Εξάρτηση από το Διαδίκτυο

Ακρόαση άρθρου......

Ο όρος εξάρτηση, παραδοσιακά, έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τον βιολογικό εθισμό από μια ή περισσότερες ουσίες. Η εξάρτηση από το Διαδίκτυο, ως όρος, συναντάται και ως παθολογική χρήση του διαδικτύου, παρορμητική χρήση του διαδικτύου ή προβληματική χρήση του διαδικτύου (Tonioni et al., 2012). Εντούτοις, η έννοια του εθισμού δεν αναφέρεται στο μέσον αυτό καθ’ εαυτό όπως συμβαίνει με τις ουσίες, αλλά στις δυνατότητες που δίνει και στις δραστηριότητες που παρέχει.

Τέτοιες δραστηριότητες είναι το e-mail, το chat, τα διαδικτυακά παιχνίδια και τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης (van Rooij et al, 2010).

Όσον αφορά στην εξάρτηση από το Διαδίκτυο και το e-mail, φάνηκε ότι άτομα που εμφάνιζαν προβληματική χρήση, δεν ασχολούνταν κυρίως με επικοινωνία με άτομα που ήδη γνώριζαν, αλλά επιθυμούσαν την αλληλεπίδραση με χρήστες του ψηφιακού κόσμου (Tonioni et al., 2012).

Οι ορισμοί της εξάρτησης από το Διαδίκτυο ποικίλουν σημαντικά, από ερευνητή σε ερευνητή, καθιστώντας δύσκολη την παγίωση ενός ορισμού. Παρόλα αυτά υπάρχει ένας επιστημονικός-θεωρητικός κοινός τόπος, καθώς η προβληματική χρήση του διαδικτύου περιλαμβάνει την αδυναμία ενός ατόμου να ελέγξει την εμπλοκή του σε αυτό, είτε αυτό είναι σε επίπεδο χρόνου είτε σε επίπεδο δραστηριότητας.

Μάλιστα η Young (Flisher, 2010) θεωρεί ότι η ενασχόληση πάνω από 38 ώρες την εβδομάδα συνιστά εξάρτηση. Ακόμα, περιλαμβάνει αυξημένο στρες και μειωμένη λειτουργικότητα σε ποικίλες πτυχές της ζωής του ατόμου. Συνήθως δε, υπάρχει υψηλό ποσοστό συννοσηρότητας με κύριες διαταραχές, αυτή της κατάθλιψης, της διπολικής διαταραχής, της ψυχαναγκαστικής-καταναγκαστικής διαταραχής, της ΔΕΠΥ και της διαταραχής από ουσίες (Canan et al., 2011; Israelashvili et al., 2012).

Σύμφωνα με τον Goldberg (Yang & Tung, 2007) η προβληματική χρήση του διαδικτύου αποτελεί μια διαταραχή, την οποία κατατάσσει στις συμπεριφορικές εξαρτήσεις. Βασικά χαρακτηριστικά της είναι, η υποκειμενική έλλειψη ελέγχου, το αίσθημα αβοηθησίας, η άρνηση της κατάστασης, τα προβλήματα στον ύπνο, η κακή διατροφή, η εχθρότητα, οι βίαιες συμπεριφορές, η μείωση των δραστηριοτήτων εκτός ιντερνέτ, η ευφορία εξαιτίας της χρήσης και εν γένει όσες συμπεριφορικές εκδηλώσεις αποδίδονται στην υπερβολική αυτή ενασχόληση (Bernardi & Pallanti, 2009; Kim et al., 2006). Οι επιπτώσεις αυτές σχετίζονται με την επαγγελματική ζωή, με προβλήματα στο σχολείο, στην οικογένεια, με διαζύγιο και χωρισμό, ακόμα και με την ψυχική και σωματική υγεία (Morahan-Martin, 2005).

Παράγοντες που επηρεάζουν την Εξάρτηση από το Διαδίκτυο

Αυτοαποτελεσματικότητα

Αποτελεί μια κύρια πτυχή της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων και έναν σημαντικό δείκτη ψυχικής και κοινωνικής υγείας. Ως όρος αναφέρεται στην ετοιμότητα και ασφάλεια που νιώθει ένα άτομο προκειμένου να ανταποκριθεί στις κοινωνικές συνθήκες και υποχρεώσεις. Το κυριότερο στοιχείο όμως που εμπεριέχει αυτή η έννοια είναι η αντίληψη που έχει το άτομο ότι είναι ικανό να δημιουργήσει κοινωνικές επαφές, να διεκδικήσει κοινωνικά και επαγγελματικά οφέλη και να ανταποκριθεί στις επιταγές και τα προβλήματα της καθημερινότητας (Iskender & Akin, 2010).

Σύμφωνα με έρευνες, η αυτό-αποτελεσματικότητα συσχετίζεται σταθερά με αυξημένη αυτοεκτίμηση, περισσότερη ευεξία, λιγότερη κατάθλιψη και στρες.

Αποτελεί ουσιαστικά ένα βασικό εργαλείο απέναντι στα στρεσογόνα ερεθίσματα και επηρεάζει το πώς ένα άτομο θα αντιληφθεί την κατάσταση και θα ανταποκριθεί σε αυτήν. Αντίθετα, άτομα με χαμηλά επίπεδα αυτό-αποτελεσματικότητας διακρίνονται από προσκόλληση αγχώδη τύπου και αποφευκτική, καθώς και με χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από την ζωή.

Σε επίπεδο εξάρτησης από το διαδίκτυο, τα υψηλά επίπεδα αυτό-αποτελεσματικότητας συσχετίζονταν αρνητικά με την εμφάνιση εξαρτητικής συμπεριφοράς, με την αγχώδη ή αποφευκτική προσκόλληση και με την ύπαρξη φτωχών κοινωνικών δικτύων και με μειωμένη ικανοποίηση από αυτά. Τα χαμηλά επίπεδα αυτό-αποτελεσματικότητας σχετίζονταν με κατάθλιψη, μειωμένες κοινωνικές συναναστροφές, μοναξιά, χαμηλή αυτοεκτίμηση και εξάρτηση από το Ιντερνέτ.

Κέντρο Ελέγχου

Η αίσθηση ελέγχου που έχει ένα άτομο ή πιστεύει ότι έχει πάνω στην ζωή του και στις ικανότητές του, είναι μια βασική έννοια που επηρεάζει καταλυτικά την εξάρτηση από το διαδίκτυο. Διακρίνεται σε εσωτερικό έλεγχο και εξωτερικό.

Ο εσωτερικός αναφέρεται στην αντίληψη που έχει το άτομο πάνω στην προέλευση των όσων του συμβαίνουν. Έτσι, το υποκείμενο θεωρεί ότι τα γεγονότα στη ζωή του είναι απόρροια των επιλογών του, της συμπεριφοράς του και των δεξιοτήτων που αυτό έχει. Αντίθετα, το άτομο που έχει εξωτερικό έλεγχο πιστεύει ότι αυτά που του συμβαίνουν καθορίζονται και προέρχονται από την τύχη και από την συμπεριφορά ή την επίδραση άλλων ανθρώπων.

Όπως αναμενόταν, ο εσωτερικός έλεγχος (internal locus of control) είχε αρνητική συσχέτιση με την εξάρτηση από το διαδίκτυο, καθώς το άτομο είναι πιο πιθανό να μπορεί να ελέγξει την συμπεριφορά του και κατά μια έννοια την «μοίρα» του. Επομένως συμπτώματα όπως η ανησυχία, η κατάθλιψη, η ευερεθιστότητα είναι πιο πιθανό να υπάρχουν στα άτομα με εξωτερικό έλεγχο ιδιαίτερα όταν επιχειρούν να μειώσουν τις ώρες που δαπανούν στο διαδίκτυο (Iskender & Akin, 2010).

Αυτό-ρύθμιση

Ένας ακόμα παράγοντας που συνεργεί στην εξάρτηση από το διαδίκτυο και στις συνέπειες που αυτή έχει στην ζωή του ατόμου, είναι η αυτό-ρύθμιση. Σαν έννοια θα λέγαμε ότι η αυτό-ρύθμιση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη συμπεριφορά, καθώς μέσω αυτής το άτομο μπορεί να κατευθύνει τις πράξεις του.

Συνήθως αναλύεται σε 3 συνιστώσες, οι οποίες περιγράφουν ουσιαστικά μια διαδικασία. Η πρώτη είναι η αυτό-παρατήρηση, η δεύτερη, η αυτό-κριτική και η τρίτη η απόφαση-δράση. Η αυτό-κριτική είναι αυτή η οποία καθορίζει ως επί το πλείστον το αν θα πραγματοποιηθεί μια συμπεριφορά ή όχι, καθώς βασίζεται στην ενίσχυση-ανταμοιβή ή στην τιμωρία (Shepherd & Edelman, 2005).

Οι Shepherd και Edelman (2005), στην μελέτη τους κάνουν λόγο για ελλειμματική αυτο-ρύθμιση του ατόμου και περιγράφουν την δυσκολία που νιώθουν ορισμένοι να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και τις σχέσεις τους και που γι’αυτό το λόγο στρέφονται σε ουσίες και εξαρτητικές συμπεριφορές. Αποτελεί ουσιαστικά μια προσπάθεια ελέγχου και διαχείρισης του εαυτού, γι αυτό και ένα ισχυρό και δυνατό Εγώ, φαίνεται να λειτουργεί προστατευτικά όσον αφορά την εξάρτηση από το Διαδίκτυο.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό αυτής της έλλειψης είναι η αδυναμία να αναγνωρίσουν τα άτομα πόση ώρα δαπανούν στο διαδίκτυο ή παρόλο που έχουν αναγνωρίσει το «πρόβλημα», αδυνατούν να μειώσουν τον χρόνο που παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια (Liu & Peng, 2009; Caplan, 2010).

Στρες και Εξάρτηση από το Διαδίκτυο

Η προβληματική χρήση του διαδικτύου εμφανίζεται κυρίως σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ηλικιακό φάσμα το οποίο υφίσταται ποικίλες αλλαγές σε σωματικό, φυσιολογικό και κοινωνικό επίπεδο (Odaci, 2011). Ιδιαίτερα, οι νέες απαιτήσεις της εκπαίδευσης που έχει εισάγει το διαδίκτυο ως βασικό στοιχείο της επιτείνει την ευαλωτότητα των νέων στο νέο αυτό μέσο. Άλλοι λόγοι που αναφέρονται για την αυξημένη ενασχόληση με το διαδίκτυο είναι, η ευκολία πρόσβασης, η ελευθερία, η βαρεμάρα, καθώς και ο μη οργανωμένος ελεύθερος χρόνος.

Σύμφωνα με έρευνες, βασικοί στρεσογόνοι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες που σχετίζονται με την εξάρτηση είναι, ο κοινωνικός αποκλεισμός ή κοινωνική αποξένωση, η δυσλειτουργία στις κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις (dating anxiety) και οι κακές επιδόσεις ή μείωση της παραγωγικότητας και των κινήτρων στον επαγγελματικό και ακαδημαϊκό τομέα (Odaci, 2011; Velezmoro et al, 2010).

Βασική έννοια λοιπόν που ανακύπτει από τις υπάρχουσες μελέτες είναι, το αντιλαμβανόμενο στρες. Έρευνα που έγινε σε 212 φοιτητές έδειξε ότι το 75% των συμμετεχόντων είχε μέτριο στρες, το 12% πολύ στρες και μόνο ένα 13% φαινόταν να έχει λίγο στρες. Εντούτοις, μια υπόθεση που ανέκυψε ήταν, ότι άτομα που έπασχαν από κάποια ψυχική διαταραχή, όπως κατάθλιψη, άγχος ή διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων, μπορεί να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο σαν ένα μέσο ανακούφισης από το στρες.

Εκτός όμως από τους παράγοντες που μπορεί να λειτουργούν εκλυτικά, η ίδια η εξάρτηση από το διαδίκτυο δημιουργεί ένα «κακό στρες» (distress), λόγω των αρνητικών συνεπειών που επιφέρει στο άτομο (Cuhadar, 2012). Χαρακτηριστικά, συνήθως την υπερβολική ενασχόληση ακολουθεί έκπτωση στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή του ατόμου, αδυναμία ελέγχου της χρήσης, καθώς και προβλήματα στην κοινωνική ζωή του ατόμου. Αυτές οι συνέπειες με την σειρά τους επιτείνουν το στρες και δημιουργούν έτσι έναν φαύλο κύκλο.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) έχει φανεί ότι έχει πολύ καλά αποτελέσματα όσον αφορά στην εξάρτηση από το Διαδίκτυο. Η έρευνα έχει δείξει ότι μετά από περίπου δώδεκα CBT συνεδρίες σε άτομα με που πάσχουν από συμπεριφορικές εξαρτήσεις, αυξάνεται η επιθυμία οριστικής διακοπής τους, βελτιώνεται η διάθεση, η καλύτερη διαχείριση του χρόνου τους, η συμμετοχή σε offline δραστηριότητες, η σεξουαλική τους επιθυμία και λειτουργία, και ο περιορισμός της κοινωνικής απομόνωσης (Kim et al., 2008).

Βιβλιογραφία

Amichai-Hamburger, Y, and E Ben-Artzi. “Loneliness and Internet Use.” Computers in Human Behavior 19, no. 1 (January 2003): 71–80.

Ang, Rebecca P., Wan Har Chong, Stefanie Chye, and Vivien S. Huan. “Loneliness and Generalized Problematic Internet Use: Parents’ Perceived Knowledge of Adolescents’ Online Activities as a Moderator.” Computers in Human Behavior 28, no. 4 (July 2012): 1342–1347.

Bernardi, Silvia, and Stefano Pallanti. “Internet Addiction: a Descriptive Clinical Study Focusing on Comorbidities and Dissociative Symptoms.” Comprehensive Psychiatry 50, no. 6 (November 2009): 510–516.

Blanchard, Anita L., and Christine A. Henle. “Correlates of Different Forms of Cyberloafing: The Role of Norms and External Locus of Control.” Computers in Human Behavior 24, no. 3 (May 2008): 1067–1084.

Brewer J., Potenza M. (2008). The Neurobiology and genetics of impulse control disorders:relationships to drug addictions. Biochem Pharmacol. 75(1):63-75

Buffardi, Laura E, and W. Keith Campbell. “Narcissism and Social Networking Web Sites.” Personality and Social Psychology Bulletin 34, no. 10 (October 1, 2008): 1303–1314.

Canan, Fatih, Ahmet Ataoglu, Adnan Ozcetin, and Celalettin Icmeli. “The Association Between Internet Addiction and Dissociation Among Turkish College Students.” Comprehensive Psychiatry (October 2011). http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010440X11001647.

Caplan, Scott E. “Theory and Measurement of Generalized Problematic Internet Use: A Two-step Approach.” Computers in Human Behavior 26, no. 5 (September 2010): 1089–1097.

Craparo, Giuseppe. “Internet Addiction, Dissociation, and Alexithymia.” Procedia - Social and Behavioral Sciences 30 (January 2011): 1051–1056.

Comings D., Blum K. (2000). Reward deficiency syndrome: genetic aspects of behavioral disorders. Prog Brain Res. 126:325-341

Dong, Guangheng, Qilin Lu, Hui Zhou, and Xuan Zhao. “Impulse Inhibition in People with Internet Addiction Disorder: Electrophysiological Evidence from a Go/NoGo Study.” Neuroscience Letters 485, no. 2 (November 2010): 138–142.

Douglas, Alecia C., Juline E. Mills, Mamadou Niang, Svetlana Stepchenkova, Sookeun Byun, Celestino Ruffini, Seul Ki Lee, et al. “Internet Addiction: Meta-synthesis of Qualitative Research for the Decade 1996–2006.” Computers in Human Behavior 24, no. 6 (September 2008): 3027–3044.

Erwin, Brigette A, Cynthia L Turk, Richard G Heimberg, David M Fresco, and Donald A Hantula. “The Internet: Home to a Severe Population of Individuals with Social Anxiety Disorder?” Journal of Anxiety Disorders 18, no. 5 (January 2004): 629–646.

Fisoun, Virginia, Georgios Floros, Dimitrios Geroukalis, Nikoleta Ioannidi, Nikiforos Farkonas, Elena Sergentani, Nikiforos Angelopoulos, and Konstantinos Siomos. “Internet Addiction in the Island of Hippocrates: The Associations Between Internet Abuse and Adolescent Off-line Behaviours.” Child and Adolescent Mental Health 17, no. 1 (February 2012): 37–44.

Flisher, Caroline. “Getting Plugged in: An Overview of Internet Addiction.” Journal of Paediatrics and Child Health 46, no. 10 (October 2010): 557–559.

Gehler, J, M Cantz, J F O’Brien, M Tolksdorf, and J Spranger. “Mannosidosis: Clinical and Biochemical Findings.” Birth Defects Original Article Series 11, no. 6 (1975): 269–272.

Hills, Peter, and Michael Argyle. “Uses of the Internet and Their Relationships with Individual Differences in Personality.” Computers in Human Behavior 19, no. 1 (January 2003): 59–70.

Iacovelli, Anthony, and Stavros Valenti. “Internet Addiction’s Effect on Likeability and Rapport.” Computers in Human Behavior 25, no. 2 (March 2009): 439–443.

İskender, Murat, and Ahmet Akin. “Social Self-efficacy, Academic Locus of Control, and Internet Addiction.” Computers & Education 54, no. 4 (May 2010): 1101–1106.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Τσώλη Σοφία - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Τσώλη Σοφία: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ - M.Sc Εξειδίκευση στη Διαχείριση του Στρες και στη Γνωσιακή Επιστήμη - Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Υπ.Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού [ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π.]

2102531452

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού