Φιλόσοφος Σενέκας

Ακρόαση άρθρου......

Επειδή κάπου έχουμε χάσει το δρόμο… ο φιλόσοφος Σενέκας μας συμβουλεύει να στέψουμε την πλάτη στην "εικόνα" και να κοιτάξουμε εντός μας, εναρμονισμένοι με τη φύση. Έχουν ειπωθεί και γραφτεί πάρα πολλά για το ζήτημα της ευτυχίας από την αρχαιότητα έως σήμερα. Αναμφισβήτητα, η ευτυχία αποτελεί ζητούμενο της ανθρώπινης φύσης.

Σήμερα, πολύ περισσότερο από τα προηγούμενα χρόνια η ευτυχία μοιάζει με πολυτέλεια και είδος προς εξαφάνιση μέσα στον πυρετό της κρίσης και της προσπάθειας για επιβίωση.

Εμείς, ωστόσο, θα προσπαθήσουμε να ταξιδέψουμε με το θέμα αυτό παρέα με τον στωικό φιλόσοφο Σενέκα και τις απόψεις του περί ευτυχίας.

Ο φιλόσοφος Σενέκας στην πραγματεία του «για μια ευτυχισμένη ζωή» συζητά για το ζήτημα της ευτυχίας μέσα από ποικίλες οπτικές. Εκείνο, όμως, που αποτελεί απαραίτητο συστατικό και κρίκο της ευτυχίας του είναι η φύση. Συγκεκριμένα, ο φιλόσοφος συνδέει την ευτυχία με τη φύση, διότι η φύση με τους νόμους που περιέχει μπορεί να διδάξει την αληθινή σοφία. Οι όροι φύση, σοφία, ευτυχία συνυπάρχουν και εμπνέουν καθημερινά τον άνθρωπο στο μονοπάτι της ζωής του. Συνεπώς, πως θα μπορούσαμε σήμερα να αξιοποιήσουμε αυτή την πληροφορία;

Μια από τις βασικότερες παραλείψεις του σύγχρονου ανθρώπου, που τον οδήγησε εν μέρει στην κρίση, είναι η αδυναμία του να φροντίζει την ψυχή του, την φύση του. Πολλοί εμπιστεύονται σε τρίτους τα προβλήματα της ψυχής τους, γιατί τρομάζουν στην εικόνα τους. Αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα που θα μας απασχολήσει: η εικόνα. Η εικόνα που προσπαθούμε πολλοί από εμάς να πετύχουμε για τους εαυτούς μας απέχει από την αλήθεια μας.

Απορρίπτουμε την απλότητα γιατί μας παραπέμπει στη φτώχια, απορρίπτουμε τον αυθορμητισμό γιατί χάνουμε τη δύναμη και το μυστήριο μας, κρύβουμε τις αδυναμίες μας γιατί φοβόμαστε μήπως μας θεωρήσουν του χεριού τους, αποκτάμε δουλειά, λεφτά, σπίτι, αυτοκίνητο, ¨φίλους¨, κατοικίδιο χωρίς να τα νιώθουμε, αλλά για να αγγίζουμε το σύγχρονο πλαίσιο  προτύπου ¨ευτυχίας ¨. Κάπου έχουμε χάσει το δρόμο.

Τι θα γίνει τώρα που δεν έχουμε τόσα λεφτά, ώστε να φροντίσουμε εξωτερικά τον εαυτό μας; Τι θα απογίνει η εικόνα της ανεξάρτητης γυναίκας και του δυναμικού άντρα;  Ίσως μάλλον ήρθε η ώρα να στρέψουμε τη φροντίδα στον εσώτερο εαυτό μας και να ξαναγνωριστούμε μαζί του, να απελευθερωθούμε από την προσποιητή εικόνα και να δημιουργήσουμε ένα νέο πλαίσιο σκέψης και συμπεριφοράς που θα μας εκφράζει. Σ αυτό το διάβημα απαιτείται βεβαίως θέληση, ειλικρίνεια πρώτα με εμάς τους ίδιους και μετά με τους υπόλοιπους, όπως επίσης ατελεύτητη προσπάθεια. Ο Σενέκας γράφει ότι: «ευτυχισμένη είναι η ζωή η εναρμονισμένη με τη φύση» . Γιατί η φύση εκτός από το σύμπαν, το ζωικό και φυτικό βασίλειο είμαστε και εμείς.

Πολλά από τα ψυχολογικά προβλήματα των ανθρώπων εκκινούν από το γεγονός ότι ο ανθρώπινη ψυχή δεν μπόρεσε να συμπορευτεί με αυτή την όλο και αυξανόμενη υλιστική-καταναλωτική πρόοδο, που βιώναμε μέχρι που φτάσαμε στην κρίση.

Μάθαμε να προβάλλουμε συνεχώς τους εαυτούς μας, αφού το πρότυπο του σύγχρονου επιτυχημένου ανθρώπου έτσι το ήθελε. Σπουδάζαμε για να σπουδάζουμε και καταπιανόμασταν με σπάνιες διατριβές. Καλά όλα αυτά αλλά πόσοι από εμάς τα νιώθαμε και τα υπηρετούσαμε υπεύθυνα και ευσυνείδητα; Παλεύαμε για μια εικόνα που αντί να μας εκφράζει και να μας εμπνέει, μας υποδούλωνε, γιατί υπηρετούσε τις εγωιστικές μας τάσεις και δεν επέτρεπε στο αληθινό να αποκαλυφθεί. 

Ίσως, λοιπόν, αν ρίξουμε μια πιο ζεστή ματιά στη φύση μπορέσουμε να φωτίσουμε την ανθρώπινη ψυχή.

Οι νόμοι της φύσης συμβαδίζουν με τους ανθρώπινους όχι όμως με τους κοινωνικά και πολιτικά επινοημένους, αλλά με εκείνους που κατοικούν εντός μας. Αν αφήναμε τη φύση να μας διδάξει, κι αν στη συνέχεια κατανοούσαμε τους νόμους και τους ρυθμούς της, τότε θα εγγίζαμε μια αίσθηση εσωτερικής και γι αυτό αληθινής πληρότητας. Αν μας αποκάλυπτε η φύση κάποιους από τους νόμους της, θα συνειδητοποιούσαμε ότι ακόμη και τα άσχημα δεν θα πρέπει να τα φοβόμαστε, γιατί συμπορεύονται με τα ωραία και αποτελούν μέρος του όλου.

φύση και ζωή είναι γεμάτες αντιθέσεις: φως σκοτάδι, χειμώνας καλοκαίρι, φιλία εχθρότητα. Αν καταλαβαίναμε αυτά, τότε θα είχαμε περισσότερη εμπιστοσύνη στη ζωή και τους ανθρώπους της και όχι την μόνιμη αίσθηση του ανικανοποίητου να μας περιβάλλει. Αν παρατηρούσαμε με επίγνωση τα φυτά και τα ζώα της πλάσης, θα κατανοούσαμε ότι η ζωή κάνει κύκλους και ότι μετά το θέρος έρχεται ο χειμώνας και ότι μετά από την ταλαιπωρία η γαλήνη. Αν συνειδητοποιούσαμε αυτά, θα έπαυαν ίσως κάποιες από τις ανησυχίες μας. Αν σεβόμασταν και αφήναμε για λίγο τη φύση να μιλήσει για τους «κανόνες» της, θα μιλούσε με απλότητα και ευγένεια ακόμα και γι αυτά που μας τρομάζουν. Γι αυτό παρόλη την απλότητά της εγείρει πάντοτε τον ανθρώπινο θαυμασμό.

Κλείνοντας θα παραθέσω ένα απόσπασμα του Σενέκα που ενώνει την εξωτερική με την εσωτερική μας πραγματικότητα, που γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στις εικόνες και την ουσία.  «Το σύμπαν τείνει προς την αναζήτηση των εξωτερικών πραγμάτων, αλλά αποχωρώντας από παντού, επιστρέφει και πάλι στον εαυτό του. Το ίδιο πρέπει να κάνει και το πνεύμα μας όταν, έχοντας ακολουθήσει τις αισθήσεις που το υπηρετούν και έχει μέσω αυτών προσεγγίσει τα εξωτερικά πράγματα, τότε ας γίνει κυρίαρχος και εκείνων και του εαυτού του».