστοιχία που υπάρχει ανάμεσα στο μύθο του οιδιπόδειου παιδιού που πιστεύει ότι η ιδεώδης ηδονή της αιμομικτικής σεξουαλικής επαφής, η απόλαυση του Άλλου είναι δυνατή και στο υποκείμενο που υποθέτει την απόλαυση του ΄Αλλου, ενώ και αυτός είναι ένα υποτιθέμενο ον.

Η επιθυμία που λέει ο Λακάν να είναι Ένα, η φαντασιακή ερωτική ενότητα, προέρχεται από τον Άλλον αλλά η μερική ικανοποίηση της δεν ανάγεται στον Άλλον.

Πρωταρχικά, το Ένα στηρίζεται στην ουσία του σημαίνοντος, σε συνάρτηση όμως με το υποκείμενο, το οποίο περνάει την φάση του μυθικού ευνουχισμού και από εκεί και έπειτα υπακούει στις προσταγές του Υπερεγώ να απολαύσει, απόλαυση που προάγεται μόνο μέσω της απειρότητας, το Ένα διαιρείται και το ίδιο το υποκείμενο αναδύεται από τη στιγμή που το έμφυλο όν εισέλθει στην απόλαυση.

Ο Λακάν στο γραπτό του η Θέση του Ασυνείδητου, επεξεργάζεται την απόλαυση με βάση το αντικείμενο-α, το μη αναγώγιμο στο φαλλικό σημαίνον λιμπιντικό υπόλειμμα, με αποτέλεσμα να εντάξει το αντικειμένο-α στην κατηγορία του πραγματικού και να προσδώσει στο φαλλό τον χαρακτήρα του προσποιητού. Η υπολειμματική-απόλαυση πιέζει για εκτόνωση.

Το αντικείμενο-α είναι η αιτία της επιθυμίας, όχι η ίδια η επιθυμία, συνεπώς προσφέρει μερική και σύντομη ικανοποίηση. Η απόλαυση είναι της τάξεως του Ενός εδώ το ταίρι καταλαμβάνει τη θέση του αντικειμένου-α και όχι του Άλλου και στηρίζεται ακριβώς από αυτό το υπόλειμμα της απόλαυσης.

Η τοπική αυτή απόλαυση είναι κομμάτι του Πραγματικού.  Προορίζεται για να ικανοποιήσει μερικώς το ίδιο το σώμα του υποκειμένου, η αγάπη είναι ναρκισσιστική, καταδικασμένη να είναι μονίμως ανίσχυρη γιατί αγνοεί αυτήν ακριβώς την ιδιότητα της.

Στη προκειμένη περίπτωση το αντικείμενο-α, θα λέγαμε ότι δεν είναι παρά το αντικείμενο της υπολειμματικής απόλαυσης. Δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για αυτό στη βάση της επιθυμίας γιατί δε μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι δεν μιλάμε για απόλυτη απόλαυση, δεν μπορούμε να συσχετίσουμε το αντικείμενο της απόλαυσης με το αντικείμενο της απόλαυσης του Άλλου.Το αντικείμενο-α δεν ταυτίζεται με την πρωταρχική επιθυμία, αυτή απομακρύνεται από την ένταξη του ατόμου στο συμβολικό επίπεδο.

Εάν προχωρήσουμε τη σκέψη μας σε αυτή τη συλλογιστική μπορούμε να σκεφτούμε τα εξής για τις τρεις διαστάσεις του Λακαν που σχετίζονται με τη δόμηση του υποκειμένου (Φαντασιακό, Συμβολικό, Πραγματικό).

Η ανάγκη του υποκειμένου για ταύτιση με τον Αλλον απορρέει από μια φαντασιακή ανάγκη για ταύτιση αλλά ο ρυθμιστής αυτής της ταύτισης προκύπτει από τον Συμβολικό τόπο. Η ένταξη του υποκειμένου στο Συμβολικό είναι καθοριστική και αποκαλείται από τον Λακαν ως πρώτος θάνατος επειδή σημαίνει την απομάκρυνση του υποκειμένου από αυτό που όριζε το Φαντασιακό ως ταύτιση. Απομακρύνεται δηλαδή από την κατοπτρική ταύτιση με τον Άλλον. Απομακρύνεται στην συνθήκη που μελετάμε από την επιθυμία, από την απόλυτη απόλαυση του Άλλου.

Έτσι προβάλλει το Πραγματικό αυτό που αγνοεί το υποκείμενο, αυτό που μένει εκτός συμβολισμού, αυτό που ξεφεύγει της προσοχής του υποκειμένου μετά την ένταξη του στο συμβολικό. Εάν σκεφτούμε ότι με την ένταξη του υποκειμένου στο Συμβολικό τόπο επέρχεται ένας θάνατος λόγω της ματαίωσης της πρωταρχικής επιθυμίας τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι αναλογικά με αυτή τη κατάσταση και η αυτιστική και μερική απόλαυση που αναφέραμε παραπάνω αποτελεί κάθε φορά για το υποκείμενο ένα μικρό «θάνατο», χωρίς αυτός ο θάνατος να φτάνει στο συνειδητό επίπεδο του υποκειμένου.

Κάποιες φορές οι επιπτώσεις αυτού του θανάτου μπορεί να μετουσιώνονται μέσα στις σχέσεις και να εμφανίζονται με μια άλλη μορφή που και πάλι δεν μπορούν να αναδείξουν την πρωταρχική πηγή που είναι ο θάνατος.

Θα λέγαμε ότι η πιο πετυχημένη σχέση και αγάπη στην ζωή μας είναι αυτή που αναδεικνύει όσο το δυνατόν λιγότερο αυτές τις επιπτώσεις που αναφέραμε παραπάνω, αυτή που αγνοεί όσο το δυνατόν περισσότερο αυτή την ανημποριά που τη διακατέχει επειδή το υποκείμενο δεν επηρεάζεται και δεν συνταράσσεται ψυχικά από αυτήν την έλλειψη που φέρει η απόλαυση. Η πιο πετυχημένη σχέση και αγάπη με τα δεδομένα που μας δίνονται θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτή που υπερβαίνει τους μικρούς συμβολικούς θανάτους που προανέφερα και κάνει το υποκείμενο να αισθάνεται οτι αναγεννάται σχετικά αλώβητο.

Ο Λακάν υποστήριζε ότι η ένταξη του υποκειμένου στο συμβολικό, στον χώρο των σημαίνοντων, αποτελεί τον πρώτο θάνατο του υποκειμένου και την απάρνηση της ολοκλήρωσης της απόλαυσης του (jouissance). ‘

Όμως, σε κάποια του διατύπωση ισχυρίζεται ότι δεν είναι όλα σημαίνοντα, ότι κάτι από την απόλαυση μένει και αυτό επιτρέπει την πλαισίωση του σώματος κάτω από το υποκείμενο και μέσω αυτού το σώμα αντλεί τη ζωτικότητα του.

Αν λάβουμε υπόψιν μας τα παραπάνω μπορούμε να πούμε ότι στον έρωτα και την αγάπη ακόμη και μέσα στην ανημποριά που τους αποδίδεται, ενυπάρχει κάτι το αναγεννησιακό για το υποκείμενο, μια ζωτική ορμή που φαντάζει αναγκαία!

Βιβλιογραφία

Ζακ Λακάν, Σεμινάριο εικοστό, ακόμη, εκδόσεις ψυχογιός

Ζακ Λακάν, Έκτο σεμινάριο, η επιθυμία και η ερμηνεία της

Από τον Φρόυντ στον Λακάν, Εισαγωγή σε δέκα βασικές ψυχαναλυτικές έννοιες. Παπαδάκος Βασίλης, Φραγκοπούλου Ζωή, Εκδόσεις Νήσος

Η υποκειμενικότητα σε δοκιμασία στον σύγχρονο κοινωνικό δεσμό, Επιστημονική επιμέλεια, Βασιλική Λίσσυ Κανελοπούλου

Πανεπιστημιακές σημειώσεις, ψυχαναλυτικές θεωρίες προσωπικότητας (1)

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ευαγγελία Κισσαμιτάκη - Ψυχολόγος

Ευαγγελία Κισσαμιτάκη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, απόφοιτος του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, σε συνέχεια των βασικών σπουδών της εκπαιδεύεται στην εξειδίκευση πάνω στη Συνθετική Ψυχοθεραπεία του Ευρωπαικού Ινστιτούτο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας. Οι υπηρεσίες που παρέχει απευθύνονται σε εφήβους και ενήλικες 

6974931420

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού