Μισός ψυχή, μισός κορμί…

Ακρόαση άρθρου......

Ο άνθρωπος από πολύ παλιά προσπαθεί να καταγράψει την περιπέτεια της ψυχής, να την τοποθετήσει κάπου, να γνωρίσει τα μυστικά της και κυρίως να δει πως συνδέονται τα ψυχικά φαινόμενα με την εμφάνιση σωματικών παθήσεων, πως δηλαδή καταγράφονται οι πληγές της ψυχής στο σώμα. Στην προσπάθεια αυτής της κατανόησης έχουν επιστρατευτεί η φιλοσοφία, η επιστήμη, αλλά και οι τέχνες.

Αυτές οι τελευταίες, μέσα από την καλλιτεχνική τους έκφραση, συμπυκνώνουν πολλές φορές νοήματα και σημασίες που μιλάνε τη γλώσσα της ψυχής και μεταφράζουν τα συναισθήματά της. Ο Οδυσσέας Ιωάννου γράφει:

Μισός ψυχή μισός κορμί
Κι η πείνα μου θηρίο
Μισή ζωή σπατάλησα
να ζήσουν και τα δύο

αποσυμβολοποιώντας τη σωματική καταγραφή των ψυχικών διεργασιών και την αγωνιώδη προσπάθεια του ανθρώπου να συνθέσει τις δύο του φύσεις σε μια ψυχοσωματική αναγεννητική ενότητα.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας επιλεγμένα βιβλία για το Άγχος και τις Φοβίες

Στρες και σωματικά συμπτώματα

Πως εκβάλλει η ψυχή στο σώμα και τι συνδέει τις ψυχικές διεργασίες με τα σωματικά συμπτώματα; Ένας συνδετικός μηχανισμός που γνωρίζουμε όλοι, είτε προστρέχοντας στον καθημερινό, είτε στον επιστημονικό λόγο, είτε στη συνδρομή, τελευταία, των σύγχρονων ερευνητικών δεδομένων, είναι το στρες. Κι αν το στρες είναι ο δυναμοποιητικός παράγοντας ανάφλεξης σωματικών παθήσεων, ποιές είναι οι αφορμές για ένα ψυχικό τραυματισμό; Οι αφορμές είναι πολλές και κυρίως σηματοδοτούν μια μορφή απώλειας, βιολογικής, ψυχοκοινωνικής ή και συναισθηματικής.

Η κρίση που φέρνει μια απώλεια, για κάποιους ανθρώπους, είναι μια ευκαιρία να εκτιμήσουν τις εσωτερικές τους δυνατότητες, να ενεργοποιήσουν τα ψυχικά τους αποθέματα, να δημιουργήσουν νέες συνθέσεις, αξιοποιώντας τη δυσκολία, και να καταφέρουν να βγουν δυνατότεροι από την δύσκολη εμπειρία. Όταν, δηλαδή, ο ψυχισμός γνωρίζει να μάχεται αυξάνει τις πιθανότητες να δει την κρίση ως ευκαιρία για αλλαγή.

Από την άλλη ένας αδύναμος ψυχισμός δεν μπορεί να μεταβολίσει τα ψυχοπιεστικά γεγονότα, αυξάνει σε μη διαχειρίσιμο επίπεδο το άγχος και συρρικνώνοντας τις εσωτερικές του άμυνες εκδηλώνει σωματικά συμπτώματα. Στους αδύναμους ψυχισμούς δεν υπάρχει κάποια a priori ψυχοπαθολογία, αλλά κυρίως υπάρχει ένας ενοχικός πυρήνας και μια διάθεση να δένονται με τα βάσανά τους.

Παθήσεις δέρματος, αλλεργίες και άλλες ψυχοσωματικές εγγραφές

Το σώμα γίνεται η γέφυρα επικοινωνίας του ατόμου, ο συμβολικός πομπός που εκπέμπει τα μηνύματα της ψυχής. Έχει, επομένως, ενδιαφέρον να δούμε που και πως αποτυπώνονται αυτά τα μηνύματα, πως, δηλαδή, οι ψυχικές διεργασίες εκβάλουν στο σώμα. Οι καταγραφές του άγχους στο σώμα αποτυπώνονται καταρχήν στο δέρμα, το οποίο βιολογικά και συμβολικά αποτελεί το όριο της ανθρώπινης οντότητας.

Ως εκ τούτου οι παθήσεις του δέρματος είναι από τα πιο συνηθισμένα ψυχοσωματικά συμπτώματα, αλλά κι από εκείνα που δείχνουν ένα ψυχισμό που παλεύει να διατηρήσει την ψυχική του υγεία, που παλεύει να ακουστεί.

10 Βιωματικά Εργαστήρια για Γονείς (Νοέμβριος 2024 – Απρίλιος 2025) | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR | Συμμετοχή: 35 ευρώ για εγγραφές που θα γίνουν έως Κυριακή 17 Νοεμβρίου. Με αυτό το κόστος, έχετε πρόσβαση στο σύνολο των 10 σεμιναρίων που θα διεξαχθούν.

Οι ψυχοσωματικές εγγραφές που θα μπορούσαν να αναφερθούν είναι πολλές, όπως για παράδειγμα οι αλλεργίες, οι οποίες εκφράζουν τη δυσκολία της προσωπικής διαφοροποίησης του υποκειμένου, η υποχονδρία, ως μια ναρκισσιστική υπερεπένδυση, μια απόπειρα του υποκειμένου να αποπλανήσει την ψυχή, εστιάζοντας στις ενδεχόμενες ασθένειες του σώματος και οι χρόνιοι πόνοι, σωματικοί πόνοι που έρχονται ως υποκατάστατο ψυχικών πόνων που δεν βιώνονται. Όπως επίσης και οι σωματικές εκδηλώσεις του άγχους που εμφανίζονται ως ταχυκαρδίες, αρρυθμίες, πίεση, στομαχόπονοι, πονοκέφαλοι, ίλιγγοι, μυϊκοί πόνοι, σεξουαλικές διαταραχές, κ.α.

Το άγχος έχει το δικό του πρόσωπο

Το άγχος έχει όμως, πέρα από τις σωματοποιήσεις, και το δικό του πρόσωπο, παίρνει τη δική του μορφή. Αφενός λειτουργεί ως ένας μηχανισμός επαγρύπνησης, ως προειδοποιητικό σήμα για να αντιμετωπίσουμε μια δύσκολη φάση. Έρχεται όμως κι ως διαταραχή πανικού, οι γνωστές κρίσεις άγχους που συνοδεύονται από έντονες σωματοποιημένες εκδηλώσεις, όπως ταχυκαρδία και αυξημένη αίσθηση κατάρρευσης, αλλά και ψευδαισθήσεις που αλλοιώνουν την πραγματικότητα και φτάνουν ως την αίσθηση ενός επικείμενου θανάτου. Η αίσθηση πανικού συμπυκνώνει την αδυναμία διαχείρισης της απώλειας και τον κοπιαστικό αγώνα να ελέγχει κάποιος τα πάντα, προκειμένου να μην τα χάσει.

Το άγχος, επίσης, μετατρέπεται σε φοβία. Οι φοβίες έχουν ενδιαφέρον διότι προβάλλουν προς τα έξω έντονες, απωθημένες και απαγορευμένες επιθυμίες, μεταθέτοντας το συναίσθημα του φόβου σε μια εξωτερική τρομακτική εικόνα, σε ένα άλλο αντικείμενο που γίνεται η ρίζα της φοβίας και δημιουργεί το αίσθημα του άγχους, όπως παραδείγματος χάρη ο φόβος για το ύψος, τα ζώα, κ.α.

Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, λοιπόν, παρότι δυσάρεστα κι ανεπιθύμητα, ανοίγουν το δρόμο και οδηγούν τον άνθρωπο στα μονοπάτια της ψυχής, έτσι ώστε να μπορέσει να συνομιλήσει μαζί της και να συνθέσει αρμονικά την ύπαρξή του ως μια ψυχοσωματική ολότητα. Να πετύχει δηλαδή παραφράζοντας τους παραπάνω στίχους να είναι τόσος ψυχή, όσο κορμί… και να χορτάσει τη ζωή.