Γυναίκες και Κατάθλιψη: Τελικά πρόκειται για έμφυλη διαταραχή;

Ακρόαση άρθρου......

Η λέξη κατάθλιψη έχει πολλές διαφορετικές σηµασίες. Άλλα εννοούµε όταν την χρησιµοποιούµε στην καθηµερινή µας γλώσσα και άλλα όταν την χρησιµοποιούµε για να περιγράψουµε ένα κλινικό σύνδροµο που απαιτεί θεραπεία. Η διάθεση είναι ένα συναίσθηµα και γι'αυτό συνήθως χρησιµοποιούµε τον όρο "νιώθω" για να το περιγράψουµε.

Η διάθεσή µας είναι καταθλιπτική ή µελαγχολική όταν είµαστε λυπηµένοι για κάτι. Η κατάθλιψη όπως χρησιµοποιούµε τον όρο καθηµερινά είναι µια πανανθρώπινη εµπειρία (National Institute for Health and Clinical Excellence NICE , 2007). Οι διακυµάνσεις αυτές της διάθεσης είναι απόλυτα φυσιολογικές και συµβαίνουν πολλές φορές κατά την διάρκεια της ηµέρας. Η κατάθλιψη στις γυναίκες δείχνει να είναι ένα έμφυλο πρόβλημα ψυχικής υγείας, δεδομένου ότι περισσότερες γυναίκες από ό,τι άνδρες είναι πιθανό να βιώσουν κάποια μορφή κατάθλιψης καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους (Kent, 2008).

Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κατάθλιψης στις γυναίκες. Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν επίσης στους τρόπους με τους οποίους διαφορετικές γυναίκες αντιλαμβάνονται και κατανοούν την έννοια της κατάθλιψης και τις δικές τους εμπειρίες που σχετίζονται με την κατάθλιψη (Milgrom, J. et al., 2007).

Η φύση και η συχνότητα εμφάνισης της κατάθλιψης στις γυναίκες
Είναι πιθανό η κατάθλιψη να είναι συχνά αδιάγνωστη ή να υποδιαγιγνώσκεται επειδή οι γυναίκες δεν προσέρχονται σε υπηρεσίες όπου προκύπτει διάγνωση ή λόγω του ότι δεν θα αποκαλύψουν πλήρως τη φύση των ανησυχιών για την υγεία τους. Κατά συνέπεια, η επικράτηση, η συχνότητα και η φύση της κατάθλιψης που βιώνουν οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο μπορεί μόνο να εκτιμηθεί (Kuehner, 2003). Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (2012) έχει υπολογίσει ότι σε όλο τον κόσμο, 350 εκατομμύρια άνθρωποι είναι δυνατό να εμφανίσουν κατάθλιψη.

Η κατάθλιψη ποικίλλει στη φύση, τα συμπτώματα και τη σοβαρότητά της. Η καταθλιπτική κατάσταση συχνά διαθέτει χαρακτηριστικά, όπως απώλεια ενδιαφέροντος για τις συνήθεις δραστηριότητες, χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολίες με συγκέντρωση και τη μνήμη, κοινωνική απόσυρση, αλλαγές στις καθημερινές δραστηριότητες όπως το φαγητό και τον ύπνο, αλλά και συναισθήματα απόγνωσης. Η κατάθλιψη είναι δυνατό να βιωθεί στο πλαίσιο του μετατραυματικού στρες ή ως αντίδραση σε μια περίπλοκη διαδικασία πένθους. Μπορεί να είναι ένα στοιχείο της διπολικής διαταραχής, η οποία μπορεί να ποικίλλει σε σοβαρότητα μεταξύ των ανθρώπων ανάλογα με το πώς γίνεται η διαχείριση και η χρήση της φαρμακευτικής αγωγής ή μπορεί να προκληθεί μετά από τη γέννηση ενός παιδιού και να κυμαίνεται από τη μελαγχολία έως τη σοβαρή ψύχωση (Kuehner, 2003; Ussher, 2010; WHO, 2012).

Η έννοια του εαυτού στην κατανόηση των εμπειριών κατάθλιψης των γυναικών
Η έννοια του εαυτού είναι κεντρική για την κατανόηση της ανάπτυξης και των επιπτώσεων της κατάθλιψης στις γυναίκες. Το τι αποτελεί κατανόηση του «εαυτού» με την πάροδο του χρόνου εξαρτάται από τις επιστημολογικές και θεωρητικές απόψεις του κάθε ατόμου. Από μια φεμινιστική κριτική σκοπιά, ο εαυτός αποτελείται από το φυσικό σώμα, καθώς και από τα συναισθηματικά, πνευματικά, ψυχολογικά και διανοητικά στοιχεία κάθε γυναίκας (Cameron &McDermott, 2007; Ussher, 1997). Επιπροσθέτως, είναι λιγότερο πιθανό κάποια να έχει ένα και μόνο εαυτό από το να έχει πολλαπλούς, εναλλασσόμενους και εξελισσόμενους εαυτούς και ταυτότητες (ή υποκειμενικότητες) που προσαρμόζονται σε, και επηρεάζονται από, τα πλαίσια στα οποία ζουν οι γυναίκες (Qin, 2004; Stapleton, 2000).

Τα ιστορικά, κοινωνικά, πολιτικά, νομικά, πολιτιστικά και οικονομικά πλαίσια, τα οποία, φυσικά, πάντα μεταβάλλονται και αλλάζουν, έχουν ως αποτέλεσμα διαφορές μεταξύ γυναικών ως προς τους «εαυτούς» που βιώνουν και έχουν ως γυναίκες. Ως εκ τούτου, σε καίριες φεμινιστικές θεωρίες για παράδειγμα, γύρω από την έμφυλη βία κατά των γυναικών και την κατάθλιψη στις γυναίκες δείχνουν ότι οι διαφορές μεταξύ των γυναικών αναγνωρίζονται και εκτιμώνται.

Η επίδραση των διαφορετικών πλαισίων και των σχέσεων εξουσίας σημαίνει ωστόσο επίσης ότι οι γυναίκες είναι δυνατό να ανασταλούν και να περιοριστούν κατά την ανάπτυξη και την αλλαγή των αισθήσεών τους ως προς τον εαυτό και την ταυτότητα. Οι Lafrance και Stoppard (2006), για παράδειγμα, διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες με κατάθλιψη κοινώς περιέγραψαν τον εαυτό τους ως προς τους έμφυλους ρόλους τους και τις προσπάθειές τους να ανταποκριθούν σε κοινωνικές προσδοκίες. Ο περιγραφέας «καλό(-ή)» τακτικά συνδεόταν με τη γυναικεία ταυτότητα, όπως κορίτσι, σύζυγος και μητέρα, με το αποτέλεσμα να είναι η δημιουργία της ταυτότητας «καλή γυναίκα» στις κοινωνικές «συζητήσεις περί θηλυκής ταυτότητας» (Stoppard, 2000).

Διαπιστώνοντας ότι οι γυναίκες προσπάθησαν να ανακαλύψουν διαφορετικούς τρόπους για να απορρίψουν το ρόλο της «καλής γυναίκας» όπου η «καλή γυναίκα» κατασκευάζεται ως μια ψεύτικη ταυτότητα, η οποία συγκρατεί και αποτελεί τροχοπέδη του αυθεντικού εαυτού της γυναίκας (Lafrance &Stoppard, 2006). Ως εκ τούτου, οι έννοιες του αυθεντικού και ψεύτικου εαυτού αρχίζουν να διαδραματίζουν ρόλο στη συλλογιστική του τρόπου με τον οποίο η κατάθλιψη ενδέχεται να αναπτύσσεται στις γυναίκες και του τρόπου με τον οποίο οι γυναίκες ενδέχεται να αντιλαμβάνονται και να κατανοούν τις εμπειρίες τους και τις διαδικασίες ανάρρωσής τους. Πολλά έχουν γραφτεί σχετικά με τις έννοιες του αυθεντικού και του ψεύτικου εαυτού. Ο Goffman (1959) έγραψε για τον εαυτό που υποδυόμαστε και παρουσιάζουμε ανάλογα με τον τρόπο που νομίζουμε ότι οι άλλοι περιμένουν από εμάς να συμπεριφερθούμε ή/και τους τρόπους με τους οποίους επιθυμούμε να μας δουν.

Οι ειλικρινείς ερμηνευτές πιστεύουν στον εαυτό και την εντύπωση που δίνουν, ενώ οι κυνικοί ερμηνευτές δεν πιστεύουν στον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουν, αν και ενδέχεται να συνεχίσουν να υποδύονται το ρόλο τους αν πιστεύουν ότι ωφελεί αυτούς που είναι γύρω τους. Ο Winnicott (1965) διατύπωσε τη θεωρία ότι αυθεντικός και ψεύτικος εαυτός αναπτύσσονται νωρίς στη βρεφική ηλικία και ότι ένας ψεύτικος εαυτός αναπτύσσεται όταν είναι απαραίτητο προκειμένου να προστατεύσει και να κρύψει τον αληθινό εαυτό του ατόμου.

Ο Winnicott (1965) υποστήριξε ότι αυτό είναι πιθανό να συμβεί όταν ο αυθορμητισμός και η δημιουργικότητα του αυθεντικού εαυτού και, ως εκ τούτου, η εσωτερική πραγματικότητα του βρέφους, είναι σε θέση να αναπτυχθούν με ασφαλή και προβλέψιμο τρόπο. Ο ψεύτικος εαυτός, ο οποίος χαρακτηρίζεται από τη συμμόρφωση με τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις και προσδοκίες, παίρνει τον έλεγχο του αυθεντικού εαυτού. Όσο αναπτύσσεται το βρέφος, αναπτύσσεται και ο ψεύτικος εαυτός μαζί με τις σχέσεις που βασίζονται στον ψεύτικο εαυτό. Ο αυθεντικός εαυτός, ωστόσο, θα μπορούσε να παραμείνει, να αναγνωριστεί, και όταν είναι ασφαλής να επαναπατριστεί στο συνολικό εαυτό κάποιου, αν και για μεγάλη χρονική περίοδο και με εντατική υποστήριξη ή/και θεραπεία.

Αυτές οι θεωρίες αντικατοπτρίζουν την αντίληψη του ρόλου της «καλής γυναίκας», τον οποίο υποδύονται γυναίκες που εστιάζουν στις ανάγκες των άλλων δίνοντας μικρή ή καθόλου σημασία στις δικές τους ανάγκες. Παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες με κατάθλιψη ενδέχεται να μην αυτοπροσδιορίζονται ως κυνικοί εκτελεστές, η κατανόηση της ανάπτυξης της κατάθλιψης ως ένα πιθανό αποτέλεσμα μιας συνεχούς ερμηνείας ενός μη αυθεντικού ρόλου ή της ερμηνείας του ψεύτικου εαυτού, ενδέχεται να τους δώσει μια ευκαιρία να σταματήσουν να εισέρχονται στους ρόλους τους, να αποκτήσουν κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η κατάθλιψή τους ενδέχεται να έχει αναπτυχθεί, καθώς και να αξιολογήσουν εκ νέου την αίσθηση του εαυτού και της ταυτότητάς τους.

Κοινωνική πίεση και προσωπικές επιλογές
Οι γυναίκες μπορεί να μη συνειδητοποιούν τις κοινωνικές πιέσεις που ασκούνται σε αυτές, καθώς και αυτές των διαρθρωτικών και κοινωνικών περιορισμών που ενυπάρχουν στους δυνητικούς ρόλους τους ως μητέρες και ενδέχεται να τα ερμηνεύουν αυτά ως προσωπικά θέματα. Η πίεση για τεκνοποίηση είναι τόσο ισχυρή και κρυμμένη εφόσον συνυφαίνεται με τη γυναικεία ταυτότητα (Woollett, 1992). Ως εκ τούτου, οι γυναίκες ενδέχεται να μη γνωρίζουν αυτή την πίεση αλλά να θεωρούν τη μητρότητα φυσικό στάδιο στην ανάπτυξή τους, όχι ως επιλογή αλλά ως ένα συμβάν αναπόφευκτο, με την επιλογή τους να περιορίζεται στην ερώτηση ως προς τον κατάλληλο χρόνο της τεκνοποίησης. Μάλλον είναι η μη τεκνοποίηση που πρέπει να εξηγηθεί: οι γυναίκες προτιμούν να απέχουν από τη μητρότητα (Woollett, 1987).

Η ταυτότητα της γυναίκας ως μητέρα μπορεί να θεωρηθεί ότι ερμηνεύεται κοινωνικά, και όχι σε προσωπικό επίπεδο, έτσι ώστε η μητρότητα να καθίσταται αντιληπτή ως μια προσωπική επιλογή και ως μια εμπειρία που περιορίζεται στον προσωπικό και ιδιωτικό τομέα. Για παράδειγμα, οι γυναίκες είναι δυνατό να εξατομικεύουν διαρθρωτικές δυσκολίες, όπως η χρονική στιγμή της αναπαραγωγής, αλλά και να ερμηνεύουν τα διαρθρωτικά προβλήματα που σχετίζονται με τη μητρότητα, όπως η διαθεσιμότητα της παιδικής φροντίδας και τα διαλείμματα καριέρας, όσον αφορά τις προσωπικές επιλογές της «κατάλληλης» στιγμής για αυτές (Currie, 1988). Ενώ οι γυναίκες μπορεί να αγνοούν τους κοινωνικούς περιορισμούς που λειτουργούν σε αυτές και θεωρούν τη μητρότητα από την άποψη της θηλυκής ταυτότητας και ως ένα προσωπικό ζήτημα, η επιλογή τους για τη μητρότητα ως μια ταυτότητα θα είναι περιορισμένη και η εμπειρία τους για τη μητρότητα θα καθίσταται προσωπική και εξατομικευμένη.

Συμπερασματικά
Η έγκαιρη ανίχνευση της κατάθλιψης είναι απαραίτητη για την πρόληψη των επιπλοκων τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι η ψυχική υγεία και ειδικότερα η κατάθλιψη είναι ένα θέμα το οποίο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής όχι μόνο για την πρόληψη αλλά ακόμα και την αποφυγή των δυσμενών επιπτώσεων που συνεπάγονται αυτής. Η προαγωγή της ψυχικής υγείας των γυναικών είναι απαραίτητη αφου αποτελούν σημαντικό κρίκο στην αλυσίδα της κοινωνίας αλλά και της προαγωγής υγείας εφόσον εκτός των άλλων, κατέχουν ένα ακόμα βασικό και καίριο ρόλο, αυτόν της μητέρας. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο θέμα και είναι απαραίτητοι χειρισμοί για την βελτίωση και την ποιότητα ζωής του γυναικείου πληθυσμού και του περιβάλλοντός του.

*Το κείμενο είναι βασισμένο στη σχετική δημοσιευμένη έρευνα της κυρίας Κουτσομπού.

Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ:
Koutsompou Violetta-Irene, "Depressive Symptoms in Women Living in Urban and Rural Environments," International Journal of Social Science and Humanity vol. 6, no. 10, pp. 763-768, 2016.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Συμβουλευτική-Προαγωγή Ψυχικής Υγείας και Συναισθηματικής Ανάπτυξης-Μέλος της British Psychological Society και της American Psychological Association.

-

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού