Ιδεοψυχαναγκαστική Δομή Χαρακτήρα και Συναίσθημα

Ακρόαση άρθρου......

Η ιδεοψυχαναγκαστική δομή χαρακτήρα είναι γνωστή από πολύ παλιά και θεωρείται μία «κλασική» οργάνωση χαρακτήρα  νευρωτικού επιπέδου. Σύμφωνα με το Freud διακρίνεται από την τάξη, το  πείσμα και τη φιλαργυρία. Άλλοι, αναφέρουν την ισχυρογνωμοσύνη, την τελειοθηρία, την ακρίβεια σε χρονικά ζητήματα, τη σχολαστικότητα, τη λιτότητα και τάσεις προς τη διανοητικοποίηση και την εξονυχιστική συζήτηση.

Άλλα χαρακτηριστικά της ιδεοψυχαναγκαστικής δομής

Γενικώς, τα άτομα με τη συγκεκριμένη δομή χαρακτήρα θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως άκαμπτα, ανελαστικά, με υψηλές ηθικές αξίες και εξαιτίας τούτου υπερβολικά ευσυνείδητα, ταχτικά, πειθαρχημένα και αφάνταστα επίμονα ακόμα και σε υπερβολικά αντίξοες συνθήκες. Δίνουν μεγάλη έμφαση στον έλεγχο του εαυτού τους σε όλα τα επίπεδα, ο οποίος έλεγχος είναι γι αυτά ταυτόσημος της ηθικής ορθότητας.

Ωστόσο, εκείνο που θα πρέπει να διευκρινισθεί είναι πως τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική δομή της προσωπικότητας δεν υποφέρουν απαραίτητα από ιδεοληψίες (επίμονες, ανεπιθύμητες σκέψεις) ή ψυχαναγκασμούς (επίμονες, ανεπιθύμητε πράξεις). Οπωσδήποτε όμως, διακρίνονται από τις ίδιες άμυνες με τα άτομα που εκδηλώνουν ιδεοληπτικά και ψυχαναγκαστικά συμπτώματα.

Η σημερινή δυτική κοινωνία αποτελεί αναμφισβήτητα τον προμαχώνα της συγκεκριμένης χαρακτηρολογικής δομής, καθώς στις περισσότερες εκφάνσεις της εξαίρει τον ατομικισμό, την προσωπική επιτυχία μέσω της ακατάπαυστης δράσης και την ορθολογιστική σκέψη εις βάρος των συναισθημάτων, των αισθήσεων, της διαίσθησης, της ονειροπόλησης και της δημιουργικής καλλιτεχνίας.

Συναίσθημα στην Ιδεοψυχαναγκαστική Προσωπικότητα

Κατά τους ψυχαναλυτές το παιδί που εκπαιδεύεται πολύ πρώιμα με αυστηρό και άκαμπτο τρόπο σε θέματα καθαριότητας, όπως η άσκηση στην τουαλέτα, εμπλέκεται πρώιμα σε μια διαμάχη που είναι καταδικασμένο να χάσει, καθώς τελικά θα αναγκαστεί να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις των ενηλίκων ανεξάρτητα από το δικαιολογημένο θυμό που του δημιουργεί αυτό. Μαθαίνει λοιπόν από πολύ νωρίς την αναγκαιότητα να ασκεί έλεγχο στις έμφυτες ενορμήσεις του, προκειμένου να αποφύγει την επίκριση εκ μέρους του κοινωνικού περίγυρου. Αναπτύσσει έτσι ένα βαθύ αίσθημα καθήκοντος στις κοινωνικές επιταγές και την προσαρμοσμένη ηθική του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει. Ανεξάρτητα όμως από τη συμμόρφωσή του προκειμένου να βιώσει ένα επαρκές συναίσθημα αυτοεκτίμησης, η καταπιεσμένη οργή του είναι αναμφισβήτητη.

Η εναρμόνισή του δε, με τις απαιτήσεις του κοινωνικού γίγνεσθαι είναι μία διαδικασία που το βοηθά να ακυρώσει τα συναισθήματα ενοχής και ντροπής που θα προέκυπταν σε αντίθετη περίπτωση. Ωστόσο, είναι τόσο πυρηνικά τα συναισθήματα αυτά στο χαρακτήρα του, καθότι του τέθηκαν πολύ υψηλές απαιτήσεις στην συμπεριφορά του σε πολλή νεαρή ηλικία, που συχνότατα είναι πολύ δύσκολο να τα διαχειριστεί αργότερα ως ενήλικας.

Παράδειγμα, η αδυναμία του συχνά να πάρει μία απόφαση σε θέματα της καθημερινότητάς του (όπως πιο ερωτικό σύντροφο να επιλέξει ή πια εργασία ή ακόμα και πιο Πανεπιστημιακό πρόγραμμα), αφού η επιλογή προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση προυποθέτει την ανοχή φυσιολογικών ορίων ενοχής και ντροπής.

Έτσι, ένα άτομο με ως επί το πλείστον ιδεοληπτική δομή θα αναβάλλει συνεχώς μία απόφαση, ενώ ένα άτομο με περισσότερο ψυχαναγκαστική δομή θα περάσει κατ ευθείαν στη δράση προτού σκεφτεί εναλλακτικές επιλογές.

Και στις δύο όμως περιπτώσεις διαφαίνεται το ίδιο πρόβλημα ως προς τη ενοχή και την αυτονομία.

Τα ιδεοψυχαναγκαστικά άτομα φοβούνται τα εχθρικά τους συναισθήματα και υποφέρουν από υπερβολική αυτοκριτική τόσο για την πραγματική όσο και για την νοερή επιθετικότητα. Διακατέχονται επίσης από μεγάλο άγχος μήπως ενδώσουν στην ακολασία, τη λαγνεία, την απληστία, τη ματαιοδοξία, το φθόνο και άλλες παρόμοιες καταστάσεις, γι αυτό και  θεωρούν τον αυτοέλεγχο ως την πολυτιμότερη από τις υπόλοιπες αρετές. Η δυσκολία τους όμως συχνά να αναστείλουν τον έλεγχο επηρεάζει τομείς όπως η σεξουαλικότητα, το χιούμορ και η αυθόρμητη έκφραση συναισθημάτων που αποτελεί και το απαραίτητο συστατικό για αυθεντικές και ολοκληρωμένες σχέσεις.