Ρατσισμός: Καταδικάζοντας τη διαφορετικότητα

Ακρόαση άρθρου......

Ο ρατσισμός, το δόγμα που υποστηρίζει την εγγενή ανωτερότητα μιας φυλής και αποβλέπει στη διατήρηση της «καθαρότητάς» της και της κυριαρχίας της πάνω στις άλλες, είναι ένα φαινόμενο που αναβιώνει μέχρι και σήμερα. Σύμφωνα με έρευνες μάλιστα, το φύλο, η φυλή και η ηλικία είναι ευρέως οι πιο διαδεδομένες μορφές εδραίωσης του ρατσισμού (Mackie, Hamilton, Susskind & Rosselli, 1996). Είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την προκατάληψη, τις στάσεις και τα στερεότυπα.

Στερεότυπα

Τα στερεότυπα ορίζονται ως πεποιθήσεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά, την τάση και την συμπεριφορά των μελών συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων (Hilton & Hippel, 1996). Ο Brown μάλιστα υποστηρίζει πως τα στερεότυπα είναι γενικευμένες και συχνά υπεραπλουστευμένες εικόνες, απόψεις, στάσεις, για μια ομάδα ανθρώπων, οι οποίες είναι βαθιά ριζωμένες στο πολιτισμικό παρελθόν και παρόν του κάθε ατόμου και μπορούν να εντοπιστούν αν εξεταστεί η κοινωνική ταυτότητα του καθενός (Brown, 1995).

Οι άνθρωποι προκειμένου να καταφέρουν να ανταπεξέλθουν στο τόσο περίπλοκο και γεμάτο απαιτήσεις περιβάλλον, έχουν την τάση να υπεραπλουστεύουν την σύνθετη εικόνα του περιβάλλοντος στο νου τους. Xρησιμοποιούν δηλαδή μια επιφανειακή αντίληψη των πραγμάτων. Με παρόμοιο τρόπο, τα στερεότυπα εκλαμβάνονται ως απλοποιημένες εικόνες του κοινωνικού κόσμου. Με την απλοποίηση λοιπόν, διευκολύνεται η εξήγηση διαφόρων θεμάτων του κοινωνικού περιβάλλοντος με αποτέλεσμα η νέα γνώση να κατατάσσεται σε ήδη υπάρχουσες εννοιολογικές κατηγορίες. Έτσι, εξαλείφεται το ενδεχόμενο αποπροσανατολισμού και ανησυχίας του ατόμου μπροστά στο τεράστιο πληροφοριακό υλικό που χειρίζεται.

Διαβάστε επίσης στην Πύλη μας: George Floyd: ρατσισμός και βία. Αν θέλω ο κόσμος να αλλάξει ας ξεκινήσω από μένα!

Προκατάληψη

Προκατάληψη είναι να κατέχει κανείς υποτιμητικές κοινωνικές στάσεις ή γνωστικές απόψεις, να εκφράζει αρνητικά αισθήματα ή να εκδηλώνει εχθρική ή ρατσιστική συμπεριφορά προς τα μέλη μιας ομάδας, επειδή συμβαίνει να έχουν την ιδιότητα του μέλους της συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας.

Η προκατάληψη οφείλεται σε έναν εξελικτικό μηχανισμό σύμφωνα με τον οποίο, οι άνθρωποι όπως και τα ζώα συμπεριφέρονται και αντιμετωπίζουν θετικότερα άτομα που τους μοιάζουν ενώ φοβούνται τους γενετικά διαφορετικούς ανθρώπους. Αυτή η τάση οφείλεται στην επιβίωση των γονιδίων τους και την κληροδότησή τους σε επόμενες γενιές.

Μία από τις αιτίες διατήρησης της προκατάληψης, αποτελεί η θεωρία της ρεαλιστικής σύγκρουσης. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η διομαδική σύγκρουση οφείλεται στο ότι οι ομάδες έχουν κάτι να μοιράσουν. Στην ουσία, οι σχέσεις των ομάδων κρίνονται από τις σχέσεις των μεταξύ τους στόχων.

Κοινωνική ταυτότητα

Η συζήτηση σχετικά με τις έννοιες των στερεοτύπων και της προκατάληψης ίσως να θεωρηθεί ημιτελής. Κι αυτό διότι δεν μπορεί να δοθεί εξήγηση όσον αφορά τους λόγους που τα άτομα τείνουν να διαθέτουν στερεότυπα και να συμπεριφέρονται σε μέλη κάποιων άλλων κοινωνικών ομάδων με προκατάληψη. Αυτό το κενό το καλύπτει η θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας. Η κοινωνική ταυτότητα παρίσταται σε άτομα που σκέφτονται τον εαυτό τους στο πλαίσιο μιας εθνικής, ταξικής, και φυλετικής ταυτότητας. Σημαντικό κίνητρο πίσω από τις διομαδικές στάσεις είναι η δημιουργία ή η διατήρηση μιας θετικής εικόνας για τον εαυτό.

Βάση μάλιστα ερευνών, έχει υποστηριχθεί πως άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κύρους και απολαμβάνουν την αίσθηση μιας ικανοποιητικής κοινωνικής ταυτότητας, τείνουν να εμφανίζουν προφανή σημάδια διομαδικού διαχωρισμού αλλά και υποτίμησης των μελών άλλων ομάδων.

Η συμβολή της ψυχολογίας στην εξάλειψη του ρατσισμού

Για την επίτευξη εξάλειψης του ρατσισμού, απαραίτητη κρίνεται η συμβολή της ψυχολογίας. Συγκεκριμένα, η συμβουλευτική ψυχολογία εντρυφεί και απομακρύνει φαινόμενα όπως ο ρατσισμός, καθώς προωθεί και αποκαθιστά την ψυχική υγεία του ανθρώπου, η οποία έχει διαταραχτεί από ποικίλες περιβαλλοντικές επιδράσεις ή από εσωτερικές συγκρούσεις.

Ακόμη ένας τρόπος αντιμετώπισης του ρατσισμού είναι η επαφή. Στην ουσία, η επικοινωνία και η επαφή μεταξύ των ομάδων, οδηγεί σε αμφισβήτηση των στερεοτύπων εφόσον διαπιστώνουν οι ίδιοι ότι τα χαρακτηριστικά και οι συμπεριφορές των μελών της άλλης κοινωνικής ομάδας δεν συνάδουν με τα πιστεύω που έχουν για αυτούς. Εξάλλου, η έγκυρη γνώση για τις υπόλοιπες ομάδες, προέρχεται συνήθως από την άμεση επαφή.

Επειδή όμως, ορισμένες φορές, η επαφή επιφέρει συγκρούσεις, για να καταστεί αποτελεσματική και ουσιώδης, πρέπει να πραγματοποιείται στο πλαίσιο κοινωνικής και θεσμικής υποστήριξης. Πιο συγκεκριμένα, οι φορείς εξουσίας μπορούν να ανταμείβουν πράξεις που προωθούν την πραγματοποίηση του στόχου. Επίσης, με την επιβολή συγκεκριμένου τρόπου συμπεριφοράς υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να εσωτερικεύσουν τέτοιου είδους συμπεριφορές σαν δικές τους στάσεις και μέσω της δημιουργίας νέων κοινωνικών κανόνων, που δεν θα επιτρέπουν τη διάκριση των άλλων ομάδων και θα ενισχύουν την ομαλή συμβίωση, θα δημιουργηθεί ένα οικείο κοινωνικό κλίμα.

Ισοτιμία

Τα μέλη των ομάδων, θα πρέπει να έρχονται συχνά σε επαφή, έτσι ώστε να αναπτύξουν ουσιώδεις σχέσεις. Με αυτό τον τρόπο, εκτός από την εξάλειψη των στερεοτύπων, τα άτομα θα αποκτήσουν νέες γνώσεις και ενδεχομένως να εφεύρουν και ομοιότητες ανάμεσα τους. Επιπλέον, η επαφή είναι εποικοδομητικό να πραγματοποιείται στα πλαίσια της ισοτιμίας, έτσι ώστε να δείχνουν τις ικανότητες τους όλες οι ομάδες. Την ισοτιμία έρχεται να συμπληρώσει η συνεργασία χάρη της οποίας, επειδή θα έχουν κοινό στόχο, θα αναπτύσσουν ευκολότερα φιλίες.

Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να αγνοηθεί η θεμελιώδης αρχή ότι ο άνθρωπος πριν ακόμη εγκλωβιστεί σε μία γλώσσα, πριν ενταχθεί σε μια φυλή και πριν εισαχθεί σε έναν πολιτισμό, ήταν και παραμένει να είναι κυρίως ένα λογικό και ηθικό ον, ανεξαρτήτου χρώματος, φύλου, φυλής ή σεξουαλικής ταυτότητας. Τίποτα δεν καθιστά κανέναν, λιγότερο άνθρωπο ή μικρότερης αξίας από εμάς.

Βιβλιογραφία

1. Hogg & Vaughan, (2010). Κοινωνική ψυχολογία. Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg.
2. Maisonneuve J. (2001). Εισαγωγή στην ψυχοκοινωνιολογία. Αθήνα, εκδόσεις τυπωθήτω.
3. Zavalloni M. & Guerin L.C. (1996). Κοινωνική ταυτότητα και συνείδηση. Αθήνα, Εκδόσεις ελληνικά γράμματα.
4. Κοκκινάκη Φ. (2006). Κοινωνική ψυχολογία. Αθήνα, εκδόσεις τυπωθήτω.
5. Λαμπρίδης Ε. (2004). Στερεότυπο, προκατάληψη, κοινωνική ταυτότητα. 1η έκδοση: Νοέμβριος 2004. Αθήνα, Εκδόσεις Gutenberg.
6. Μαλικιώση - Λοΐζου Μ. (1999). Συμβουλευτική ψυχολογία. 5η έκδοση, Αθήνα, Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Τσομπάνη Θεοδώρα - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Τσομπάνη Θεοδώρα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Η Θεοδώρα Τσομπάνη είναι σύμβουλος ψυχικής υγείας , απόφοιτη του προγράμματος Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας (Diploma of higher Education in Psychology) και συνεργάτιδα του πολυχώρου ευεξίας και αυτοβελτιωσης Be With You. 

6945773883

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού