Γιατί επαναλαμβάνω τα ίδια λάθη; Πώς είναι η ζωή μέσα από ένα Déjà vu μοτίβων ζωής;

Ακρόαση άρθρου......

Όχι, εδώ δεν με απατά η μνήμη μου. Δεν ξέρω αν είχα προαίσθημα για αυτό που ζω, όμως το αναβιώνω ανεπιτυχώς. Νιώθω ότι το παρελθόν μπερδεύεται πάλι με το παρόν. Γιατί, εμπλέκομαι στα ίδια λάθη; Γιατί περικυκλώνομαι γύρω από λάθος ανθρώπους; Γιατί, ενώ δεν το θέλω είναι λες και προκαλώ εγώ τη τύχη μου;

Αισθάνομαι σαν ελεύθερος – πολιορκημένος του εαυτού μου. Μπορεί να είμαι ευφυής και καλοσυνάτος, αλλά κάθε φορά πέφτω στην ίδια παγίδα. Τι μου συμβαίνει; Δεν θα προχωρήσω ποτέ στη ζωή μου όπως οι άλλοι χωρίς ευτράπελα και ενοχές; Μήπως ο Θεός, το σύμπαν, δεν ξέρω, μου δίνει την αίσθηση ότι «αυτή είναι η μοίρα σου, και θα σε καταδιώκει για πάντα»;

Μμμμ, μπορεί κάτι να σου θυμίζουν όλα αυτά.

Διαπροσωπικές σχέσεις και επαναλαμβανόμενα μοτίβα

Σίγουρα, κάποια στιγμή, σε κάποια συνθήκη, σε διαπροσωπικές σχέσεις, βρίσκουμε τον εαυτό μας ή τους γύρω μας να επαναλαμβάνουν ένα μοτίβο ζωής, το οποίο γνωρίζουμε ότι στην πραγματικότητα δεν μας είναι λειτουργικό. Επαναλαμβανόμενα λάθη και επιλογές, συνειδητά ή μη, μοιάζουν με έναν φαύλο κύκλο όπου επαναλαμβάνονται ίδιες καταστάσεις, συναισθήματα, λες και το παρελθόν μας παρακολουθεί, μη μπορώντας να ξεφύγουμε από αυτό.

• Φιλίες που προδίδονται.
• Έρωτες που τελειώνουν άδοξα.
• Σχέσεις συστηματικά τοξικές και κακοποιητικές.
• Σχέσεις που μας απογοητεύουν και μας θυμίζουν το «πάλι σε τέτοιο τύπο έπεσα;»
• Εθιστικές εμπειρίες.
• Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

Επιλέγουμε ανθρώπους ή καταστάσεις που επιτρέπουμε να μας παρασύρουν, να εθελοτυφλούμε, να ελπίζουμε πως κάτι θα αλλάξει ενώ συγχρόνως μας τραυματίζει. Μας πάει πίσω. Κάθε λάθος μας θυμίζει το ίδιο λάθος που κάναμε στο παρελθόν, κινούμενοι σε μια τροχιά σκέψης του τύπου «καλά, πως γίνεται και έκανα πάλι το ίδιο λάθος;». Μοιάζει όλο αυτό σαν ένα επιλεγμένο Déjà vu προτύπων ζωής, καταλήγοντας πολλές φορές σε αδιέξοδο και ανατρέχοντας ξανά και ξανά στα σφάλματα του παρελθόντος.

Είναι όλο αυτό τυχαίο; Υπάρχουν συμπτώσεις;

Βρίσκομαι στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή με τον λάθος άνθρωπο; Έτυχαν οι συγκυρίες έτσι; Μήπως συνέβαλα εγώ κάπως σε αυτό; Το προκάλεσα; Μήπως φταίει και o άλλος;

Αποκτήστε το βιβλίο Η Σχολή των θεών, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Πισωγυρίσματα και επαναλαμβανόμενα μοτίβα

Έπειτα από ένα μακροχρόνιο «Déjà vu» λανθασμένων επιλογών, οι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να αναγνωρίζουν και να συνειδητοποιούν ότι δεν είναι θέμα τύχης. Νιώθουν μεγάλη πλέον δυσφορία και σύγχυση με τα συνεχή «πισωγυρίσματα» επιθυμώντας να εντοπίσουν το «γιατί», αυτό το «γιατί σε μένα πάλι!» και να εξιλεωθούν. Γιατί αυτό το ίδιο λάθος κάθε φορά, είναι πολύ επώδυνο ψυχικά, σαν ένας σεισμός με κέντρο την ύπαρξη.

Το άτομο πέφτοντας στην ίδια παγίδα, όχι μόνο χάνει την ελπίδα και την αισιοδοξία του, αλλά αμφισβητεί την έννοια του «αξίζω», την εκτίμηση που έχει για τον εαυτό του και την αξία που του προσδίδει. Και τα υπαρξιακής φύσεως συναισθήματα είναι οδυνηρά αναλόγως και την εμπειρία που βιώνει, την φιλική, την επαγγελματική, την ερωτική, την σεξουαλική ή την οικογενειακή.

Όταν πιστεύουμε πως όλο το σύμπαν χωλαίνει στην λάθος επιλογή που προβήκαμε, το έντονο άγχος μας κυριεύει, η μελαγχολία ή η κατάθλιψη έρχεται ως συνέπεια, η απομόνωση και το κλείσιμο στον εαυτό μεγαλώνει, τόσο για να «πενθήσουμε» το επαναλαμβανόμενο λάθος μας όσο και για να αντλήσουμε δύναμη να βρούμε τον τρόπο αντιμετώπισης του. Τελικά τι κρύβεται από πίσω θα μου πει κανείς;

Η επανάληψη μιας συμπεριφοράς, λοιπόν, ελλοχεύει έναν καταναγκασμό. Σαν να «πρέπει να το ξανακάνω, γιατί δεν έχω άλλη επιλογή!». Και γιατί δεν έχουμε άλλη επιλογή;

Η φωνή του εσωτερικού παιδιού

Γιατί, ασυναίσθητα και υποσυνείδητα, έρχεται η φωνή του παιδιού που κρύβουμε μέσα μας. Το παιδί που έμαθε με συγκεκριμένο τρόπο να συσχετίζεται με τους γονείς του και ιδίως την φιγούρα της μητέρας, σαν κύριο πρόσωπο γύρω από την ύπαρξή του.

Παρόλο που τα μοτίβα συμπεριφορών είναι δυσάρεστα το παιδί δυσκολεύεται να σπάσει αυτό το δυσλειτουργικό μοτίβο, διότι απλώς δεν έχει γνωρίσει άλλο τρόπο. Αυτόν έμαθε και αυτό το ακολουθεί στην ενήλικη σταδιοδρομία. Είναι η φωνή που ψιθυρίζει «Γνωρίζω ότι με πονάει, αλλά εγώ μόνο αυτό ξέρω να κάνω».

Γνωρίζουμε πως μια λάθος επιλογή μας φέρνει αντιμέτωπους με συναισθήματα ανασφάλειας και αναξιότητας, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κάναμε ό,τι καλύτερο περνούσε από το χέρι μας να το αποφύγουμε.

Στην αγάπη, συχνά προσπαθούμε να κάνουμε τις σωστές επιλογές αλλά το γεγονός ότι κινούμαστε στη σφαίρα των ίδιων και των ίδιων «κακών» ανθρώπων είναι επειδή αυτό μας είναι οικείο. Κάποιος μας έδωσε πρόσβαση σε αυτό το πρότυπο αγάπης και συσχέτισης, το οικειοποιηθήκαμε, το βιώσαμε με τις όποιες επιπτώσεις και αυτό αναπαράγουμε στις συντροφικές μας σχέσεις. Σαν να έχουμε ενσωματώσει μια κασέτα που προβάλλει την ίδια ταινία κάθε φορά που θα υπάρξει η αφορμή.

Φόβος για το άγνωστο

Τι μας κρατάει και τι μας απωθεί;

Πιο πολύ μας φοβίζει το άγνωστο, το ξένο αυτό που δεν βιώσαμε ποτέ σαν εμπειρία. Δεν μπορούμε να αισθανθούμε μια έλξη, ένα ενδιαφέρον, μια οικειότητα ή μια σύνδεση με κάτι που δεν έχει σχέση με εμάς, να θυμίζει κάτι. Αυτό που προφανώς μας τραβάει σε κάτι ή κάποιον, είναι επειδή έχουμε να μοιραστούμε έναν κοινό πόνο, μια κοινή συνισταμένη.

Πρώιμες εμπειρίες

Αυτό, μας υποδεικνύει ότι οι πρώιμες εμπειρίες και οι μνήμες, αν και μένουν ανεπεξέργαστες και ανασύρονται στο υποσυνείδητο, λειτουργούν σαν μοχλός επιλογών, αποφάσεων και συναισθημάτων που νομίζουμε ότι εμείς ελέγχουμε ενώ στην πραγματικότητα αυτές μας έχουν κλέψει λίγο από την ελευθερία μας.

Προφανώς, δείχνουμε μια εξάρτηση από το λάθος, εφόσον έχουμε βιώσει την εξάρτηση από το λάθος πρότυπο αγάπης ως βρέφη-παιδιά. Ειδικά ως βρέφη εξαρτώμεθα αποκλειστικά και ψυχοσωματικά από την μητέρα γιατί χωρίς αυτήν βιώνουμε τον φόβο και τον πόνο του θανάτου.

Μια μητέρα που έχει δώσει έντονα δείγματα αποχωρισμού και αδιαφορίας για τα παιδί της, γυμνάζει ταυτόχρονα και το παιδί της τον φόβο της εγκατάλειψης, του μη ανήκειν και της μη επιβίωσης. Είναι οξύμωρο πως ένα παιδί που νιώθει ενδόμυχα το θυμό και την απογοήτευση απέναντι στη μαμά του, να συνεχίζει να τη θέλει. Το παιδί ειδωλοποιεί και εξιδανικεύει τη φιγούρα αυτή, ό,τι και αν του προκαλεί. Ναι, όποια και αν είναι αυτή η μάνα τη χρειάζεται.

Ναι, το παιδί μοιάζει να χρειάζεται την τιμωρία, την υπονόμευση ή την κακοποίηση γιατί αυτά τα μοτίβα έχουν συσχετισθεί με την αγάπη και γιατί μέσα από αυτά έχει νοηματοδοτήσει την ύπαρξή του και τον κόσμο.

Δυσλειτουργίες στον έρωτα

«Έτσι είναι η αγάπη, και έτσι τη δείχνω και εγώ στους άλλους»

Αυτό εξηγεί το γιατί πολλοί άνθρωποι αρχίζουν να αλλάζουν μέσα στο γάμο τους ή τη σχέση τους. Μόλις αισθανθούν την οικειότητα με τον άλλον, και ο άλλος φανεί ευάλωτος ή αδύναμος συναισθηματικά απέναντί του, τότε ξεχειλίζει στην επιφάνεια η παλίρροια των μοτίβων και των κακοποιητικών προτύπων αγάπης και συμπεριφορών που γαλουχήθηκε. Γιατί η ύπαρξη του ενός έχει παντρευτεί με αυτά τα πρότυπα.

Βέβαια, το μοτίβο ζωής, δεν κουμαντάρει απαραίτητα τις καταστάσεις τις οποίες βιώνουμε αλλά και τις επιθυμίες μας για πράγματα και συναισθήματα που θέλουμε να βιώσουμε αλλά για κάποιο λόγο δεν μπορούμε. Εδώ, ίσως συμβαίνει κάτι αντίστοιχο. Για παράδειγμα, ένας άνδρας μεσήλικας, που απέφευγε να δεσμευτεί συναισθηματικά με τις γυναίκες ενώ ταυτοχρόνως και ήθελε και φοβόταν.

Κάθε φορά που αυτός ο άνδρας εμπλέκεται σε μια βραχύχρονη σχέση με το σεξ ως αυτοσκοπό φαίνεται να τον ενοχλεί που καταβάθος δεν μπορεί να βρεί μια γυναίκα που να πει «Εδώ είμαστε. Βρήκα αυτό που θέλω επιτέλους».

Γιατί αυτός ο άνδρας ενώ βαθιά επιθυμεί την ερωτική συνύπαρξη με μια γυναίκα τη φοβάται και την αποφεύγει; Είναι μάλλον ένα παιχνίδι που διαδραματίστηκε μεταξύ γιου και μητέρας, μιας μητέρας που προκάλεσε στο παιδί το άγχος του αποχωρισμού αφήνοντας πίσω συναισθηματικά κενά και πληγές.

Επειδή όμως αυτές οι πληγές είναι τραυματικές για τον ίδιο, φοβάται ότι σε οποιαδήποτε προσπάθεια συναισθηματικής δέσμευσης και επένδυσης θα ελλοχεύει η ανασφάλεια κα ο φόβος του αποχωρισμού.

Ότι «θα με αφήσει και αυτή, θα με παρατήσει», και αυτό θα είναι οδυνηρό επειδή θα θυμίζει το οδυνηρό «φευγιό» της μητέρας. Δεν θέλει να ξαναζήσει αυτό που τον τραυμάτισε ως παιδί, χωρίς να το συνειδητοποιεί. Οπότε μιλάμε για ένα μοτίβο επιλογών, ασυνείδητο, που γνωρίζει το άτομο ότι δεν του προσφέρει αυτό που θα ήθελε και το αφήνει στην άκρη χωρίς να το ζήσει. Συνεπώς, φοβόμαστε τόσο αυτά που βιώνουμε όσο και αυτά που δεν βιώνουμε.

Επαναλαμβάνουμε μοτίβα για να βρούμε τη θεραπεία

Υπάρχει άλλη ερμηνεία;

Μια άλλη ερμηνεία για τις επαναλαμβανόμενες λάθος επιλογές είναι ότι τείνουμε να επαναλαμβάνουμε το παρελθόν μας, προκειμένου να το κατανοήσουμε, να το αποκωδικοποιήσουμε, ώστε τελικά να το ξεπεράσουμε. Ίσως μετά από επαναλαμβανόμενες λάθος επιλογές στους φίλους που ανοίγουμε την αγκαλιά μας όσο και τους συντρόφους, συνειδητοποιούμε στο τέλος ότι δεν επιτρέπουν οι αντοχές μας και η συνείδησή μας άλλα περιθώρια λάθους και απεμπλεκόμαστε από τον φαύλο κύκλο.

Επέρχεται μια ψυχολογική κούραση αλλά και μια εσωτερική αφύπνιση για το ότι αυτό το λάθος δεν μας πάει μπροστά και δεν μας δίνει αυτό που θέλουμε και χρειαζόμαστε. Αυτό όμως αποδεικνύεται αληθές εάν με ενσυνειδητότητα, παρατήρηση αξιολογήσουμε τα βήματα που μας οδήγησαν στα παρελθοντικά λάθη.

Ο εντοπισμός των μοτίβων αυτών, η συμφιλίωση και η σύνδεσή μας με αυτά και τους φόβους μας θα μας ανοίξει τα μάτια ώστε να νοηματοδοτήσουμε τη ζωή μας μέσω των επιλογών μας. Αυτό είναι και το πρώτο βήμα που κάνει κάποιος κατά τη θεραπευτική διαδικασία.

Ενσυνείδητες επιλογές

Μια πρώτη γεύση από το σκλαβωμένο «εγώ», που ερμήνευε ως παιδί τον κόσμο με βάση παράλογα για τους άλλους πολλές φορές πρότυπα, και που δυσκόλευε τον ενήλικο εαυτό του να συνάψει υγιείς σχέσεις με τους ανθρώπους. Ουσιαστικές, λειτουργικές και με γνώμονα την ελευθερία. Μέσω αυτής της προσπάθειας το άτομο θα αρχίζει να νιώθει πως επιτέλους η επιλογή του εναρμονίζεται με την πραγματική επιθυμία, χωρίς ορμές και υπολείμματα του παρελθόντος.

Οι ενσυνείδητες επιλογές θα μας ωφελήσουν στο να πορευτούμε με τον τρόπο που θέλουμε και μας ταιριάζει στη ζωή, είτε σημαίνει έρωτας, είτε σημαίνει φιλία, είτε επάγγελμα, είτε προσωπικά απωθημένα και επιθυμίες.

«Όταν γινόμαστε φίλοι με τον σκοτεινό μας εαυτό, ποτέ δεν θα φοβηθούμε το σκοτάδι»