Μια σύντομη κριτική της Γνωστικο-Συμπεριφορικής προσέγγισης

Ακρόαση άρθρου......

H γνωστικο-συμπεριφορική προσέγγιση είναι ιστορικά η πιο πρόσφατη από τις κύριες θεραπευτικές προσεγγίσεις, και νέες ιδέες και τεχνικές προστίθενται σ αυτή κάθε χρόνο. (McLeod, 1993).

Πλεονεκτήματα
H συμπεριφορική προσέγγιση είναι αφοσιωμένη στη συστηματική έρευνα, τονίζοντας την εργαστηριακή έρευνα που οδηγεί στην αναγνώριση αιτιακών σχέσεων (Pervin & John, 2001).

Αναγνωρίζει την επίδραση και τη σπουδαιότητα της περίστασης ή του περιβάλλοντος, που, όπως παραδέχονται οι περισσότεροι ψυχολόγοι της προσωπικότητας, τόσο οι μεταβλητές του ατόμου όσο και εκείνες της περίστασης έχουν να κάνουν με τη συμπεριφορά (Pervin & John, 2001).

H θεραπεία της συμπεριφοράς έχει ευρύτατα χρησιμοποιηθεί σε διαταραχές προσωπικότητας, νευρωτικές και ψυχωτικές αντιδράσεις, παιδικές διαταραχές, κλπ (Μαλικιώση-Λοϊζου, 1999). Η θεραπεία προσεγγίζεται πραγματολογικά. Με τα προγράμματα του Skinner βοηθήθηκαν άνθρωποι που διαφορετικά θα εγκαταλείπονταν (χρόνια σχιζοφρενείς, αυτιστικά παιδιά, καθυστερημένοι, εθισμένοι κ.α) (Pervin & John, 2001).

Η μεταγνώση, δηλ. η ικανότητα του ανθρώπου να στοχάζεται πάνω στις γνωστικές του διαδικασίες για να λύσει ένα πρόβλημα, είναι ένα θέμα που ευρέως ερευνάται στην αναπτυξιακή ψυχολογία τα τελευταία χρόνια. Η μέθοδος A (acts) ? B (beliefs) - C (consequences) του Ellis χρησιμεύει ιδιαίτερα για την ανάπτυξη της μεταγνώσης, καθώς ο σύμβουλος διδάσκει στον πελάτη να τη χρησιμοποιεί ώστε να παρακολουθεί τις γνωστικές του αντιδράσεις στα γεγονότα και να κάνει επιλογές στη σκέψη του (McLeod, 1993).

Μειονεκτήματα
Οι συμπεριφοριστές  θεωρήθηκαν ότι υπεραπλούστευσαν την προσωπικότητα, καθότι απέφευγαν για μεγάλο διάστημα να παραδεχθούν ότι η γνωστική συμπεριφορά εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο το άτομο προσλαμβάνει, οργανώνει και μεταδίδει τις  πληροφορίες του περιβάλλοντος (Pervin & John, 2001).

Στο συμπεριφορισμό, θεωρήθηκε ότι υπάρχει η ανάγκη περαιτέρω τεκμηρίωσης των ισχυρισμών για αποτελεσματικότητα της θεραπείας, καθότι αμφισβητήθηκε το αν τα αποτελέσματα στο εργαστήριο ή στην κλινική διατηρούνται στο φυσικό περιβάλλον (Bandura, 1972 in Pervin & John, 2001). Κάποιες μελέτες έδειξαν ότι πολλοί ασθενείς έχασαν σταδιακά ό,τι είχαν κερδίσει (Eysenck & Beech, 1971 in Pervin & John, 2001).
Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων της τροποποίησης της συμπεριφοράς  εξαρτάται από την ύπαρξη ενός ελεγχόμενου κοινωνικού περιβάλλοντος, ώστε η μέθοδος να μη γίνει καταχρηστική στην πράξη (McLeod, 1993).

Ο συμπεριφορισμός έχει κατηγορηθεί ότι έχει έλλειψη μιας μεμονωμένης, ολοκληρωμένης θεωρίας και ότι υπάρχει χάσμα ανάμεσα στη θεωρία και πράξη, καθότι αμφισβητήθηκε το κατά πόσον οι διαδικασίες φέρνουν αποτελέσματα για τους λόγους που προτείνουν οι συμπεριφοριστές (Kazdin & Wilson, 1978 in Pervin & John, 2001).
Όμοια και στη γνωσιακή προσέγγιση έχει αμφισβητηθεί το βασικό της αξίωμα ότι η αλλαγή στη σκέψη μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα αλλαγή στη συμπεριφορά και στα συναισθήματα. Έρευνα έδειξε ότι οι διαταραγμένες γνωστικές λειτουργίες δεν ήταν η αιτία της κατάθλιψης, όπως υπέθετε ο Beck, αλλά υποπροϊόντα αυτής (Lewinsohn et al, 1981 in McLeod, 1993).

Από ανθρωπιστική άποψη, η σημαντικότερη αδυναμία της γνωστικο-συμπεριφορικής προσέγγισης είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος στη δυναμική και στην ποιότητα της σχέσης μεταξύ συμβούλου και πελάτη, παρότι στην πράξη πολλοί σύμβουλοι αυτής της κατεύθυνσης είναι καλά ενημερωμένοι για το σημαντικό ρόλο της σχέσης με τον πελάτη.

Π. Βαλιώζης, certificate in Counselling
Χ. Κασάπη, certificate in Counselling
Μ.Κυπριανίδου, certificate in Counselling
Δ. Κουτσουράς, certificate in Counselling