Σακχαρώδης Διαβήτης και Ψυχική Υγεία

Ο σακχαρώδης διαβήτης και η ψυχική υγεία είναι αλληλένδετα. Τα άτομα με διαβήτη κινδυνεύουν να αναπτύξουν προβλήματα ψυχικής υγείας καθώς ο διαβήτης μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία κάποιου. Ομοίως, οι διαταραχές ψυχικής υγείας μπορούν να κάνουν τη διαχείριση του διαβήτη πιο δύσκολη και να αυξήσουν τον κίνδυνο επιπλοκών.

Ψυχολογικές Επιπτώσεις της διάγνωσης του διαβήτη

Η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να έχει σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις, οι οποίες συχνά περιλαμβάνουν συναισθηματικές, συμπεριφορικές και γνωστικές αντιδράσεις. Η αλλαγή στον τρόπο ζωής, οι συνεχείς ανησυχίες για την υγεία, και η ανάγκη για καθημερινή αυτοδιαχείριση δημιουργούν ένα πλαίσιο αυξημένης ψυχολογικής πίεσης.

Ακολουθούν οι κυριότερες ψυχολογικές επιπτώσεις, βασισμένες σε επιστημονικές μελέτες:

1. Συναισθηματικό σοκ και αποδοχή της διάγνωσης

Μετά την αρχική διάγνωση, πολλοί ασθενείς βιώνουν συναισθηματικό σοκ, καθώς η χρόνια φύση του διαβήτη απαιτεί δια βίου διαχείριση. Μελέτες δείχνουν ότι αρκετοί ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα θλίψης και άρνησης, κάτι που παρατηρείται συχνά σε χρόνιες ασθένειες.

Οι αντιδράσεις αυτές εντείνονται όταν οι ασθενείς πρέπει να κατανοήσουν ότι η ασθένεια θα έχει αντίκτυπο στην καθημερινότητά τους.

2. Κατάθλιψη και διαβήτης

Η σχέση μεταξύ διαβήτη και κατάθλιψης είναι καλά τεκμηριωμένη. Σύμφωνα με έρευνες, οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 και 2 έχουν 2-3 φορές υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν κατάθλιψη σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.

Αυτό πιθανότατα οφείλεται στη συνεχόμενη διαχείριση της νόσου, στο συνεχές άγχος της παρακολούθησης των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, στην λήψη φαρμάκων και στους φόβους που συνδέονται με τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές.

Οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι η κατάθλιψη μπορεί να επιδεινώσει τον έλεγχο του διαβήτη, καθώς οι ασθενείς δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τις απαραίτητες αλλαγές στον τρόπο ζωής και τη φαρμακευτική αγωγή. Όλα αυτά, αναμενόμενο είναι να προκαλούν στους ασθενείς συναισθήματα απελπισίας, λύπης και άγχους.

3. Αυξημένο άγχος

Η διάγνωση του διαβήτη συνδέεται επίσης με αυξημένα επίπεδα άγχους.

Το άγχος μπορεί να προκύψει από την ανάγκη για συχνή παρακολούθηση των επιπέδων σακχάρου, τις ανησυχίες για υπογλυκαιμικά επεισόδια, και την αβεβαιότητα σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές.

Επιπλέον, οι ασθενείς μπορεί να βιώσουν άγχος απόδοσης σε κοινωνικές καταστάσεις, φοβούμενοι ότι δεν θα μπορέσουν να διαχειριστούν σωστά την κατάσταση υγείας τους.

4. Διαταραχές συμπεριφοράς και αντίσταση στη θεραπεία

Η αίσθηση απώλειας ελέγχου και η ανάγκη για αυστηρό αυτοέλεγχο μπορούν να οδηγήσουν σε αντιδραστικές συμπεριφορές, όπως αντίσταση στη θεραπεία ή αμέλεια της αυτοδιαχείρισης του διαβήτη, απάθεια, απογοήτευση και αποδέσμευση από τη ρουτίνα φροντίδας του διαβήτη.

Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να νιώσουν συναισθηματικά εξουθενωμένοι από τις απαιτήσεις της καθημερινής αυτοδιαχείρισης, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε "διαβητική εξουθένωση".

5. Στίγμα και κοινωνική απομόνωση

Το κοινωνικό στίγμα που συνδέεται με τον διαβήτη, ιδίως σε περιπτώσεις όπου η ασθένεια θεωρείται αποτέλεσμα κακής διατροφής ή κακού τρόπου ζωής, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα ντροπής και κοινωνικής απομόνωσης.

Έρευνες δείχνουν ότι ασθενείς που βιώνουν στίγμα τείνουν να αποσύρονται κοινωνικά και να μειώνουν τη συμμόρφωση με τη θεραπεία.

6. Γνωστική λειτουργία

Ο διαβήτης μπορεί να βλάψει τη γνωστική λειτουργία, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης, της προσοχής και της εκτελεστικής λειτουργίας.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες με τις καθημερινές δραστηριότητες και μπορεί να προκαλέσει απογοήτευση και άγχος.

7. Διατροφικές διαταραχές

Ο διαβήτης μπορεί επίσης να οδηγήσει σε διατροφικές διαταραχές, όπως διαταραχή υπερφαγίας ή νευρική ανορεξία. Αυτό συμβαίνει επειδή τα άτομα με διαβήτη αντιμετωπίζουν συχνά περιορισμούς στη διατροφή και μπορεί να έχουν μια δύσκολη σχέση με το φαγητό.

Παρά τις προκλήσεις, μερικοί ασθενείς αναπτύσσουν αυξημένη ψυχολογική ανθεκτικότητα και θετική προσαρμογή μετά τη διάγνωση. Μελέτες δείχνουν ότι η υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους και τις ομάδες υποστήριξης συνδυαστικά με ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των διαβητικών και στη διαχείριση του στρες.

Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας στην υποστήριξη των διαβητικών ασθενών 

Η ψυχοθεραπεία παίζει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των διαβητικών ασθενών, τόσο για τη βελτίωση της ψυχικής τους υγείας όσο και για τη διαχείριση της ασθένειάς τους.  Ο συνδυασμός της ψυχολογικής υποστήριξης με τη σωματική φροντίδα μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη ποιότητα ζωής και στον πιο αποτελεσματικό έλεγχο του διαβήτη.

Ορισμένοι από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει περιλαμβάνουν:

1. Διαχείριση άγχους και στρες

Το άγχος και το χρόνιο στρες μπορεί να επηρεάσουν τη διαχείριση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Η ψυχοθεραπεία, και συγκεκριμένα η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT), έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη μείωση του άγχους και στην εκπαίδευση των ασθενών να αντιμετωπίζουν τις ανησυχίες τους. Μέσω της CBT, οι ασθενείς μπορούν να αναγνωρίσουν και να αλλάξουν αρνητικά πρότυπα σκέψης που σχετίζονται με τη νόσο.

2. Αντιμετώπιση της κατάθλιψης

Η κατάθλιψη είναι συχνή στους διαβητικούς και μπορεί να μειώσει τη συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπεία. Η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ασθενείς να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης και να τα διαχειριστούν.

Οι τεχνικές όπως η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία και η CBT έχουν αποδειχθεί ότι βελτιώνουν τα συμπτώματα κατάθλιψης, κάτι που με τη σειρά του οδηγεί σε βελτιωμένο γλυκαιμικό έλεγχο.

3. Ψυχολογική ενδυνάμωση και αυτοδιαχείριση

Η εκπαίδευση και ενδυνάμωση των ασθενών ώστε να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην αυτοδιαχείριση της ασθένειας είναι κεντρικός στόχος της ψυχοθεραπείας. Μέσω της διαλεκτικής συμπεριφορικής θεραπείας ή της CBT, οι ασθενείς μαθαίνουν δεξιότητες όπως η επίλυση προβλημάτων, η διαχείριση χρόνου, και η λήψη αποφάσεων σχετικά με τη φροντίδα του εαυτού τους, βελτιώνοντας έτσι τη συμμόρφωσή τους στη θεραπεία.

4. Αντιμετώπιση του "διαβητικού burnout"

Πολλοί διαβητικοί ασθενείς βιώνουν συναισθηματική εξάντληση λόγω των απαιτήσεων της συνεχούς διαχείρισης της νόσου. Το "diabetes burnout" μπορεί να οδηγήσει σε αμέλεια της θεραπείας και σε χειροτέρευση της υγείας όπως είδαμε και νωρίτερα.

Η ψυχοθεραπεία βοηθά στη διαχείριση αυτής της κατάστασης, ενθαρρύνοντας τους ασθενείς να επανασυνδεθούν με τη φροντίδα της υγείας τους και να βρουν κίνητρα για να συνεχίσουν τις θεραπείες τους.

5. Βελτίωση των οικογενειακών και κοινωνικών σχέσεων

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με την οικογένεια και τους φίλους, καθώς συχνά οι οικογενειακές εντάσεις ή η κοινωνική απομόνωση επηρεάζουν αρνητικά τη διαχείριση της νόσου. Η συστημική οικογενειακή θεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ του ασθενούς και του οικογενειακού περιβάλλοντος στη διαχείριση του διαβήτη.

6. Βελτίωση της ποιότητας ζωής

Γενικά, η ψυχοθεραπεία συμβάλλει στη βελτίωση της συνολικής ποιότητας ζωής των διαβητικών ασθενών. Μέσω της συναισθηματικής υποστήριξης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων για την αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων, οι ασθενείς είναι σε θέση να ζουν με τον διαβήτη με πιο θετικό τρόπο και λιγότερο άγχος.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Anderson, R. J., Freedland, K. E., Clouse, R. E., & Lustman, P. J. (2001). The prevalence of comorbid depression in adults with diabetes: a meta-analysis. Diabetes Care, 24(6), 1069-1078.

Egede, L. E., & Ellis, C. (2010). Diabetes and depression: Global perspectives. Diabetes Research and Clinical Practice, 87(3), 302-312.

Fisher, E. B., Thorpe, C. T., DeVellis, B. M., & DeVellis, R. F. (2012). Healthy coping, negative emotions, and diabetes management: a systematic review and appraisal. The Diabetes Educator, 33(6), 1080-1103.

Gonzalez, J. S., Tanenbaum, M. L., & Commissariat, P. V. (2009). Psychosocial factors in medication adherence and diabetes self-management: implications for research and practice. American Psychologist, 64(4), 225-237.

Peyrot, M., Rubin, R. R., Lauritzen, T., Snoek, F. J., Matthews, D. R., & Skovlund, S. E. (2005). Psychosocial problems and barriers to improved diabetes management: results of the cross-national Diabetes Attitudes, Wishes and Needs (DAWN) study. Diabetic Medicine, 22(10), 1379-1385.

Pouwer, F., Kupper, N., & Adriaanse, M. C. (2010). Does emotional stress cause type 2 diabetes mellitus? A review from the European Depression in Diabetes (EDID) Research Consortium. Diabetes/Metabolism Research and Reviews, 26(4), 203-209.

Schabert, J., Browne, J. L., Mosely, K., & Speight, J. (2013). Social stigma in diabetes. The Patient: Patient-Centered Outcomes Research, 6(1), 1-10.