Η ωμή πραγματικότητα της σεξουαλικής κακοποίησης μέσα από 20 ερωτοαπαντήσεις

Ακρόαση άρθρου......

Η σεξουαλική κακοποίηση είναι ο εξαναγκασμός ενός ατόμου σε ερωτική πράξη χωρίς την θέλησή του, αλλά και οποιαδήποτε λεκτική ή σωματική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα που προσβάλλει το άτομο.

Θεωρίες για τη σεξουαλική επιθετικότητα

Ποικίλες θεωρίες έχουν αναπτυχθεί για τη σεξουαλική επιθετικότητα με σκοπό να εξηγήσουν το αιτιολογικό της υπόβαθρο.

Η ψυχοδυναμική άποψη, αναφέρεται σε αισθήματα φόβου μαζί με μη αναγνωρισμένες ομοφυλοφιλικές τάσεις, που αλληλεπιδρούν με την επιθετικότητα και κατευθύνονται στο θύμα.

Παράλληλα, οι συμπεριφορικές απόψεις εστιάζουν στο μοντέλο της συναισθηματικής ενίσχυσης και στην σύνδεση επιθετικότητας και σεξουαλικής διέγερσης.

Ακόμη, οι φεμινιστικές απόψεις υποστηρίζουν ότι η σεξουαλική βία πρόκειται για μια ψευδοσεξουαλική πράξη που παρακινείται από την κοινωνική κυριαρχία των ανδρών ενώ επισημαίνουν πως ο φόβος για ενδεχόμενο βιασμό δομεί έναν μηχανισμό κοινωνικού ελέγχου.

Τέλος, οι κοινωνιοβιολογικές απόψεις τονίζουν τον ρόλο της τεστοστερόνης που συνδράμει στην ανάγκη των αρσενικών για έλεγχο και κυριαρχικότητα. 

Πόσοι έφηβοι βιώνουν σεξουαλική κακοποίηση;

Τα ποσοστά βιασμού είναι υψηλότερα στους εφήβους με περίπου έναν στους πέντε να δηλώνουν ότι έχουν βιώσει κάποια μορφή ακούσιας σεξουαλικής επαφής.  

Αναφέρονται οι περισσότερες επιθέσεις στην αστυνομία;

Τα επεισόδια βιασμού σπάνια αναφέρονται στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου και συνολικά μόνο το 30% όλων των σεξουαλικών επιθέσεων καταγράφεται στην αστυνομία. Ο φόβος, η ντροπή, η σύγχυση και η ενοχή είναι κάποιοι από τους λόγους που τα σεξουαλικά θύματα μπορεί και να μην αποκαλύψουν την κατάστασή τους.

Πόσοι έφηβοι-θύματα σεξουαλικής κακοποίησης είναι άνδρες; 

Στην πραγματικότητα, οι έφηβες γυναίκες-θύματα σεξουαλικής κακοποίησης υπερβαίνουν τους άνδρες. Ωστόσο, οι άνδρες-θύματα είναι λιγότερο πιθανό να αναφέρουν την σεξουαλική κακοποίηση σε σχέση με τις γυναίκες-θύματα και έτσι τα ποσοστά της σεξουαλικής βίας εναντίον των ανδρών είναι μεγαλύτερα από αυτά που έχουν καταγραφεί.

Ποιο το ποσοστό σεξουαλικών επιθέσεων σε εφήβους που διαπράττεται από άτομα γνωστά στο θύμα; Που λαμβάνουν χώρα οι περισσότερες κακοποιήσεις; 

Πάνω από το 75% των σεξουαλικών κακοποιήσεων εκτελούνται από συγγενείς ή γνωστούς του θύματος. Κατά συνέπεια, το 80% των περιπτώσεων σεξουαλικής βίας λαμβάνει χώρα σε σπίτια ή οχήματα και πιο σπάνια σε δάση, πάρκα ή στο δρόμο.

Τι πιστεύουν οι έφηβοι για τη βίαιη σεξουαλική επαφή;

Σχετικά με τις νεαρές γυναίκες, το 1/3 πιστεύει ότι η βίαιη επαφή είναι αποδεκτή όταν υπάρχει μακροχρόνια σχέση και όταν η γυναίκα «προκαλεί» τον άνδρα ενώ πάνω από το 50% των νεαρών ανδρών πιστεύει ότι η βίαιη επαφή είναι θεμιτή αν η γυναίκα αλλάζει συνέχεια γνώμη και αν ο άνδρας ξοδεύει πολλά χρήματα για την κοπέλα του.

Πώς ένας ιατρός θα καταλάβει ότι ο έφηβος έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης;

Ένα κορίτσι μπορεί να προσέλθει σε ένα ιατρικό κέντρο για τεστ κυήσεως ή για εξέταση σχετικά με τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και κατ’ επέκταση ο ιατρός θα πρέπει να ερευνήσει προσεκτικά την πρώιμη έναρξη σεξουαλικής ζωής.

Παράλληλα, σωματικά συμπτώματα όπως το χρόνιο κοιλιακό άλγος, τα χρόνια γαστρεντερικά συμπτώματα, οι κεφαλαλγίες καθώς και ψυχολογικά συμπτώματα όπως η χρήση ουσιών, οι διατροφικές διαταραχές, η κατάθλιψη είναι ενδεικτικά παραδείγματα πιθανής προηγούμενης σεξουαλικής κακοποίησης.

Ποια είναι τα φάρμακα του «βιασμού κατά το ραντεβού»; 

Η φλουνιτραζεπάμη (Rohypnol) και το γ-υδροξυβουτυρικό (GHB) είναι παράνομες ουσίες που έχουν συνδεθεί με τα αυξημένα επίπεδα βιασμών κατά το ραντεβού και την πρώτη γνωριμία.

Οι επιδράσεις τους στον οργανισμό είναι η καταστολή, η μυϊκή χαλάρωση και η αμνησία. Οι ουσίες αυτές είναι ουσιαστικά άχρωμες και άοσμες και μπορούν να προστεθούν στο ποτό του θύματος χωρίς να μπορούν να ανιχνευθούν σε μια τυπική εξέταση ούρων για ουσίες.

Αν υποψιάζεστε την χρήση τους τότε πολλά εργαστήρια μετά από σχετική ενημέρωση μπορούν να επιτελέσουν ειδική εξέταση για αυτές τις ουσίες.

Ποιο είναι το σύνδρομο «αυτού που επέζησε του βιασμού»; 

Αυτό το σύνδρομο, γνωστό και σαν σύνδρομο «τραύματος από βιασμό», περιλαμβάνει αλλαγές στην διάθεση και αισθήματα φόβου, δυσπιστίας και ενοχής κατά τις εβδομάδες μετά την κακοποίηση. Αυτές οι αντιδράσεις ακολουθούνται από μια φάση προσαρμογής που έχει διάρκεια από μήνες μέχρι έτη ώσπου και τελικά θα αναρρώσει το θύμα.

Ποια μέτρα θα πρέπει να λαμβάνονται κατά την διάρκεια εκτίμησης του εφήβου-θύματος κακοποίησης;

Η εκτίμηση θα πρέπει να πραγματοποιηθεί σε ένα ήσυχο, ιδιωτικό δωμάτιο και να δίνεται  η δυνατότητα παρουσίας μέλους της οικογένειας κατά τη διάρκεια της εκτίμησης εάν τα θύματα το επιθυμούν. Επίσης, μεγάλης σημασίας είναι και η συγκατάθεση του ασθενή πριν ξεκινήσει η κλινική του εκτίμηση.

Ποιοι είναι οι αρχικοί στόχοι της εκτίμησης μια σεξουαλικής κακοποίησης;

Οι στόχοι αφορούν την εκτίμηση και αντιμετώπιση τυχόν τραυματικών κακώσεων και σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων, η συλλογή αποδεικτικών στοιχείων, η προφύλαξη έναντι της κύησης και η εξασφάλιση ιατρικής, κοινωνικής και ψυχολογικής παρακολούθησης.

Τι είναι η «συλλογή αποδεικτικών στοιχείων βιασμού»; 

Η συλλογή αυτή μπορεί να διενεργηθεί σε τμήματα επειγόντων και σε άλλα σημεία παροχής φροντίδας που προσέρχονται τα θύματα. Αν η κακοποίηση έλαβε χώρα πριν 72 ώρες και ο ασθενής δεν έχει κάνει μπάνιο, μπορούν να συλλεχθούν στοιχεία που θα είναι χρήσιμα εάν το θύμα κινήσει διαδικασία αγωγής εναντίον του θύτη.

Τι είδους αποδείξεις περιλαμβάνονται στη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων βιασμού; 

Πιθανές αποδείξεις είναι τα εσώρουχα ή άλλος ρουχισμός του θύματος που μπορούν να βοηθήσουν στην εξακρίβωση του δράστη, η συλλογή δείγματος από το σάλιο, το σπέρμα ή το αίμα του δράστη που ανευρίσκονται στο δέρμα ή στα γεννητικά όργανα του θύματος, τα ξύσματα κάτω από τα νύχια των δακτύλων του θύματος ή από την ηβική τρίχωση και το αίμα για εξέταση HIV και σύφιλη.

Ποια είναι τα σημαντικότερα στοιχεία του ιστορικού κατά την εκτίμηση σεξουαλικής κακοποίησης; 

Τα σημαντικότερα στοιχεία σχετίζονται με την χρήση βίας, αλκοόλ και προφυλακτικού, τις σεξουαλικές πράξεις που εκτελέστηκαν, την εκσπερμάτιση, την προηγούμενη εκούσια σεξουαλική επαφή με τον δράστη, τις ενέργειες μετά από την κακοποίηση και την τελευταία έμμηνο ρύση.

Τι θα πρέπει να καταγράφεται από την κλινική εξέταση;

Η περιγραφή των τραυμάτων των γεννητικών οργάνων, οι κακώσεις εκτός των γεννητικών οργάνων και η παρουσία σπέρματος κατά την μικροσκοπική εκτίμηση των εκκρίσεων του κόλπου ή του ορθού είναι ιδιαιτέρως σημαντικές σε κλινικό επίπεδο.

Ποιες εργαστηριακές εξετάσεις θα πρέπει να εκτελούνται λόγω της σεξουαλικής κακοποίησης;

Τα θύματα θα πρέπει να ελέγχονται για γονοκοκκική και χλαμυδιακή λοίμωξη, να εκτελείται μικροσκοπική εξέταση για τριχομονάδωση και ορολογικές εξετάσεις για σύφιλη, ηπατίτιδα B και HIV ενώ ένα τεστ κυήσεως μπορεί να εκτιμήσει την παρουσία προϋπάρχουσας εγκυμοσύνης.

Ποια είναι η κατάλληλη προφυλακτική αντιβιοτική αγωγή για το θύμα σεξουαλικής κακοποίησης;

Για να αντιμετωπιστεί η γονοκοκκική, χλαμυδιακή και τριχομοναδική λοίμωξη μπορούν να ληφθούν η κεφτριαξόνη, η αζιθρομυκίνη και η μετρονιδαζόλη ενώ για να αποφευχθούν ενδεχόμενα γαστρεντερικά προβλήματα μπορούν οι ουσίες να ληφθούν σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα.

Θα πρέπει να χορηγηθεί προφύλαξη στο θύμα της σεξουαλικής κακοποίησης;

Αρχικά, αναφορικά με την προφύλαξη έναντι του HIV το θύμα χρειάζεται να κατανοήσει τους κινδύνους και τα οφέλη της αντι-ρετροϊικής θεραπείας και την σημασία της συμμόρφωσης και της στενής παρακολούθησης.

Επιπρόσθετα, σχετικά με τον ιό της ηπατίτιδας B (HBV) οι έφηβες που δεν έχουν εμβολιαστεί θα πρέπει να λάβουν την πρώτη δόση του εμβολίου με τις επόμενες δόσεις να ακολουθούν σε 1-2 μήνες και σε 4-6 μήνες μετά την πρώτη δόση.

Τέλος, αν ο ασθενής προσέλθει σε 72-120 ώρες από την στιγμή της σεξουαλικής κακοποίησης και συμπεριλαμβάνεται κολπική διείσδυση τότε η προφύλαξη για ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη χρειάζεται να χορηγηθεί.

Πότε θα πρέπει να προγραμματιστούν οι εξετάσεις του θύματος;

Αναφορικά με την ανίχνευση σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθεί η ειδική εξέταση εφόσον το θύμα δεν έλαβε προφυλακτική αντιβιοτική αγωγή ενώ αν δεν υπάρχει εμμηνορρυσία θα πρέπει να εκτελείται τεστ κυήσεως.

Ακόμη, η εξέταση για σύφιλη θα πρέπει να λαμβάνει χώρα 4-6 εβδομάδες και η εξέταση για HIV 3-6 μήνες μετά την κακοποίηση. Φυσικά, η ψυχολογική κατάσταση του θύματος θα πρέπει να εκτιμάται και αν χρειαστεί να γίνει παραπομπή σε αντίστοιχες υπηρεσίες.

Πώς θα πρέπει να ερωτηθούν οι έφηβοι για το ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης;

Η ερώτηση θα πρέπει να είναι άμεση σχετικά με αυτό το θέμα, κατ’ ιδίαν και κατά την διάρκεια εξετάσεων ρουτίνας ή όταν παρουσιάζουν ανησυχίες και μη συγκεκριμένα ή χρόνια συμπτώματα. Βέβαια, και τα στοιχεία της μη λεκτικής επικοινωνίας χρήζουν προσοχής και μπορεί να υποδηλώσουν την ανάγκη βαθύτερης διερεύνησης.

Τι συμβουλές μπορεί να δώσει ένας ιατρός σε έναν έφηβο ώστε να μην καταστεί θύμα σεξουαλικής κακοποίησης;

Κάποιες ενδεχόμενες συμβουλές θα μπορούσαν να είναι οι παρακάτω:

• Εσύ θα πάρεις την απόφαση για το σώμα σου και κανένας άλλος
• Έχεις το δικαίωμα να πεις «όχι» ή «σταμάτα» αν δεν το θες ανά πάσα στιγμή
• Μπορείς να αλλάξεις γνώμη για το εάν θέλεις να κάνεις σεξ με κάποιον
• Να αποφεύγεις την χρήση του αλκοόλ, των ναρκωτικών και να μην βρίσκεσαι με κάποιον που δεν ξέρεις καλά σε απομονωμένο μέρος
• Ακόμα και αν έχεις δεσμό για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορείς να βάλεις όρια στην σεξουαλική συνεύρεση με τον σύντροφό σου και ο ίδιος οφείλει να τα σεβαστεί
• Φύγε όταν αισθανθείς ανασφάλεια ή ανησυχία

Βιβλιογραφία

Δουζένης, Α. & Λύκουρας, Λ. (2008). Ψυχιατροδικαστική. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης.
Χρούσος, Γ. Π. & Τσιτσίκα, Α. Κ. (2005). Secrets εφηβικής ιατρικής. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης.