Ο φόβος του θανάτου, τροχοπέδη της ζωής

Ακρόαση άρθρου......

«Για εκείνον που κατανόησε πραγματικά ότι δεν υπάρχει τίποτε το φρικτό στο να μη ζει, δεν υπάρχει τίποτε το φριχτό στο να ζει. Επομένως, είναι ανόητος όποιος λέει ότι φοβάται το θάνατο, όχι επειδή θα υποφέρει όταν έρθει ο θάνατος, αλλά επειδή υποφέρει στη σκέψη ότι θα έρθει.»  Πλάτων

Η επίγνωση του θανάτου

Άρα, είμαστε όλοι ανόητοι; Μάλλον είμαστε όλοι άνθρωποι, και το μοναδικό είδος που έχει επίγνωση της ζωής και του θανάτου του. Και η αλήθεια είναι ότι κάθε στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι είμαστε φθαρτοί, είμαστε πιο ζωντανοί από ποτέ. Μπορούμε να είμαστε παρόντες ψυχή τε και σώματι στο εδώ και στο τώρα, και μπορούμε να δώσουμε νόημα και χρώμα σε κάθε τι που πράττουμε.

Ως το μοναδικό είδος που έχει γνώση ότι ζει κι ότι είναι μοναδικό όν, ο άνθρωπος νοιώθει ένα βαθύ αίσθημα ολοκλήρωσης και σπουδαιότητας, μια κινητήριο δύναμη που φαίνεται και στα επιτεύγματά του, υλικά και πνευματικά.

Από την άλλη, η επίγνωση του θανάτου και του μη αναστρέψιμου τέλους, αφήνει μια αίσθηση μηδαμινότητας και μας κατακλύζει αγωνία κι άγχος που εκδηλώνεται κάποιες φορές ακόμα και με επιθετικότητα απέναντι στους άλλους ή απέναντι στον εαυτό μας.

Η στάση μας απέναντι στο θάνατο, παραμένει αχρονική από την στιγμή που συνειδητοποιήσαμε την ύπαρξή μας, και η αγωνία για αυτόν, ζωγραφίζεται, τραγουδιέται, φιλοσοφείται, ψυχαναλύεται, μα κυρίως θρέφει και θρέφεται από τις ίδιες μας τις σκέψεις από την ίδια μας την ενέργεια.

Τι είναι ο θάνατος;

Αλήθεια, τι είναι ο θάνατος;

Οι αρχαίοι φιλόσοφοι πίστευαν ότι ο θάνατος είναι αυτός που γιατρεύει και θεραπεύει τον πόνο και την αρρώστια. Ως αδερφός βλέπεις του Θεού Ύπνου δεν θα μπορούσε να έχει άλλες ιδιότητες πέραν από αυτές του θεραπευτή.

Πίστευαν, επίσης, ότι η κατάσταση του Θανάτου μάς οδηγεί στην πλήρη αταραξία και γαλήνη, μια κατάσταση που θεωρούνταν ως φυσική μας κατάληξη και στόχος. Ο Εμπεδοκλής, διέκρινε στον κόσμο και την ψυχή, δύο αντίρροπες δυνάμεις, ακατανίκητες, αυτής της Φιλότης και του Νείκους.

Ψυχαναλυτική θεωρία και θάνατος

Η Φιλία είναι αυτή που ενώνει όλα τα στοιχεία, και το Μίσος αυτό που τα διαχωρίζει και τα αποσπά. Πολλά μα πολλά χρόνια αργότερα, ο Freud στην δεύτερη θεωρία των ενορμήσεων, επηρεασμένος από τον Έλληνα φιλόσοφο, μιλά για τον δυϊσμό Έρωτα και θανάτου. Και αναλύει την ενόρμηση του Έρωτα (ζωής), καθορίζοντάς την ως αυτή που ενώνει, που συγκροτεί τα πάντα, την ύλη, τα αγαπημένα αντικείμενα και πρόσωπα.

Η ενόρμηση του θανάτου, αντίθετα στόχο έχει την αποσύνδεση, τον διαχωρισμό από ό,τι ενώνει, ή εντελώς ψυχαναλυτικά, την όποια αποεπένδυση από το αγαπημένο αντικείμενο. Οι τάσεις αυτοκαταστροφής, όπως οι εθισμοί, οι ψυχαναγκασμοί, είναι άμεση έκφραση του ενστίκτου του θανάτου, σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, και η έμμεση έκφραση είναι οι τάσεις επιθετικότητας.  

Καταλαβαίνουμε λοιπόν, ότι αυτό που αποτελεί την ουσία της ύπαρξής μας, βασίζεται σε δύο αντίθετες δυνάμεις, δύο αντίρροπες ενέργειες. Την ενέργεια της ζωής που είναι κίνηση. Ζούμε, σημαίνει ψάχνουμε, επενδύουμε τον χρόνο και το συναίσθημα μας σε πρόσωπα και αντικείμενα.

Η ζωή κάνει θόρυβο, ανησυχεί, περικλείει τον πόνο, την αγάπη, καταλαβαίνουμε δηλαδή ότι υπάρχουμε. Την ενέργεια του θανάτου που είναι σιωπηλή και αθόρυβη, την νοιώθουμε έμμεσα, τη βιώνουμε ως φόβο.

Η ειδική φοβία του θανάτου

Ο φόβος του θανάτου, σύμφωνα με την ιατρική δεν κατατάσσεται ως αυτόνομη διαταραχή, αλλά εντάσσεται ως ειδική φοβία, στις αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές.

Ο φόβος για την σκέψη του επικείμενου θανάτου ή των οικείων, προκαλεί συμπτώματα κρίσης πανικού, όπως ζαλάδα, αυξημένους παλμούς, αίσθηση ότι το άτομο αρρωσταίνει ή ότι θα αρρωστήσει, συμπτώματα που επιμένουν για αρκετούς μήνες, διαταράσσοντας την καθημερινότητα και την ισορροπία του ατόμου. Και τότε χρειάζεται είτε φαρμακευτική, είτε ψυχοθεραπευτική παρέμβαση.

Ψυχοθεραπεία και νόημα ζωής

Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι η ψυχοθεραπεία, όποιο και αν είναι το αίτημα που μας οδηγεί σ' αυτή, είτε η φοβία που αναφέραμε είτε οτιδήποτε άλλο, είναι ταξίδι, είναι δρόμος. Γνωρίζουμε και ανακαλύπτουμε ξανά και ξανά τον εαυτό μας, τη σχέση που έχουμε μαζί του και το νόημα που δίνουμε στη ζωή μας. Σε αυτό, λοιπόν, το ταξίδι, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το θάνατο και τις σκέψεις μας για αυτόν.

Αφού η ζωή και ο θάνατος αλληλεξαρτώνται σε ό,τι κάνουμε, πώς είναι δυνατόν να μη μιλήσουμε για αυτά; Και μιλώντας για τους φόβους, για τις ιδέες μας για το θάνατο, τον ξορκίζουμε, τον φανερώνουμε. Το δείχνουμε στο φώς και στη ζωή. Κυρίως, όμως, συνειδητοποιούμε ότι η φθαρτότητά μας, είναι αυτή η δύναμη που δίνει νόημα στην κάθε μας στιγμή, ώστε να γίνει τέχνη το πώς να υπάρχουμε, στο πώς να ανασαίνουμε.

Όπως λέει ο Irvin Yalom, να μην ξεχνάμε αυτό το τόσο μεγάλο πλεονέκτημα που προσφέρει το να παραμένουμε σε επίγνωση του θανάτου, το ν’ αγκαλιάζουμε τη σκιά του. Γιατί, μια τέτοια επίγνωση μπορεί ν’ αφομοιώσει το σκοτάδι με τη σπίθα μας για ζωή και να βελτιώσει τη ζωή μας, όσο ακόμα την έχουμε.

Βιβλιογραφικές πηγές:

Εμπεδοκλής, Ενδέκατος Τόμος, Προσωκρατικοί, Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα
Freud : «Πέραν της αρχής της ηδονής», εκδόσεις. «Επίκουρος», Αθήνα 2001 
Διαγνωστικά κριτήρια DSM -5, 2015, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας 
Yalom Irvin, Στον κήπο του Επίκουρου, αφήνοντας πίσω τον τρόμου του θανάτου, Εκδόσεις Άγρα, 2008 
Πλάτων, Νόμοι J.Burnet, Εκδόσεις, Clarendon Press, 1967-1968

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ακριβή Καρίμπα - Ψυχολόγος

Ακριβή Καρίμπα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος με ειδίκευση στη Συμβουλευτική Ψυχοθεραπεία, ψυχοδυναμικής κατεύθυνσης.
Συμβουλευτική ενηλίκων και εφήβων.

6977054264

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού