Η Ψυχική Ανθεκτικότητα και Τεχνικές Βελτίωσης της

Ακρόαση άρθρου......

Ο όρος resilience (ελληνικά: ανθεκτικότητα) προέρχεται από τη λατινική λέξη resilio που σημαίνει αναπηδώ ή ανακάμπτω. Με τον όρο ψυχική ανθεκτικότητα εννοούμε την ικανότητα ενός ατόμου να ανακάμπτει μετά από μια τραυματική εμπειρία ή/και δυσάρεστη πρόκληση που έχει βιώσει στη ζωή του.

Ως ψυχική ανθεκτικότητα ορίζεται ακόμη η ικανότητα του ατόμου να προσαρμόζεται σε δύσκολες καταστάσεις διατηρώντας τη ψυχική του υγεία (Southwick et al., 2014).

Η ανθεκτικότητα είναι μια δυναμική διαδικασία που αφορά το πώς οι άνθρωποι μπορούν να προσαρμοστούν σε αντιξοότητες της ζωής. Άνθρωποι με ανεπτυγμένη ανθεκτικότητα μπορούν να ξεπεράσουν πιο εύκολα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στη ζωή τους αξιοποιώντας την εσωτερική τους δύναμη για να ανακάμψουν μετά από κάποια αποτυχία.

Αυτά τα άτομα δεν καταρρέουν συναισθηματικά μετά από κάποια δυσκολία αλλά βρίσκουν τρόπους να προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες (Stainton et al., 2019). Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει μελετηθεί πολλές φορές σε ενήλικους και παιδιά και έχει βρεθεί να συσχετίζεται άμεσα με τη ψυχική και τη σωματική μας υγεία (Krause, 2020).

Η σημασία της ψυχικής ανθεκτικότητας

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ανθεκτικότητα δεν αναφέρεται σε καμία περίπτωση σε μια παθητική στάση απέναντι στις αντιξοότητες. Εν αντιθέσει, ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα άτομο που έχει και διατηρεί τον έλεγχο της ζωής του παρά τις όποιες σημαντικές δυσκολίες που του τυχαίνουν. Αυτό σημαίνει την  αντιμετώπιση των εμποδίων με υπομονή και επιμονή και τη συγκέντρωση στους στόχους, όπως και την ευελιξία και τη προσαρμοστικότητα που δείχνει αυτό το άτομο (Southwick et al., 2014).

Αναπτύσσοντας την ανθεκτικότητα, μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα το στρες και να αναπτύξουμε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στις ικανότητες μας. Άτομα που έχουν αναπτυγμένο αυτό το χαρακτηριστικό, μπορούν να αντιμετωπίσουν το μέλλον με πιο θετικό τρόπο.

Σχετικά με τα παιδιά, η ανάπτυξη της ανθεκτικότητας μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να διαχειριστούν καλύτερα το άγχος που προκαλούν διάφορες διαδικασίες, όπως για παράδειγμα οι εξετάσεις. Μπορεί επίσης να βοηθήσει και στην αντιμετώπιση της σχολικής βίας, βοηθώντας τα παιδιά να αναπτύξουν μια πιο ισχυρή αυτό-εικόνα, σε συνδυασμό φυσικά και με άλλους παράγοντες (Hurley, 2020).

Αποκτήστε το βιβλίο Τι έμαθες; από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Σε μεγαλύτερες ηλικίες, μπορεί να βοηθήσει τους φοιτητές να προσαρμοστούν καλύτερα στη ζωή μακριά από το σπίτι τους και στην υιοθέτηση υγιεινών συμπεριφορών όπως και στη δημιουργία θετικών σχέσεων με άλλους ανθρώπους (Gomez-Molinero et al., 2018).

Η ψυχική ανθεκτικότητα λειτουργεί επίσης προστατευτικά απέναντι στην εμφάνιση του εργασιακού στρες αλλά και της επαγγελματικής εξουθένωσης. Αναπτύσσοντας ανθεκτικότητα, το άτομο μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα στρεσογόνες καταστάσεις και αντίξοες συνθήκες στο χώρο της εργασίας του (Obeidavi et al., 2018).

Τεχνικές ανάπτυξης ανθεκτικότητας

Όπως προαναφέρθηκε, η ανθεκτικότητα είναι μια δυναμική διαδικασία και όχι ένα σταθερό γνώρισμα προσωπικότητας με το οποίο κάποιος γεννιέται και μένει στάσιμο στη διάρκεια της ζωής του. Η ανθεκτικότητα καλλιεργείται και αναπτύσσεται μέσα από πολλούς τρόπους. Οι παρακάτω είναι διάφορες τεχνικές που μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να αναπτύξει τη ψυχική του ανθεκτικότητα και να βελτιώσει τη ποιότητα της ζωής του:

Η αισιοδοξία

Είναι σημαντικό να ερμηνεύουμε τις δυσκολίες της ζωής ως μαθήματα, από τα οποία μαθαίνουμε και συνεχίζουμε να βελτιωνόμαστε σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Η ίδια δυσκολία μπορεί να ερμηνευτεί με διαφορετικούς τρόπους από διαφορετικά άτομα – σε πολλές περιπτώσεις δεν μπορούμε να ελέγξουμε το αν θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μια δυσάρεστη κατάσταση αλλά μπορούμε να ελέγξουμε πλήρως την αντίδραση μας σε αυτή και τον τρόπο με τον οποίο θα τη διαχειριστούμε.

Η διατήρηση της αισιοδοξίας εμποδίζει την αίσθηση του αδιέξοδου και της απελπισίας, επιτρέποντας μας να είμαστε πιο ευέλικτοι, να προσαρμοζόμαστε στο πλαίσιο μας και να θεσπίζουμε νέους στόχους. Ένας τρόπος να το κάνουμε αυτό είναι να πάρουμε ένα φύλλο χαρτί όπου θα καταγράψουμε ποια είναι η δυσάρεστη κατάσταση που αντιμετωπίζουμε, πιθανούς τρόπους αντιμετώπισής της και το αποτέλεσμα που θεωρούμε ότι θα επιφέρει ο κάθε ένας από αυτούς τους τρόπους, ώστε να επιλέξουμε τον πιο κατάλληλο.

Δημιουργία υποστηρικτικού δικτύου

Ένα υποστηρικτικό δίκτυο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων. Οι φίλοι και η οικογένεια μας αποτελούν σημαντικά στηρίγματα στις δύσκολες στιγμές. Η έλλειψη αυτής της στήριξης κάνει τα άτομα να νιώθουν πιο ευάλωτα και λιγότερο ικανά να αντιμετωπίσουν αντίξοες συνθήκες.

Βελτιώνοντας τις σχέσεις μας με τους άλλους μπορούμε να αναπτύξουμε και τη ψυχική ανθεκτικότητά μας. Ακόμη και η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να είναι βοηθητική καθώς μπορεί να υπάρχουν ομάδες που αντιμετωπίζουν ένα κοινό θέμα και λειτουργούν υποστηρικτικά προς τα μέλη τους (π.χ. άτομα που έχουν διαγνωστεί με Σακχαρώδη Διαβήτη).

H φυσική άσκηση

Όταν ασκούμαστε εκκρίνονται ενδορφίνες, γνωστές και σαν ορμόνες της χαράς, κάτι που επηρεάζει άμεσα τη ψυχική μας διάθεση αλλά και τον τρόπο που προσεγγίζουμε δυσάρεστες καταστάσεις και αντιξοότητες. Πλήθος ερευνών στηρίζει τη συσχέτιση ανάμεσα στην ανθεκτικότητα και τη φυσική άσκηση (π.χ. Krause, 2020).

Ακόμη και το απλό περπάτημα μέτριας έντασης πέντε φορές την εβδομάδα από μισή ώρα είναι αρκετό για να βιώσουμε τα οφέλη της φυσικής άσκησης.

H ερμηνεία της αποτυχίας

Είναι σημαντικό να εμπεδώσουμε ότι η αποτυχία δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβόμαστε αλλά να μαθαίνουμε από αυτή. Εξάλλου, πραγματική αποτυχία δεν είναι να πέφτουμε κάτω αλλά να μη σηκωνόμαστε ξανά. Όταν αποτυγχάνουμε σε κάτι, είναι πολύ πιο χρήσιμο και βοηθητικό να μπαίνουμε στη διαδικασία να σκεφτούμε τι θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει διαφορετικά και να εφαρμόσουμε αυτές τις γνώσεις στις επόμενες προσπάθειες και στόχους μας.

Ασκήσεις ευγνωμοσύνης

Ακόμη και στις πιο δύσκολες αντιξοότητες, άτομα με ανεπτυγμένη ψυχική ανθεκτικότητα μπορούν να νιώσουν ευγνωμοσύνη για όσα έχουν στη ζωή τους. Αυτό τα βοηθάει να ατενίζουν με ρεαλιστική αισιοδοξία το μέλλον και να συνειδητοποιούν ότι έχουν τη δύναμη να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες καταστάσεις που βιώνουν. Ένα παράδειγμα άσκησης ευγνωμοσύνης είναι κάθε βράδυ να γράφετε σε ένα χαρτί τρία πράγματα για τα οποία νιώθετε ευγνωμοσύνη.

Η αυτοφροντίδα

Φροντίζοντας τον εαυτό μας, αποκτούμε μια πιο θετική αυτοεικόνα και ενισχύουμε και τη ψυχική ανθεκτικότητα μας. Η φροντίδα αυτή περιλαμβάνει τη διατήρηση μιας καλής σωματικής κατάστασης, καλές συνήθειες ύπνου, τεχνικές χαλάρωσης για διαχείριση του στρες, ασκήσεις συγκέντρωσης, καλή διατροφή, φυσική άσκηση, ενασχόληση με αγαπημένα χόμπι κ.α.

Η αναγνώριση και αποδοχή των συναισθημάτων μας

Συχνά, έχουμε τη τάση να απωθούμε τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουμε. Ωστόσο, η αναγνώριση, η αποδοχή και η έκφραση τους είναι πολύ σημαντικά κομμάτια για να τα διαχειριστούμε πιο αποτελεσματικά και να βελτιώσουμε τη ψυχική μας υγεία. Ένας τρόπος να αναγνωρίσουμε αποτελεσματικά τα αρνητικά μας συναισθήματα είναι το να κρατάμε ένα μικρό ημερολόγιο.

Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα πως νιώθουμε και, κυρίως, για ποιο λόγο νιώθουμε έτσι και τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό.

Η θέσπιση στόχων

Η θέσπιση ξεκάθαρων στόχων, είτε βραχυπρόθεσμων ή μακροπρόθεσμων, μας βοηθάει να αναπτύξουμε την αυτοπεποίθηση και την αυτοαποτελεσματικότητα μας, ενισχύοντας τη ψυχική μας ανθεκτικότητα. Το να θεσπίζουμε στόχους και να δουλεύουμε για να τους πετύχουμε μας βοηθάει να αναπτυχθούμε σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.

Βιβλιογραφία

Gómez Molinero, R., Zayas, A., Ruiz González, P., & Guil, R. (2018). Optimism and resilience among university students. International Journal of Developmental and Educational Psychology Revista INFAD de psicología, 1(1), 147. DOI: 10.17060/ijodaep.2018.n1.v1.1179

Kristen D. Krause (2020) The Impact of Resilience on Health: Lessons Learned and Future Directions. Behavioral Medicine, 46(3-4), 375-            378. DOI: 10.1080/08964289.2020.1790975

Obeidavi, A., Elahi, N., Saberipour, B. (2018). Relationship between resilience and occupational stress among the faculty members of Ahvaz Jundishapur University of Medical Sciences. International Journal of Biomedicine and Public Health, 1(3), 136-140. doi: 10.22631/ijbmph.2018.126323.1050

Psycom.net. (2020, November 24). How to Build Resilience in Children: Strategies to Strengthen Your Kids. Psycom.Net - Mental Health Treatment Resource Since 1996.

Southwick, S. M., Bonanno, G. A., Masten, A. S., Panter-Brick, C., & Yehuda, R. (2014). Resilience definitions, theory, and challenges: interdisciplinary perspectives. European journal of psychotraumatology, 5, 10.3402/ejpt.v5.25338.

Stainton, A., Chisholm, K., Kaiser, N., Rosen, M., Upthegrove, R., Ruhrmann, S., & Wood, S. J. (2019). Resilience as a multimodal dynamic process. Early intervention in psychiatry, 13(4), 725–732.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Δέσποινα Μεντή - Ψυχολόγος

Δέσποινα Μεντή: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

BSc, PGDip, MSc, PhD. Κάτοχος άδειας άσκησης ψυχολόγου σε Ελλάδα και Μ. Βρετανία. Διδάκτωρ Ψυχολογίας Υγείας - Cardiff Metropolitan University. Εγκεκριμένη ψυχολόγος υγείας  (Health & Care Professions Council της Μ. Βρετανίας) και πιστοποιημένη Επόπτρια από το British Psychological Society στο οποίο είναι και τακτικό μέλος (Chartered Member- 376531). Εγγεγραμμένη στο Ευρωπαϊκό Μητρώο Ψυχολόγων της EFPA (UK-065252-202009).

6948673837

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού