Ψυχική Ανθεκτικότητα Εφήβων

Ακρόαση άρθρου......

Η εφηβεία είναι η μεταβατική περίοδος της δεύτερης δεκαετίας της ζωής του ανθρώπου κατά την οποία λαμβάνουν χώρα σημαντικές σωματικές, γνωσιακές, ψυχολογικές και συμπεριφορικές αλλαγές. Πριν από έναν αιώνα η εφηβεία εθεωρείτο απλώς μια διαδικασία σωματικής ωρίμανσης, που οδηγούσε το άτομο σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια που επηρέαζαν την υγεία του.

Σύμφωνα, όμως, με τη σύγχρονη αντίληψη, η εφηβεία είναι μια έντονα προγραμματισμένη, βιολογική διαδικασία, που επηρεάζει τη συμπεριφορά, τη συναισθηματική ευεξία και τη γενικότερη υγεία με πολλούς τρόπους.

Η εφηβεία στο χθές και το σήμερα

Αντίθετα, με την κοινή πεποίθηση πως η ανάπτυξη του εγκεφάλου ολοκληρώνεται στην παιδική ηλικία, έχει διαπιστωθεί πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος υφίσταται παρατεταμένη ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της εφηβείας και η πλήρης εγκεφαλική ωρίμανση καθυστερεί έως τα 25 έτη. Μέχρι την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης περί το 1800, η επίτευξη της σωματικής ωρίμανσης γενικά συμβάδιζε με την ωρίμανση των κοινωνικών ρόλων του ατόμου, ενώ, ακόμα και στις αρχές του 20ου αιώνα, η καθυστέρηση μεταξύ σωματικής και κοινωνικής ωρίμανσης ήταν πολύ μικρή.

Η πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνίας, η οικογενειακή κρίση, η πίεση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η πολυπολιτισμική κοινωνία, η ανεργία, η φτώχια, η προσδοκία παρατεταμένης μόρφωσης και καθυστερημένης αναπαραγωγικής διαδικασίας οδηγούν σε καθυστέρηση της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης των νέων ατόμων. Αυτή η αναντιστοιχία (mismatch) στην ηλικία βιολογικής και ψυχοκοινωνικής ωρίμανσης ασκεί ουσιαστική πίεση στους σύγχρονους έφηβους που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για ψυχοκοινωνικές διαταραχές, κατάθλιψη, ψυχοσωματικές διαταραχές και κατάχρηση ουσιών.

Οι παράγοντες  που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την εφηβεία

Η σύγχρονη προσέγγιση στα προβλήματα ψυχικής υγείας και συμπεριφοράς των εφήβων έχει μετακινηθεί πέρα από την παραδοσιακή μείωση των παραγόντων κινδύνου και επικεντρώνεται στο ίδιο το άτομο, τονίζοντας τη σημασία της ενίσχυσης προστατευτικών παραγόντων στις ζωές των νέων ανθρώπων. Οι παράγοντες κινδύνου και οι προστατευτικοί μπορεί να προέρχονται από τα τρία επίπεδα επιρροής -του ατόμου, της οικογένειας και της κοινότητας- που όλα μαζί σε μια περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ τους επηρεάζουν την υγεία και πορεία των εφήβων.

Η ψυχική ανθεκτικότητα ως "ασπίδα" του εφήβου

Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι μια πολυδιάστατη έννοια που εμπεριέχει την έκθεση στην αντιξοότητα και την εκδήλωση θετικής προσαρμοστικής έκβασης, την ικανότητα του ατόμου να επανακάμπτει από τις αντιξοότητες και να εκδηλώνει συμπεριφορές που προάγουν την υγεία του. Είναι απαραίτητη για την προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της καθημερινής ζωής, η ποιότητα που ενεργοποιεί ορισμένους νέους να βρουν νόημα στη ζωή τους παρά το μειονεκτικό περιβάλλον τους, τα προβλήματα και τις πιέσεις που βιώνουν.

Οι έφηβοι με ψυχική ανθεκτικότητα είναι προετοιμασμένοι να ξεπεράσουν οποιαδήποτε κρίση και είναι λιγότερο πιθανό να εκδηλώσουν ριψοκίνδυνες συμπεριφορές.

Η ψυχική ανθεκτικότητα αποτελεί μέρος της ψυχοσύνθεσης των παιδιών και των εφήβων. Τα παιδιά στην εφηβεία είναι γεννημένοι με δυνάμεις και ικανότητες να αντεπεξέρχονται στις αντιξοότητες, να μαθαίνουν από τα λάθη τους και να ωριμάζουν σε υπεύθυνους, ικανούς ενήλικες. Όμως, δεν μπορούν να αναπτύξουν και να ενεργοποιήσουν τις εσωτερικές τους δυνάμεις, εκτός αν τους δοθούν ευκαιρίες να το κάνουν.

Η προσέγγιση με βάση την ψυχική ανθεκτικότητα εστιάζεται στους γονείς και την οικογένεια ως τις σημαντικότερες δυνάμεις στη ζωή των εφήβων που μπορούν να τους προστατεύσουν από επιβλαβείς καταστάσεις και συμπεριφορές. Οι έφηβοι δρουν σύμφωνα με τις προσδοκίες των γονιών τους γι’ αυτούς. Οι γονείς αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες της υγείας σε όλη τη διάρκεια της ζωής των εφήβων και οφείλουν να τους βοηθούν να αναγνωρίσουν ότι κατέχουν διάφορες ικανότητες και εσωτερικές δυνάμεις και να τους ενισχύουν να αναπτύξουν τομείς της ψυχικής τους ανθεκτικότητας, θέτοντας ανάλογα ερωτήματα σχετικά με το γονεϊκό τους ρόλο:

Συλλογισθείτε τα παρακάτω ερωτήματα:

• Βοηθώ τον έφηβο να εστιάσει στις δυνάμεις του και να χτίσει πάνω σε αυτές;
• Παρατηρώ τι κάνει σωστά ή εστιάζω μόνο στα λάθη του;
• Όταν επισημαίνω ένα λάθος του, είμαι σαφής και συγκεκριμένος ή δείχνω πως κάνει τα πάντα λάθος;
• Τον βοηθάω να αναγνωρίσει τι κάνει για τον εαυτό του;
• Τον βοηθάω να χτίσει τις απαραίτητες εκπαιδευτικές, κοινωνικές και κατευναστικές του στρες δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να γίνει επαρκής;
• Τον ενισχύω να παίρνει τις δικές του αποφάσεις ή υποτιμώ την επάρκειά του κάνοντας κηρύγματα;
• Τον αφήνω να κάνει ασφαλή λάθη ώστε να μπορεί να διορθώνει τον εαυτό του ή προσπαθώ να τον προστατεύσω από κάθε παγίδα;
• Καθώς προσπαθώ να τον προστατεύσω, μήπως του στέλνω το μήνυμα ότι δεν πιστεύω πως μπορεί να τα βγάλει πέρα;
• Αναγνωρίζω τις επάρκειες του κάθε παιδιού μου χωρίς να το συγκρίνω με τα αδέρφια του;

Βιβλιογραφία

1. Commission on Social Determinants of Health. Closing the gap in a generation: health equity through action on the social determinants of health. Geneva: World Health Organization, 2008.

2. Costello EJ, Compton SN, Keeler G, Angold A. Relationships between poverty and psychopathology: a natural experiment. Journal of the American Medical Association 2003;290:2023-2029.

3. Ginsburg K, Jablow M. American Academy of Pediatrics. Δόμηση Ψυχικής Ανθεκτικότητας σε Παιδιά και Εφήβους. ΟδηγόςγιαΓονείς. Cyprus: Broken Hill Publishers Ltd, 2014.

4. Hochberg Ζ, ed. Evo-Devo of Child Growth: Treatise on Child Growth and Human Evolution. Hoboken, NJ: Wiley-Blackwell, 2012.

5. Kessler RC, Berglund P, Demler O, Jin R, Merikangas KR. Lifetime prevalence and age-of-onset distributions of DSM-IV disorders in the National Comorbidity Survey replication. Arch Gen Psychiatry 2005;62:593-602.

6. Krug E, Powell K, Dahlberg L. Firearm-related deaths in the United States and 35 other high- and upper-middle-income countries. International Journal of Epidemiology 1998;27:214-221.

7. Luthar SS, Sawyer JA, Brown PJ. Conceptual issues in studies of resilience: past, present, and future research. Annals of the New York Academy of Sciences 2006;1094:105-115.

8. Luthar SS, Zigler E. Vulnerability and competence: a review of research on resilience in childhood. American Journal of Orthopsychiatry 1991;61:6-22.

9. Ngui EM, Khasakhala L, Ndetei D, Roberts LW. Mental disorders, health inequalities and ethics: A global perspective. Int Rev Psychiatry 2010;22:235-244.

10. Parent A-S, Teilmann G, Juul A, Skakkebaek NE, Toppari J, Bouguignon J-P. The timing of normal puberty and the age limits of sexual precocity: variations around the world, secular trends, and changes after migration. Endrocr Rev 2003;24:668-693.

11. Patel V, Flisher AJ, Hetrick S, McGorry P. Mental health of young people: a global public-health challenge. Lancet 2007;369:1302-1313.

12. Patton GC, Coffey C, Romaniuk H, Mackinnon A, Carlin JB, Degenhardt L, Olsson CA, Moran P. The prognosis of common mental disorders in adolescents: a 14-year prospective cohort study. Lancet 2014;383:1404-1411.

13. Sawyer SM, Afifi RA, Bearinger LH, Blakemore SJ, Dick B, Ezeh AC, Patton GC. Adolescence: a foundation for future health. Lancet 2012;379:1630-1640.

14. Sigel EJ. Adolescent growth and development. In: Greydanus DE, Patel DR, Pratt HD, eds. Essential Adolescent Medicine. USA: McGraw-Hill Companies, 2006.

15. Viner RM, Coffey C, Mathers C, Bloem P, Costello A, Santelli J, Patton GC. 50-year mortality trends in children and young people: a study of 50 low-income, middle-income, and high-income countries. Lancet 2011;377:1162-1174.

16. Viner RM, Ozer EM, Denny S, Marmot M, Resnick M, Fatusi A, Currie C. Adolescence and the social determinants of health. Lancet 2012;379:1641-1652.

17. WHO. Global health risks: mortality and burden of disease attributable to selected major risks. Geneva: World Health Organization, 2009.

18. Winnicott DW. Transitional objects and transitional phenomena; a study of the first not-me possession. Int J Psychoanal 1953

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Τσώλη Σοφία - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Τσώλη Σοφία: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ - M.Sc Εξειδίκευση στη Διαχείριση του Στρες και στη Γνωσιακή Επιστήμη - Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Υπ.Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού [ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π.]

2102531452

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού