Γιατί εγκλωβιζόμαστε σε εξαρτητικές σχέσεις?

Ακρόαση άρθρου......

Οι εξαρτητικές σχέσεις αποτελούνται συνήθως από δυο εντελώς διαφορετικές προσωπικότητες. Στον ένα πόλο βρίσκονται οι εξαρτητικές και στον άλλο οι ναρκισσιστικές. Με ποιον τρόπο, όμως, αυτές αλληλοεπηρεάζονται;

Τι είναι η εξαρτητική προσωπικότητα

Όταν μιλάμε για εξαρτητικές προσωπικότητες, αναφερόμαστε σε άτομα ανασφαλή με χαμηλή αυτοπεποίθηση που έχουν μάθει να βασίζουν τη ζωή τους στις αποφάσεις των άλλων.

Συνήθως, αναγνωρίζουν ότι εκφοβίζονται παρ’ όλ’ αυτά μπλοκάρουν την έκφραση αντίδρασης για να μην αποξενωθούν.

Επίσης, θέλουν να γίνονται αποδεκτοί και να νιώθουν σημαντικοί μέσα σε μια σχέση κι αυτό το επιτυγχάνουν με το να ικανοποιούν τις ανάγκες των άλλων ακόμη κι αν αυτές πάνε κόντρα στην ηθική ή τα πιστεύω τους. 

Όλα για τους άλλους, λοιπόν, αυτή η παθητικότητα όμως γρήγορα οδηγεί σε ένα αίσθημα κενού και ανικανοποίητου που κάνει τις εξαρτητικές προσωπικότητες να απομακρύνονται όλο και περισσότερο από το νόημα της ζωής τους αφού αυτό πολλές φορές εξαρτάται από την αποδοχή των άλλων.

Φτάνουν, εν τέλει, μετά από χρόνια σε ένα σημείο ψυχολογικής εξάντλησης που πλέον η καταθλιπτική διάθεση τους κάνει να μη χαίρονται με τίποτα και να έχουν μια πολύ αρνητική αυτοεικόνα. Αυτός είναι και ο λόγος που κάποιοι θα αναζητήσουν τη βοήθεια ενός ψυχολόγου.

Οι ρίζες της εξαρτητικής προσωπικότητας

Αξίζει να σημειωθεί πως, αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς έχει τις ρίζες του στην παιδική ηλικία και σε μια διαρκή ανάγκη για την φροντίδα των άλλων.

Τα άτομα αυτά συνήθως βιώνουν έντονο άγχος αποχωρισμού το οποίο έχει παραμείνει άλυτο μέχρι και την ενήλικη ζωή τους και υποτάσσονται σε κακοποιητικές σχέσεις προκειμένου να μην μείνουν μόνοι τους. 

Τα πρότυπα των γονέων μεταφέρονται στην ενήλικη ζωή, έτσι βλέπουμε πολλές φορές στον σύντροφό που επιλέγουμε τον πατέρα ή την μητέρα μας. Κι εφόσον, έχουμε μια μαθημένη συμπεριφορά από την παιδική ηλικία η οποία στοχεύει στην ικανοποίηση των άλλων και άρα στον περιορισμό των δικών μας αναγκών, ψάχνουμε ως ενήλικες να βρούμε άτομα με ένα ισχυρό προφίλ που θα έχουν υψηλές απαιτήσεις από εμάς.

Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι, οι εξαρτητικές προσωπικότητες επιλέγουν συνήθως νάρκισσους συντρόφους γιατί τους αρέσει να υποτάσσονται και να ακολουθούν εντολές ενώ οι νάρκισσοι ως λάτρεις της υπερβολικής προσοχής γοητεύονται με τη σειρά τους από την επιβεβαίωση που τους δίνουν οι εξαρτητικές προσωπικότητες.

Συμπερασματικά, η προσκόλληση - εμμονή σε άτομα με ισχυρό προφίλ προσωπικότητας δημιουργεί εθιστικές σχέσεις και μηδενική ανοχή στη μοναξιά.

Μάλιστα, είναι σύνηθες όταν τελειώνει μια εξαρτητική σχέση, τα άτομα αυτά να αναζητούν επίμονα την επόμενη και να προσπαθούν να μείνουν όσο το δυνατό λιγότερο μόνοι τους αφού νομίζουν ότι έχουν τόσο πολύ ανάγκη τη φροντίδα των άλλων.

Ένας νάρκισσος, από την άλλη, δέχεται τις υπερβολές μιας εξαρτητικής προσωπικότητας, π.χ. συνεχή τηλεφωνήματα και τακτικούς ελέγχους, γιατί τα βιώνει ως ενδείξεις αγάπης και με αυτό τον τρόπο τρέφει τον εγωισμό του. Επίσης, ένας άνθρωπος με ναρκισσιστικά στοιχεία επιθυμεί ευνοϊκή μεταχείριση ή αυτόματη συμμόρφωση των άλλων με τις προσδοκίες του.

Η συμπεριφορά του είναι αλαζονική, χειριστική και υπεροπτική και τείνει να εκμεταλλεύεται τους άλλους προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς του. Στην πραγματικότητα, όμως, τα άτομα με τη διαταραχή αυτή δεν ικανοποιούνται ποτέ και ζητούν συνέχεια όλο και περισσότερα. Συνήθως, είναι ιδιαίτερα απορριπτικοί και υποτιμητικοί με τους άλλους κάτι που τους κάνει να νιώθουν πολύ σημαντικοί.

Η ελπίδα της ψυχοθεραπείας 

Όσον αφορά τις εξαρτητικές προσωπικότητες, η θεραπεία στοχεύει στο να νιώσει το άτομο επαρκές και να μπορεί να είναι ανεξάρτητο. Όλες αυτές οι δυσλειτουργικές σκέψεις που τοποθετούν το άτομο σε μειονεκτική θέση, αμφισβητούνται και μαθαίνονται νέοι τρόποι που το βοηθούν να είναι διεκδικητικό και να αγαπά τον εαυτό του. 

Επίσης, το άτομο μέσω της ψυχοθεραπείας μαθαίνει να εντοπίζει τις στιγμές που εξουσιάζεται από τους άλλους και υιοθετεί λειτουργικές συμπεριφορές για να προστατεύσει τον εαυτό του από κάθε κακοποιητική συμπεριφορά. 

Η γνωστική αναδόμηση, κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας στοχεύει στην αλλαγή του τρόπου σκέψης που προκαλεί τη δυσλειτουργική συμπεριφορά.

Αλλάζουμε την ερμηνεία των γεγονότων και τη γνώμη που έχει το άτομο για τον εαυτό του και ενισχύουμε την αυτοπεποίθηση του ώστε να φτάσει σε ένα σημείο να πιστεύει ότι δεν έχει ανάγκη την φροντίδα των άλλων. Γιατί αν μπορέσει το άτομο να τροποποιήσει τα αρνητικά γνωστικά σχήματα τότε θα αυξηθεί και η αυτοαποτελεσματικότητά του. 

Ωστόσο, χρειάζεται χρόνος και αφοσίωση για να επαναδομηθεί η αίσθηση αυταξίας του ατόμου. Δεν μπορεί μια συμπεριφορά που έχει χτιστεί για χρόνια να εξαλειφθεί ή να επαναπρογραμματισθεί μέσα σε λίγες συνεδρίες. Απαιτείται συνεχής μακροχρόνια προσπάθεια και ειλικρινής ανάγκη του ατόμου για αλλαγή και βελτίωση.

Τουναντίον, στην περίπτωση των ναρκισσιστικών προσωπικοτήτων η θεραπεία αποτελεί μια λιγότερο πιθανή οδό καθώς αυτά τα άτομα έχουν μια αίσθηση μεγαλείου οπότε αναμενόμενα θα είναι άκαμπτοι στην αποδοχή θεραπείας καθώς δεν πιστεύουν ότι την έχουν ανάγκη και ακόμα περισσότερο ότι πρέπει να αλλάξουν την αψεγάδιαστη συμπεριφορά τους.

Αν, ωστόσο, αναζητήσουν τη βοήθεια ενός ψυχολόγου τότε αυτός θα εστιάσει στην αναμόρφωση της προσωπικότητας τους και της διαστρεβλωμένης εικόνας που έχουν για τον εαυτό τους. 

Χρειάζεται το άτομο να δει από άλλο πρίσμα πιο ρεαλιστικό, τον τρόπο που εκτιμά τον εαυτό του αλλά και τους γύρω του. Έτσι, οι προσδοκίες που θα έχει θα μπορούν να ικανοποιούνται και θα μάθει να σχετίζεται καλύτερα με τους άλλους. Αυτό προϋποθέτει εντατική και χρόνια δουλειά ώστε να κατανοηθεί από το άτομο γιατί ανταγωνίζεται και περιφρονεί τους άλλους, τι σημαίνει αυτό για τον ίδιο και πως μπορεί να αλλάξει αυτόν τον δυσλειτουργικό τρόπο συμπεριφοράς.

Εν κατακλείδι, η ψυχοθεραπεία αφορά πολύ περισσότερο τους ανθρώπους που νιώθουν την ανάγκη να κατανοήσουν για πιο λόγο δεν ευχαριστιούνται μέσα στη σχέση τους και έχουν παρατηρήσει σημάδια κυριαρχίας και ναρκισσισμού στο σύντροφο τους τα οποία δεν δύνανται να αντιμετωπίσουν.

Η αλήθεια είναι πως η ψυχοθεραπεία δεν θα τους βοηθήσει να αλλάξουν τον χαρακτήρα του συντρόφου τους γιατί αυτό απαιτεί την εμπλοκή του ίδιου αλλά πως να μάθουν να διαχειρίζονται καλύτερα τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα ίδια τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές και να ενδυναμώσουν τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά ώστε να βρουν την ψυχική ισορροπία στη ζωή τους.

Βιβλιογραφία: 
Kring A.M., Davison G.C., Neale J.M., & Johnson S.L., (2010).  Διαταραχές της Προσωπικότητας. Στο Ε. Αυδή & Π. Ρούσση (Επιμ.), Ψυχοπαθολογία (σελ. 603-616). Αθήνα: Gutenberg.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Άννα Κωνσταντά - Ψυχολόγος

Άννα Κωνσταντά: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Απόφοιτη του τμήματος ψυχολογίας ΑΠΘ με μεταπτυχιακές σπουδές στην εκπαιδευτική ψυχολογία και εξειδίκευση στην ψυχολογία παιδιών και εφήβων.

6948803691

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού