Ο φόβος του θανάτου κι ο ναρκισσισμός

Ακρόαση άρθρου......

Γιατί είναι τόσο συχνός και υπερβολικός ο φόβος μας για τον θάνατο; Κυρίως εξαιτίας του ναρκισσισμού μας. Ο ναρκισσισμός είναι εξαιρετικά πολύπλοκο φαινόμενο. Ένα μέρος του είναι απαραίτητο ως ψυχολογική πλευρά του ενστίκτου της επιβίωσης, αλλά στο μεγαλύτερο ποσοστό του, μετά την παιδική ηλικια, είναι αυτοκαταστροφικός.

Ναρκισσιστικά τραύματα

Ο άκρατος ναρκισσισμός είναι ο βασικός πρόδρομος της ψυχοπνευματικής ασθένειας. Η υγιής πνευματική ζωή αποτελείται από προοδευτική υπέρβαση του ναρκισσισμού. Και παρότι η αποτυχία να τον ξεπεράσει κανείς είναι εξαιρετικά συνηθισμένη, είναι επίσης εξαιρετικά καταστροφική.

Όταν οι ψυχίατροι μιλούν για πλήγματα στην περηφάνια μας, τα ονομάζουν ναρκισσιστικά τραύματα. Και σε οποιαδήποτε κλίμακα ναρκισσιστικών τραυμάτων ο θάνατος κατέχει την πρώτη θέση. Δεχόμαστε μικρά τέτοια χτυπήματα, μικρά ναρκισσιστικά τραύματα, συνεχώς: ένας συμφοιτητής μας μας βρίζει, είμαστε η τελευταία επιλογή για την ομάδα βόλεϊ, κάποια κολέγια δεν μας δέχονται, ο εργοδότης μας μας επικρίνει, μας απολύουν, τα παιδιά μας μας απορρίπτουν.

Μέσα από τα ναρκισσιστικά αυτά τραύματα, είτε γινόμαστε πικρόχολοι είτε αναπτυσσόμαστε και ωριμάζουμε. Αλλά ο θάνατος είναι το ύψιστο τραύμα, το ύψιστο χτύπημα,.

Τίποτα δεν απειλεί τη ναρκισσιστική προσκόλληση στον εαυτό μας και στη ματαιοδοξία μας περισσότερο από την επικείμενη εξολόθρευσή του.

Είναι, λοιπόν, απολύτως φυσικό να φοβόμαστε τον θάνατο.

Αντιμετωπίζοντας τον φόβο του θανάτου

Υπάρχουν δύο τρόποι για να αντιμετωπίσει κανείς αυτό τον φόβο: συνηθισμένος τρόπος και ο έξυπνος τρόπος.

Ο συνηθισμένος τρόπος είναι να τον βγάλουμε από το μυαλό μας, να περιορίσουμε την επίγνωσή του, να προσπαθούμε να μην τον σκεφτόμαστε. Αυτό λειτουργεί περίφημα όσο είμαστε νέοι. Αλλά όσο περισσότερο το αναβάλλουμε, τόσο περισσότερο μας πλησιάζει. Και λίγο μετά, τα πάντα μάς θυμίζουν τον θάνατο - η αποφοίτηση ενός παιδιού, η αρρώστια ενός φίλου, η λακκούβα σε μια διασταύρωση. Με άλλα λόγια, ο συνηθισμένος τρόπος δεν είναι πολύ έξυπνος.

Η αλήθεια είναι πως, όσο περισσότερο αναβάλλουμε να αντιμετωπίσουμε τον θάνατό μας, τόσο πιο τρομακτικά θα είναι τα γεράματά μας.

Ο έξυπνος τρόπος είναι να αντιμετωπίσουμε τον θάνατο όσο το δυνατόν νωρίτερα. Και, κάνοντάς το αυτό, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε κάτι απλό. Και αυτό είναι ότι στον βαθμό που μπορούμε να ξεπεράσουμε τον ναρκισσισμό μας -και ασφαλώς ποτέ δεν μπορούμε να το κάνουμε απόλυτα αυτό- μπορούμε να ξεπεράσουμε και τον φόβο του θανάτου. 

Για εκείνους που το πετυχαίνουν, η προοπτική του θανάτου γίνεται ένα καταπληκτικό ερέθισμα για την ψυχολογική και πνευματική τους ανάπτυξη. «Αφού έτσι κι αλλιώς θα πεθάνω», σκέφτονται «τι νόημα έχει να διατηρώ αυτή την προσκόλληση στον χαζό εαυτούλη μου;» Κι έτσι ξεκινούν το ταξίδι της υπέρβασης.

Δεν είναι εύκολο ταξίδι. Τα πλοκάμια του ναρκισσισμού μας είναι ύπουλα και διεισδυτικά και πρέπει κανείς να τα κόβει μέρα τη μέρα, εβδομάδα την εβδομάδα, μήνα το μήνα, χρόνο τον χρόνο, δεκαετία τη δεκαετία.

Δεν είναι εύκολο ταξίδι, αλλά αξίζει τον κόπο. Γιατί, όσο περισσότερο καταφέρνουμε να μειώσουμε τον ναρκισσισμό μας, τον εγωκεντρισμό μας και την αίσθηση ότι είμαστε σπουδαίοι, τόσο λιγότερο φοβόμαστε, όχι μόνο τον θάνατο, αλλά και τη ζωή. Και γινόμαστε περισσοτερο ικανοί για αγάπη. Καθώς δεν μας βαραίνει πια η ανάγκη να προστατεύσουμε τον εαυτό μας, είμαστε σε θέση να πάρουμε το βλέμμα μας από τον εαυτό μας και να κοιτάξουμε πραγματικά τους άλλους. Και αρχίζουμε να βιώνουμε μια βαθιά ευτυχία που ποτέ άλλοτε δεν έχουμε βιώσει.

Αυτό είναι το βασικό μήνυμα όλων των μεγάλων θρησκειών: μάθε να πεθαίνεις. Ξανά και ξανά, μας λένε ότι ο δρόμος που απομακρύνει από τον ναρκισσισμό είναι ο δρόμος που οδηγεί στο νόημα. Αυτό εννοούν οι βουδιστές και οι ινδουιστές όταν μιλούν για την αναγκαιότητα της «αποστασιοποίησης από τον εαυτό» -για εκείνους, μάλιστα ακόμα και η ιδέα του εαυτού είναι ψευδαίσθηση.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο του Scott Peck «Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος συνεχίζεται» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.