Η επίδραση του κορωνοϊού στην ψυχική υγεία και μέθοδοι αντιμετώπισης της ψυχικής επιβάρυνσης

Ακρόαση άρθρου......

Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη των Xiang και συν. (2020), μέχρι στιγμής η φροντίδα της ψυχικής υγείας για τους ασθενείς αλλά και τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας που επηρεάστηκαν άμεσα από την επιδημία του κορωνοιού (2019 - nCoV) έχει μελετηθεί ανεπαρκώς, αν και η Εθνική Επιτροπή Υγείας της Κίνας κοινοποίησε τις βασικές αρχές για επεμβάσεις ψυχολογικής κρίσης έκτακτης ανάγκης για τη πνευμονία 2019-nCoV στις 26 Ιανουαρίου του 2020. (NHCC, 2020)

Ψυχολογική υποστήριξη πανδημίας 

Η κοινοποίηση αυτή περιείχε αναφορά στα προβλήματα ψυχικής υγείας και τις παρεμβάσεις που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια της έξαρσης από τον ιό SARS του 2003 και επισήμαινε ότι θα πρέπει να παρέχεται μέριμνα για την φροντίδα της ψυχικής υγείας στους ασθενείς με πνευμονία 2019-nCoV, στις κοντινές επαφές τους, σε ύποπτα κρούσματα που βρίσκονται σε απομόνωση στο σπίτι, στους ασθενείς με εμπύρετα που νοσηλεύονται, τις οικογένειες και τους φίλους των προσβεβλημένων ατόμων, τους επαγγελματίες υγείας που φροντίζουν τους μολυσμένους ασθενείς και το κοινό που έχει ανάγκη.

Αναφορικά με τα σημερινά δεδομένα δεν υπάρχουν ακόμη επίσημα στατιστικά ώστε να μπορούμε με βεβαιότητα να μιλήσουμε για ορθές πρακτικές με τις οποίες θα αντιμετωπίσουμε την παρούσα πρόκληση στο κομμάτι της ψυχικής υγείας των αναφερόμενων ομάδων. Έτσι, η χρήση των δεδομένων που έχουμε συλλέξει από την έξαρση του SARS μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο οδηγό στην παρούσα περίπτωση, γιατί παρόλο που οι ασθένειες έχουν διαφορετικές κλινικές εκδηλώσεις, η μολυσματική αιτία, τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά, το γρήγορο μοντέλο μετάδοσης και η ανεπαρκής ετοιμότητα των υγειονομικών αρχών για την αντιμετώπιση των κρουσμάτων είναι παρόμοιες (Chan et al., 2020).

Σύμφωνα λοιπόν με τα δεδομένα που είχαν συλλέξει ο Chan και οι συνεργάτες του το 2004 μετά από την έξαρση του SARS φάνηκε να εμφανίζεται μία νέα ψυχική κατάσταση που ονομάστηκε «φοβία του SARS». Η συγκεκριμένη φοβία φάνηκε να πηγάζει από το γεγονός ότι στην έξαρση της νόσου δεν υπήρχε θεραπεία (Chan et al., 2004) .Το γεγονός αυτό της μη ύπαρξης θεραπείας σε ένα μεταδοτικό νόσημα έχει ως αποτέλεσμα το να προκαλεί έντονο φόβο, νευρικότητα αλλά και κατάθλιψη στους ανθρώπους που νιώθουν αβοήθητοι απέναντι στην ασθένεια όπως συμβαίνει και στην παρούσα φάση με τον κορωνοϊό.

Το άγχος στην περίοδο πανδημίας

Αρκετές δε είναι οι αιτίες που έχουν ενοχοποιηθεί για την εκδήλωση του άγχους και του πανικού κατά τη διάρκεια της πανδημίας από το SARS. Αναφορικά με το άγχος, όπως όλοι γνωρίζουμε είναι κάτι το αναπόφευκτο στη ζωή μας. Είναι ένα συναίσθημα γενικευμένου φόβου για την ύπαρξη ενός πιθανού κινδύνου. Μπορούμε να πούμε ότι το άγχος μπορεί να μπει τόσο σε ρόλο αιτίας όσο και αποτελέσματος μίας νόσου. Τα δε άτομα με υψηλά επίπεδα άγχους, έχουν μια προδιάθεση σε έναν αριθμό ασθενειών που είναι γνωστές ως σωματομετατρεπτικές νόσοι. Έτσι το άγχος μπορεί να προκαλέσει για παράδειγμα κεφαλαλγία τάσεως, πεπτικό έλκος και υπέρταση. Αποτελεί επίσης έναν παράγοντα επιβάρυνσης ανάμεσα σε ψυχοπιεστικά γεγονότα και σε υπάρχοντα νοσήματα. Έτσι η ψυχολογική υποστήριξη αλλά και το κοινωνικό πλαίσιο στήριξης είναι απαραίτητα σε αρκετές περιπτώσεις για να μειωθούν τα επίπεδα του άγχους και να γίνει ξανά λειτουργικό το άτομο (McEwen & Seeman, 1999).

Στο σημείο αυτό αξίζει να κάνουμε ένα διαχωρισμό του άγχους ως κατάσταση και ως χαρακτηριστικό. Στην πρώτη περίπτωση, το άγχος ως κατάσταση ορίζεται σαν μία δυσάρεστη συναισθηματική διέγερση, όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία απειλητική συνθήκη ή κίνδυνο. Η γνωστική ερμηνεία της απειλής είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να βιώσει κάποιος το συναίσθημα αυτό (Spielberger, 1972). Το άγχος ως χαρακτηριστικό από την άλλη πλευρά, αντανακλά την ύπαρξη σταθερών ατομικών διαφορών στην τάση που έχει το άτομο να αντιδρά με άγχος κατάστασης όταν προσμένει απειλητικές καταστάσεις (Lazarus & Lasarus, 1991).

Ο φόβος αυτός έχει τρείς συνιστώσες (Barlow, 1991). Την γνωστική υποκειμενική συνιστώσα (νιώθω φοβισμένος), τη σωματική συνιστώσα (αυξημένος καρδιακός ρυθμός και δύσπνοια), και τη συμπεριφορική συνιστώσα (αίσθηση ότι θέλω να αποδράσω). Η γνωστική αυτή θεωρία του πανικού προτείνει ότι, ακόμη και αν απλά σκεφτούμε τις αισθήσεις που σχετίζονται με τον πανικό και τις συνέπειες που έχουν αυτές στην εκδήλωση του φόβου, είναι αρκετό να προκαλέσουν πανικό. Και ενώ δεν αμφισβητείται ο ρόλος βιολογικών και γενετικών παραγόντων στην εκδήλωση του πανικού, σύμφωνα με το συγκεκριμένο μοντέλο τέτοιοι παράγοντες δεν μπορούν να ερμηνεύσουν το ότι οι γνωστικοί παράγοντες παίζουν τόσο άμεσο και εμφανή ρόλο στην εκδήλωση της κρίσης πανικού (Lang, 1985).

Συμπεριφορικές αντιδράσεις με βάση παλαιότερες επιδημίες

Σύμφωνα με δεδομένα από παλαιότερες επιδημίες, με πιο πρόσφατη του Ebola το 2014-2015 ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται το ρίσκο σε ένα διαφορετικό βαθμό για αυτό και αντιδρά διαφορετικά.  Άλλοι τρέχουν αμέσως να εμβολιαστούν, άλλοι δεν εμβολιάζονται, άλλοι δεν τηρούν ούτε τους βασικούς κανόνες υγιεινής. Σε δημοσιεύσεις του έγκριτου “British Journal of Health Psychology” είχαμε δει με τον Έμπολα ότι όταν η επιδημία αρχίζει και γίνεται πανδημία, τότε το άγχος αυξάνεται.

Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη θεωρία για το άγχος, τα άτομα ανταποκρίνονται σε μία απειλή με την εκδήλωση ανησυχίας για τον επικείμενο κίνδυνο, η οποία συνοδεύεται από μια αντιληπτή έλλειψη ικανότητας για την αντιμετώπιση της απειλής. Όταν ο κίνδυνος έχει ξεκάθαρη και αντικειμενικά υπαρκτή αιτία το άγχος μετατρέπεται σε φόβο. Ο φόβος αυτός ή αλλιώς πανικός, είναι ένα βασικό συναίσθημα που περιλαμβάνει την ενεργοποίηση του μηχανισμού «πάλης ή αποφυγής» από το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, μία αντίδραση που μας επιτρέπει να αντιδρούμε άμεσα όταν αντιμετωπίζουμε μια επικείμενη απειλή (Βarlow, 1991).

Ερμηνεύοντας όσα περιγράψαμε μέχρι τώρα και βασιζόμενοι στα όσα παρατηρήθηκαν στο παρελθόν σε σχέση με την έξαρση του SARS αλλά και του Embola και του HIV, καθώς και όσων ακολούθησαν το περιστατικό της τρομοκρατικής επίθεσης του Σεπτεμβρίου του 09 στις ΗΠΑ, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο πανικός ακολουθεί την ίδια σαφή πρόοδο με τον ιό που αντιμετωπίζουμε κάθε φορά ή το σοβαρό ψυχοπιεστικό γεγονός.
Έτσι στα πρώτα στάδια της εκδήλωσης της νόσου, όπου οι πληροφορίες για ένα τυχαίο κρούσμα είναι ανεπαρκείς και δεν είναι ξεκάθαρες, ο πανικός αυξάνεται γρήγορα και σύντομα φτάνει στο ανώτερο βαθμό. Σταδιακά, όσο περισσότερες πληροφορίες δίδονται στο κοινό, ο πανικός και η ασθένεια αρχίζουν να εξασθενούν και τελικά εξαφανίζονται.

Συναισθηματικές αντιδράσεις κατά την πανδημία

Οι ασθενείς με επιβεβαιωμένο ή ύποπτο κρούσμα 2019-nCoV μπορεί να αισθάνονται φόβο για τις συνέπειες της μόλυνσης από έναν πιθανώς θανατηφόρο νέο ιό, ενώ εκείνοι που βρίσκονται σε καραντίνα μπορεί να βιώσουν πλήξη, μοναξιά και θυμό. Επιπλέον, τα συμπτώματα της λοίμωξης, όπως ο πυρετός, η υποξία και ο βήχας, καθώς και οι ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας, όπως η αϋπνία που προκαλείται από τη λήψη κορτικοστεροειδών, θα μπορούσαν να οδηγήσουν τα άτομα σε επιδείνωση του άγχους και της ψυχικής δυσφορίας. Ο 2019-nCoV έχει επανειλημμένα περιγραφεί ως ένας δολοφονικός ιός, μέσα από τα ΜΜΕ, γεγονός το οποίο οδηγεί στη διατήρηση της αίσθησης κινδύνου και αβεβαιότητας τόσο ανάμεσα στους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας, όσο και στο κοινό (Xiang et al., 2020).

Ανατρέχοντας στο παράδειγμα του SARS, στην πρώιμη φάση της επιδημίας του, αναφέρθηκαν μια σειρά ψυχιατρικών νοσημάτων, όπως η επίμονη κατάθλιψη, το άγχος, οι κρίσεις πανικού, η ψυχοκινητική διέγερση, η εκδήλωση ψυχωτικών συμπτωμάτων, το παραλήρημα και ακόμη και η αυτοκτονία.(Liu et al., 2003; Maunder et al., 2003).

Ο υποχρεωτικός εντοπισμός επαφών και η απομόνωση τους για διάστημα 14 ημερών, που αποτελούν μέρος των μέτρων προφύλαξης της δημόσιας υγείας στην έκρηξη πνευμονίας του 2019-nCoV, θα μπορούσαν να αυξήσουν το άγχος και την ενοχή των ασθενών σχετικά με τις επιπτώσεις της μετάδοσης, της καραντίνας και του στιγματισμού στις οικογένειες και τους φίλους τους.

Μετατραυματικό στρες 

Συγκεκριμένα για το στάδιο της καραντίνας, η μετανάλυση που πραγματοποιήθηκε από τη Brooks και τους συνεργάτες της (2020), έδειξε ότι οι ψυχολογικές αντιδράσεις των ατόμων στην καραντίνα είναι κατά κύριο λόγο αρνητικές. Τα αποτελέσματα από τις αναλυθείσες μελέτες έδειξαν ότι η απώλεια της ελευθερίας, ο φόβος της μόλυνσης και το διάστημα του αποχωρισμού, δημιούργησαν ένα περιβάλλον που συχνά προκαλούσε μετατραυματικό στρες, αποσύνδεση, αϋπνία και θυμό. Αυτά τα αποτελέσματα βρέθηκαν τόσο μεταξύ των ασθενών και του ιατρικού προσωπικού, ακόμη και μήνες και χρόνια μετά την καραντίνα.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς προτείνονται αρκετές σημαντικές τακτικές για τον μετριασμό των αρνητικών κινδύνων της εφαρμογής καραντίνας στην ψυχική υγεία. Η παραμονή σε καραντίνα θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο σύντομη, παρέχοντας στα άτομα επαρκείς προμήθειες και πληροφορίες καθόλη τη διάρκεια της. Θα πρέπει επίσης να λειτουργεί λαμβάνοντας υπόψιν τους ασθενείς, με τη λήψη μέτρων για τη μείωση της πλήξης και τη βελτίωση των διαύλων επικοινωνίας που θα μπορεί να έχει ο ασθενής, ώστε να μην νιώθει αποκλεισμένος (Brooks et al., 2020)

Περνώντας στις ψυχικές επιπτώσεις που υφίστανται οι επαγγελματίες υγείας, ειδικά όσοι εργάζονται σε νοσοκομεία που φροντίζουν ανθρώπους με επιβεβαιωμένα ή ύποπτα κρούσματα πνευμονίας 2019-nCoV, είναι ευάλωτοι τόσο σε υψηλό κίνδυνο μόλυνσης όσο και στην εκδήλωση προβλημάτων ψυχικής υγείας. Μπορεί επίσης να βιώσουν το φόβο της μόλυνσης και της εξάπλωσης του ιού στις οικογένειες, τους φίλους ή τους συναδέλφους τους.
Πάλι τα δεδομένα από την κρίση του SARS μας έδειξαν ότι οι εργαζόμενοι σε νοσοκομείο του Πεκίνου που βρίσκονταν σε καραντίνα, ή εργάζονταν σε κλινικές εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου, όπως οι μονάδες SARS ή είχαν οικογένειες ή φίλους που είχαν μολυνθεί από τον SARS, είχαν σε σημαντικό βαθμό υψηλότερα επίπεδα μετατραυματικού στρες από εκείνους που δεν βίωσαν αντίστοιχες εμπειρίες (Wu et al., 2009), Οι επαγγελματίες υγείας που εργάστηκαν σε μονάδες SARS και νοσοκομεία κατά τη διάρκεια της επιδημίας SARS ανέφεραν επίσης κατάθλιψη, άγχος, φόβο και απογοήτευση.(Liu et al, 2003)

Τακτικές για τον περιορισμό κινδύνων στην ψυχική υγεία κατά τη διάρκεια καραντίνας

Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη των Xiang και συν (2020) που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Lancet, περνώντας στο κομμάτι του πως θα πρέπει να δράσουν οι ειδικοί ψυχικής υγείας, ορισμένες μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν στην εκδήλωση του SARS, θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες για την απάντηση στην σημερινή πανδημία από τον 2019-nCoV. 

Πρώτον, θα πρέπει να δημιουργηθούν διεπιστημονικές ομάδες ψυχικής υγείας από τις αρμόδιες αρχές υγείας σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο (που θα συμπεριλαμβάνουν ψυχιάτρους, ψυχιατρικούς νοσηλευτές, κλινικούς ψυχολόγους και άλλους εργαζομένους στον τομέα της ψυχικής υγείας), οι οποίες θα παρέχουν ψυχική στήριξη στους ασθενείς και τους εργαζομένους στον τομέα της υγείας, ενώ θα πρέπει να παρέχονται εξειδικευμένες ψυχιατρικές θεραπείες και κατάλληλες υπηρεσίες και εγκαταστάσεις ψυχικής υγείας για ασθενείς με συνυπάρχουσες ψυχικές διαταραχές.

Ενημερωθείτε από την Πύλη του Psychology.gr σχετικά με τη γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης πολιτών λόγω του κορωνοϊού

Δεύτερον, θα πρέπει να παρέχεται σαφής επικοινωνία με τακτικές και ακριβείς ενημερώσεις σχετικά με την έκρηξη του 2019-nCoV τόσο στους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας όσο και στους ασθενείς, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αίσθηση αβεβαιότητας και φόβου. Τα σχέδια θεραπείας, οι εκθέσεις προόδου και οι ενημερώσεις για την κατάσταση της υγείας πρέπει να παρέχονται τόσο στους ασθενείς όσο και στις οικογένειές τους.

Τρίτον, θα πρέπει να δημιουργηθούν ασφαλείς υπηρεσίες για την παροχή ψυχολογικών συμβουλών χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικές συσκευές και εφαρμογές (όπως smartphones και WeChat) για τους πάσχοντες ασθενείς, καθώς και για τις οικογένειές τους και τα μέλη του κοινού. Η χρήση ασφαλών διαύλων επικοινωνίας μεταξύ ασθενών και οικογενειών, όπως η επικοινωνία μέσω smartphone και WeChat, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί για να μειωθεί η απομόνωση.

Τέταρτον, οι ύποπτοι και διαγνωσμένοι ασθενείς με πνευμονία 2019-nCoV καθώς και οι επαγγελματίες υγείας που εργάζονται σε νοσοκομεία που φροντίζουν για μολυσμένους ασθενείς θα πρέπει να υποβάλλονται τακτικά σε κλινική αξιολόγηση για κατάθλιψη, άγχος και αυτοκτονικότητα από τους εργαζόμενους στην ψυχική υγεία. Πρέπει να παρέχονται έγκαιρες ψυχιατρικές θεραπείες σε όσους παρουσιάζουν σοβαρότερα προβλήματα ψυχικής υγείας.

Πρόληψη ψυχικής υγείας για αποφυγή καταστροφολογίας και μαζικής υστερίας

Για τους περισσότερους ασθενείς και τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας, οι συναισθηματικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις αποτελούν μέρος μιας προσαρμοστικής αντίδρασης στο εξαιρετικό άγχος και οι τεχνικές ψυχοθεραπείας όπως αυτές που βασίζονται στο μοντέλο προσαρμογής του στρες που αναφέρεται στην αρχή του συγκεκριμένου άρθρου μπορεί να είναι χρήσιμες (Maunder et al., 2003; Folkman & Green. 2000).

Συμπερασματικά, όπως γίνεται κατανοητό από όλα όσα αναφέρονται παραπάνω, η επαρκής ενημέρωση είναι ο βασικός στόχος μας ώστε να προλάβουμε καταστάσεις οι οποίες θα μπορούσαν μέσα από μία μαζική υστερία όπως σε περιστατικά του παρελθόντος, να διασπάσουν την κοινωνική συνοχή και να οδηγήσουν εκτός από το άγχος και το φόβο που είναι φυσιολογικά και διαχειρίσιμα, στη δημιουργία στιγματισμού και φόβου για στίγμα στην περίπτωση που κάποιος νοσήσει, ή σε περιστατικά ξενοφοβίας, φόβου εγγύτητας κλπ. 

Μεγάλη προσοχή χρειάζεται και το γεγονός ότι ο φόβος των γονιών, μπορεί να οδηγήσει στη μετάδοση της φοβίας και στα παιδιά με αποτέλεσμα να μη θέλουν οι γονείς τα παιδιά τους να πάνε σχολείο και μετά τα παιδιά να αρχίσουν να φοβούνται, βλέποντας τις αντιδράσεις των γονιών. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει και παράνοια. Δηλαδή υπερβολή του στυλ, δεν μιλάω σε κανένα, δεν χαιρετάω κανένα, αναβάλλω σημαντικές δραστηριότητες. Εκεί βέβαια σημαντικό ρόλο παίζουν τα ΜΜΕ και τα social media με την καταστροφολογία που προβάλουν. Τέλος, να αναφέρουμε ότι αν τέτοιες εκδηλώσεις δεν προληφθούν έγκαιρα μπορούν να οδηγήσουν σε γενικευμένα περιστατικά μαζικής υστερίας που στο παρελθόν είχαν τραγικές συνέπειες, όπως το κάψιμο των μαγισσών.

Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι για την πρόληψη της ψυχολογικής επιβάρυνσης του πληθυσμού να δίνουμε οδηγίες ψυχολογικής στήριξης και να χρησιμοποιούμε ψυχολογικές πρακτικές που να μπορούν να μειώσουν αρχικά την αβεβαιότητα και στη συνέχεια το φόβο και τον πανικό, με στόχο να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη του πληθυσμού στον τρόπο διαχείρισης της νόσου από το υγειονομικό σύστημα και την αποφυγή της περαιτέρω ψυχικής εξουθένωσης.

Βιβλιογραφία

Barlow, D. H. (1991). Disorders of emotion. Psychological inquiry, 2(1), 58-71.

Brooks, S. K., Webster, R. K., Smith, L. E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., & Rubin, G. J. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. The Lancet.

Chan, J. F. W., Yuan, S., Kok, K. H., To, K. K. W., Chu, H., Yang, J., ... & Tsoi, H. W. (2020). A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster. The Lancet, 395(10223), 514-523.

Lang, P. J. (1985). The cognitive psychophysiology of emotion: Fear and anxiety.

Lazarus, R. S., & Lazarus, R. S. (1991). Emotion and adaptation. Oxford University Press on Demand

Liu, T. B., Chen, X. Y., & Miao, G. D. (2003). Recommendations on diagnostic criteria and prevention of SARS-related mental disorders. J Clin Psychol Med, 13, 188-191.

Maunder, R., Hunter, J., Vincent, L., Bennett, J., Peladeau, N., Leszcz, M., ... & Mazzulli, T. (2003). The immediate psychological and occupational impact of the 2003 SARS outbreak in a teaching hospital. Cmaj, 168(10), 1245-1251.

McEwen, B. S., & Seeman, T. (1999). Protective and damaging effects of mediators of stress: elaborating and testing the concepts of allostasis and allostatic load. Annals of the New York Academy of Sciences, 896(1), 30-47.

National Health Commission of China.(2020) Principles for emergency psychological crisis intervention for the new coronavirus pneumonia (in Chinese).
Date accessed: Match 10, 2020

Spielberger, C. D. (1972). Anxiety as an emotional state. Anxiety-Current trends and theory, 3-20.

Wu, P., Fang, Y., Guan, Z., Fan, B., Kong, J., Yao, Z., ... & Hoven, C. W. (2009). The psychological impact of the SARS epidemic on hospital employees in China: exposure, risk perception, and altruistic acceptance of risk. The Canadian Journal of Psychiatry, 54(5), 302-311.

Xiang, Y. T., Yang, Y., Li, W., Zhang, L., Zhang, Q., Cheung, T., & Ng, C. H. (2020). Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed. The Lancet Psychiatry, 7(3), 228-229.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Γεώργιος Λυράκος - Ψυχολόγος

Γεώργιος Λυράκος: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ο Γεώργιος Λυράκος είναι Κλινικός Ψυχολόγος Υγείας με μεταπτυχιακό στην Ιατρική ψυχολογία από την Ιατρική Σχολή Ιωαννίνων και στην Δημόσια Υγεία από την ΕΣΔΥ. Είναι Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ. POSTDOC Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και Ψυχοθεραπευτής Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κατεύθυνσης. Εργάζεται ως ψυχολόγος στο ΓΝΝ. Αγ. Παντελεήμων και ως ιδιώτης ενώ είναι Program Director στο MSc Health Psychology στο City Unity College-Cardiff MU.

2104915426

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού