Κίνητρο Μάθησης και Επικοινωνία στην Οικογένεια

Ακρόαση άρθρου......

Λόγω του καιρού, των Πανελληνίων, των εξετάσεων για την προβίβαση στην επόμενη τάξη κτλ, πολλοί γονείς αλλά και έφηβοι φτάνουν στα γραφεία των ειδικών ώστε να πάρουν συμβουλές για το πώς να φερθούν στα παιδιά τους τον καιρό των εξετάσεων, για το πώς να τα παροτρύνουν για υψηλούς στόχους, για το πώς να τα «πείσουν» για τις σχολές της αρεσκείας τους (ποιών των γονέων ή των παιδιών;). Οι ειδικοί μπαίνουμε στο χορό του στρες των εξετάσεων και δίνουμε συμβουλές.

Για να «πιάσουν» όμως οι Συμβουλές μας, χρειάζεται μια οικογένεια να έχει εγκαταστήσει καλή επικοινωνία στο πλαίσιό της και κίνητρο μάθησης στα παιδιά της. Τα παραπάνω είναι μία δυναμική διαδικασία, η οποία ξεκινάει από την πρώτη στιγμή σύστασης της οικογένειας.

Η επικοινωνία στην οικογένεια σχετίζεται με το πώς το βασικό κύτταρό της οικογένειας, το ζευγάρι, επικοινωνεί. Ακόμα και όταν υπάρχει διαζύγιο, ο τρόπος με τον οποίο οι 2 γονείς επικοινωνούν με την γονική τους ιδιότητα, μπορεί να είναι ένας τρόπος προς μίμηση για επικοινωνία. Τα βασικά στοιχεία επικοινωνίας που μια οικογένεια είναι καλό να αναπαράγει είναι η δέσμευση και η οικειότητα.

Δέσμευση εννοώντας ότι στη συμφωνία αλλά και την διαφωνία, δεν αφήνουμε οι γονείς καμία απολύτως αιχμή ότι διακυβεύεται η σχέση, ότι ο γονέας δυσαρεστείται και ότι το παιδί πρέπει να υπακούσει ορμώμενο από την ανάγκη αποφυγής ενοχών και όχι κατανόησης. Δέσμευση εννοώντας ότι οι εμπλεκόμενοι μπορούν να διαφωνούν, να ακούν και να μιλούν και να παράγουν λύσεις που να εμπεριέχουν στοιχεία όλων. Παράδειγμα, ένας έφηβος στις πανελλήνιες αποφασίζει ότι δεν θέλει να διαγωνιστεί. Οι γονείς διαφωνούν. Διαπληκτίζονται. Εκείνοι βλέπουν κάτι που εκείνος αδυνατεί να το δει. Η λύση; Με δέσμευση και αποδοχή στον Άλλο, να ενισχυθεί το εσωτερικό κίνητρο του εφήβου, το οποίο στοχεύει στην επίτευξη και όχι στην εξωτερική ανταμοιβή. Επίτευξη στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι η επιτυχία στο ΑΕΙ αλλά η εμπειρία και η ολοκλήρωση της διαδικασίας που προετοιμάζεται ο έφηβος ίσως και όλη τη σχολική ζωή του. Αυτό τον κάνει δυνατό-ικανό για περαιτέρω αποφάσεις.

Οικειότητα εννοώντας ότι επιτρέπεται να ακουστεί οτιδήποτε στην επικοινωνία. Είμαστε έτοιμοι για το ναι ή το όχι. Το οτιδήποτε σημαίνει οτιδήποτε. Δεν υπάρχουν αυτονόητα. Υπάρχει η αντίληψη του καθενός μας και έχει να ακουστεί με σεβασμό. Όμως, το οτιδήποτε έχει αληθινή ισχύ όταν έχουμε φροντίσει να υπάρχουν όρια. Το οτιδήποτε δεν μπορεί να είναι προσβολή. Δεν μπορεί να είναι υποβίβαση ή καταπάτηση. Έτσι μόνο το οτιδήποτε ακούγεται σωστά.

Το παραπάνω επικοινωνιακό σχήμα που ακουμπά στην δέσμευση, την αποδοχή, την οικειότητα και τα όρια, είναι ικανή συνθήκη για να χτίσουμε στα παιδιά μας το εσωτερικό κίνητρο.

Πολλές θεωρίες μιλούν για τα κίνητρα μάθησης, και οι ειδικοί αγαπάμε τα κίνητρα της εσωτερικής παρακίνησης στα οποία αναφερόμαστε πιο συχνά από ότι σε αυτά της εξωτερικής παρακίνησης, διότι τα τελευταία σχετίζονται με διάφορες ετερόκλητες συνθήκες και συγκυρίες. Πολλοί ερευνητές θεωρούν τα εσωτερικά κίνητρα ως τη βασική προϋπόθεση για τη δια βίου μάθηση που υπαγορεύει ο καιρός ( Fleming, 1997, Apps 1994, Venkatesh, 1999).

Σύμφωνα με την Κωσταρίδου-Ευκλείδη (1997) το άτομο έχει εσωτερικό κίνητρο όταν αναλαμβάνει να επιτελέσει μία δραστηριότητα για την επίτευξη αυτής καθεαυτής και όχι για να πετύχει κάποια εξωτερική αμοιβή. Κατά το διάστημα των καιρών, ερευνητές στήριξαν διάφορες θεωρίες, που όλες πραγματεύονται το αν η αυτοεκτίμηση προηγείται (μοντέλο αυτοενίσχυσης, και αυτοαξίας, Covington 2000) ή έπεται της σχολικής επίδοσης (μοντέλο ανάπτυξης δεξιοτήτων, Μακρή- Μπότσαρη, 2001, σελ. 117). Τα ευρήματα είναι ακόμα διφορούμενα ακόμα και σε διαχρονικές έρευνες, κάνοντας επίφοβο το να υιοθετήσουμε το αν ένας μαθητής με καλή αυτοεκτίμηση μπορεί να έχει καλή σχολική επίδοση ή αν μία επιτυχημένη επίδοση μπορεί να συμβάλλει στην υψηλή αυτοεκτίμηση.

Εμείς τόσο ως γονείς όσο και ως ειδικοί, έχουμε να διαχωρίσουμε την αγάπη για τη μάθηση και το κίνητρο της μάθησης από τη σχολική επίδοση αυτή καθεαυτή, να ενδυναμώσουμε την αυτοαντίληψη των παιδιών μας, να τα μπολιάσουμε με την αντίληψη να τρέχουν μπροστά σε σενάριο τη ζωή τους και να έχουν τη δυνατότητα να κρίνουν με τη βοήθεια των γονέων, ποιο σενάριο είναι συμβατό με αυτό που τα ίδια θεωρούν επιτυχία και προσωπική ευτυχία.

Γονείς καταλαβαίνετε τις σύνθετες έννοιες έχουμε να διδάξουμε με τη ζωή μας στα παιδιά μας, το υπαρξιακό ερώτημα το πώς τα παιδιά μας θα είναι ως παιδιά ικανοποιημένα και θα παραμείνουμε και ως ενήλικες. Ειδικοί έχουμε να στηρίξουμε αυτές τις οικογένειες που τα παραπάνω είναι δυσνόητα ή /και δύσκολα στην εφαρμογή.

Βιβλιογραφία:

• Μακρή-Μπότσαρη, Ε. (2001). Αυτοαντίληψη και Αυτοεκτίμηση. Μοντέλα, ανάπτυξη, λειτουργικός ρόλος και αξιολόγηση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Κωσταρείδου-Ευκλείδη, Α. (1997). Ψυχολογία Κινήτρων. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Apps, J. W. (1994). Leadership for the emerging age: Transforming practice in adult and continuing education. New York: Jossey-Bass Publishers.
• Covington, M. V. (2000). Goal theory, motivation, and school achievement: An integrative review. Annual Review of Psychology, 51, 171-201.
• Fleming, J. (1997). Successful life skills. Adult Learning, 8, 10-12.
• Venkatesh, V. (1999). Creation of favorable user perceptions: Exploring the role of intrinsic motivation. MIS Quarterly, 23, 239-263.