Πένθος, μια επώδυνη διαδικασία ίασης του εαυτού μας

Ακρόαση άρθρου......

Ο Freud χαρακτήρισε το πένθος ως "την αντίδραση στην απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου, ή στην απώλεια μιας αφηρημένης έννοιας όπως της πατρίδας, της ελευθερίας ή ενός ιδανικού". Είναι μια διαδικασία επώδυνη, απόλυτα προσωπική που απορροφά όλη την ενέργεια του ατόμου και το αφήνει αδιάφορο στις προκλήσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος και στις, μέχρι πριν, συνήθεις δραστηριότητες. Όλη η ψυχική ενέργεια κατακλύζεται από αναμνήσεις, από βαθύ πόνο και θλίψη.

Αποκτήστε το σχετικό βιβλίο Πένθος και Μελαγχολία, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας

Η διάκριση της θλίψης και της μελαγχολίας στο πένθος

Και εδώ, χρειάζεται να διακρίνουμε την θλίψη που νιώθει το άτομο στο πένθος από την μελαγχολία. Το πένθος είναι μια οδυνηρή αλλά φυσιολογική κατάσταση, που όταν ολοκληρωθεί, εξασφαλίζει την ισορροπία του ατόμου και την απελευθέρωσή του από την οδύνη και την ψυχική στασιμότητα. Αντίθετα, αν η διαδρομή αυτή δεν ολοκληρωθεί, το άτομο αρνείται να αποδεχθεί την απώλεια και παραμένοντας απομονωμένο, οδηγείται στην παθολογική μελαγχολία.

Μια άλλη σημαντική διαφορά που ξεχωρίζει το πένθος από τη μελαγχολία, είναι η "κατεύθυνση" θα λέγαμε που στρέφεται το συναίσθημα της θλίψης και του πόνου. Στη μελαγχολία, τα επώδυνα συναισθήματα δεν αφορούν το χαμένο αντικείμενο ή την κατάσταση που συνδέεται με την απώλεια, αλλά στρέφονται ολοκληρωτικά προς τον ίδιο τον ευατό. Ως αποτέλεσμα έχουμε μια αυστηρή αυτοκριτική, ένοχες σκέψεις που οδηγούν σε έλλειψη αυτοεκτίμησης, ανικανότητας και αναξιότητας. Στην παθολογική μελαγχολία το άτομο αρνείται ακόμα να φάει ή να κοιμηθεί, απορρίπτοντας στην ουσία το κάθε ένστικτο που μπορεί να τον κρατήσει στη ζωή.

Το πένθος, όπως αναφέραμε παραπάνω, είναι μια προσωπική εμπειρία και διαδρομή. Ένας δρόμος με πόνο, με απόσυρση από τα εξωτερικά δεδομένα ή καινούργια ερεθίσματα, μοναχικός και δύσκολος. Δεν είναι εύκολο κάποιος να μπορέσει να απαλύνει τα συναισθήματα που νιώθει ένας άνθρωπος που βιώνει απώλεια, αλλά στον αντίποδα, η βοήθεια των κοντινών ανθρώπων ή και των ειδικών, είναι ουσιαστική. Είναι αυτοί που θα σταθούν, σιωπηλά τις περισσότερες φορές, απέναντι σε ένα τόσο βαθύ πόνο ο οποίος αλλάζει τα δεδομένα και την ψυχική ισορροπία του ατόμου. Ούτε χρονικό όριο υπάρχει στο να καθορίζει το πέρας του πένθους.

Υπάρχουν όμως πέντε στάδια σε αυτή την διαδικασία τα οποία δεν υπόκεινται σε χρονική ή κατά σειρά αλληλουχία, είναι όμως οι τρόποι του ψυχικού μας μηχανισμού, για να αντιμετωπιστεί η απώλεια ενός αγαπημένου αντκειμένου.

Τα πέντε στάθια του πένθους

Άρνηση

Η πρώτη και, πάλι θα αναφέρουμε, φυσιολογική αντίδραση απέναντι στην απώλεια, είναι η άρνηση. Προσπαθεί το Εγώ μας, να μην υπακούσει στο πραγματικό τετελεσμένο γεγονός, και έτσι κρύβεται από γεγονότα ή λέξεις που συνδέονται με το απωλεσθέν αντικείμενο, ως προσωρινή απάντηση στο σοκ και τον πόνο. Η πιο συχνή φράση "δεν μπορεί να συνέβει αυτό σε μένα" αφήνει το άτομο μουδιασμένο και ανήμπορο να σκεφτεί τη ζωή στο "από εδώ και πέρα". Για κάποιο διάστημα βεβαίως, τόσο όσο να δυναμώσει ο ψυχισμός του και να μπορέσει να δεχθεί αυτό που έχει συμβεί. Ο ψυχισμός σε αυτό το στάδιο, προσπαθεί να μας προστατέψει όχι μόνο απο την ένταση του πόνου αλλά και από πληροφορίες που δεν είναι σε θέση το άτομο να δεχθεί και να διαχειριστεί νοητικά και ψυχικά.

Θυμός

Όταν η άρνηση αρχίζει να υποχωρεί, η πραγματικότητα της απώλειας επανέρχεται με μεγαλύτερη ένταση. Σε αυτό το στάδιο, ο θυμός αναλαμβάνει να προστατέψει τον ψυχισμό του ατόμου από τον πόνο. Θυμός σχεδόν για όλα και για τα πάντα, ακόμα και για τον εαυτό του ή ακόμα και για το άτομο το οποίο έχει χαθεί. Με τη λογική, γνωρίζουμε ότι το άτομο έχει χαθεί, και ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να κατηγορηθεί. Αυτή η απώλεια που προκαλεί τόσο πόνο, όμως, μας γεμίζει θυμό, ακριβώς επειδή μας πονάει. Νιώθουμε τύψεις για αυτό το θυμό, ξέρουμε ότι πονάμε και ξαναγυρνάμε πάλι στο θυμό, προσπαθώντας να βρούμε μια αιτία ή πρόσωπο που νομίζουμε οτι ευθύνεται για την απώλεια.

Διαπραγμάτευση

“Αν είχα κάνει κάτι μια δεδομένη στιγμή, τώρα αυτή η απώλεια δεν θα υπήρχε”, “Αν το άτομο είχε προσέξει περισσότερο, τώρα θα ζούσε”, “Αν οι γιατροί είχαν προσπαθήσει περισσότερο, τώρα όλα θα ήταν αλλιώς” . Κύκλοι, σκέψεις και πάλι σκέψεις. Ερωτήματα, που δεν έχουν απαντήσεις, είναι η διαδικασία να βρούμε κάτι που να ακυρώσει το αναπόφευκτο. Στην ουσία, διαπραγματευόμαστε με τον εαυτό μας ψάχνοντας τρόπο να ανακτήσουμε τον έλεγχο για να μην αισθανόμαστε τόσο απροστάτευτοι και αδύναμοι απέναντι στον πόνο.

Κατάθλιψη

Να όμως που το αναπόφευκτο δεν αλλάζει και η απώλεια είναι οριστική. Σιγά σιγά, το άτομο αρχίζει να το συνειδητοποιεί και να “αφήνεται” στο συναίσθημα της θλίψης. Η φάση αυτή έχει όλα τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Εγκατάλειψη συνηθειών που άλλοτε προκαλούσαν ευχαρίστηση, απομόνωση, διαταραχές στην όρεξη και τον ύπνο. Στην ουσία, ο ψυχισμός προετοιμάζεται να αποδεχτεί την απώλεια να πει το οριστικό αντίο και αυτή η προετοιμασία θέλει ησυχία και απομόνωση.

Αποδοχή

Η αλήθεια είναι ότι το στάδιο της αποδοχής, είναι ένα δώρο που δε δίνεται σε όλους τους ανθρώπους που βιώνουν απώλεια. Αρκετοί είναι εκείνοι που, για χρόνια, κάνουν κύκλους στα προηγούμενα στάδια και μοιάζει να έχουν εγκλωβιστεί σε μια κατάσταση χωρίς άκρη. Ποιος είναι αυτός για παράδειγμα, που θα θεωρήσει ότι η απώλεια ενός παιδιού, μπορεί να γίνει αποδεκτή από το γονιό που το έχει μεγαλώσει; Δε νομίζω ότι αυτό το ερώτημα έχει απάντηση.

Η ηρεμία και η απόσυρση, σε αυτό το στάδιο, είναι πιο γαλήνια συναισθήματα σε σχέση με το προηγούμενο στάδιο. Σιγά σιγά, το άτομο μαθαίνει να ζει ή μάλλον να συμβιώνει με την απώλεια, να την αγκαλιάζει και σταδιακά να αρχίζει να ανταποκρίνεται σε καινούργια ερεθίσματα. Σε μια φυσική ροπή, ο οργανισμός αφήνεται να βιώσει την απώλεια και το πένθος, και αυτό αποδεσμεύει τη θλίψη και κάνει “χώρο” σε οτιδήποτε νέο και αισιόδοξο προκύπτει. Το άτομο μπορεί ξανά να κάνει σχέδια και κυρίως να δεσμευτεί ξανά συναισθηματικά. Είναι εκείνη η στιγμή που μπορείς να πεις:

“Όταν υποφέρεις, να κοιτάς τον πόνο καταπρόσωπο. Θα σε παρηγορήσει ο ίδιος, και θα σου μάθει και κάτι.”, Αλέξανδρος Δουμάς, 1802-1870, Γάλλος συγγραφέας

Διαβάστε στην Πύλη Ψυχολογίας, 20 άρθρα ειδικών επιστημόνων, για το πένθος και την απώλεια: Πένθος και Μελαγχολία.

Βιβλιογραφία:
Εκδόσεις Νίκας, Ιούνιος 2017 ,"Trauer und Melancholie" , Sigmund Freud

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ακριβή Καρίμπα - Ψυχολόγος

Ακριβή Καρίμπα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος με ειδίκευση στη Συμβουλευτική Ψυχοθεραπεία, ψυχοδυναμικής κατεύθυνσης.
Συμβουλευτική ενηλίκων και εφήβων.

6977054264

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού