Στόχοι και αποτελέσματα της εκπαίδευσης στις φυλακές

Ακρόαση άρθρου......

Το σωφρονιστικό σύστημα στην Ελλάδα εξυπηρετεί 3 βασικούς στόχους: την τιμωρία των κρατουμένων μέσω των στερητικών της ελευθερίας ποινών, τη διασφάλιση των ατομικών δικαιωμάτων του κρατουμένου και την κοινωνική και επαγγελματική αποκατάσταση τους. Παρ ’όλο που στην Ελλάδα ο σωφρονιστικός κώδικας θεωρείται ως ριζοσπαστικός και φιλελεύθερος, παρατηρείται μια διαφορά στο τι προβλέπεται και τι εφαρμόζεται στη πράξη.

Αποκτήστε το σχετικό βιβλίο Ο δρόμος της ευτυχίας του Χόρχε Μπουκάι, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας

Σ’ αυτό το σημείο και με αφορμή τη συνέντευξη με τον κύριο Π.Α. για τις συνέπειες του εγκλεισμού να τονίσω ότι το σωφρονιστικό σύστημα δεν διατηρεί ένα εκδικητικό ύφος απέναντι στον κρατούμενο, αντιθέτως ο σκοπός είναι να σωφρονιστούν και να εκπαιδευτούν, έτσι ώστε να μην υποτροπιάσουν με την αποφυλάκισή τους και να ενσωματωθούν πιο εύκολα στη κοινωνία.

Στόχοι και αποτελέσματα της εκπαίδευσης στις φυλακές

Η εκπαίδευση παίζει έναν σημαντικό ρόλο στη ζωή των κρατουμένων. Αποτελεί μια γέφυρα με τον έξω κόσμο, την κοινωνία, αλλά και μια εσωτερική γέφυρα ανάμεσα σε αυτό που αισθάνεται και τον τρόπο που μπορεί να το εκφράσει. Πρωταρχικός στόχος λοιπόν της εκπαίδευσης είναι η μείωση των συνεπειών του εγκλεισμού. Οι κρατούμενοι έχουν την ευκαιρία να βγουν από το κελί τους και να έρθουν σε επαφή με εκπαιδευτικούς αλλά και με συγκρατούμενούς τους και να διαχειριστούν δημιουργικά τον «νεκρό» χρόνο. Η εκπαίδευση, η επαγγελματική κατάρτιση, η εργασία και η συμμετοχή σε ομάδες κάνουν τον κρατούμενο να νιώθει χρήσιμος, γεμίζουν την ζωή του και περιορίζουν τη ψυχολογική του επιβάρυνση από τον εγκλεισμό.

Μέσω αυτής της διαδικασίας αποκτούν νέες δεξιότητες όπως η χρήση υπολογιστή, η παραγωγή κειμένων, η διαμόρφωση αιτήσεων αλλά και βασικές δεξιότητες όπως κατανόηση κειμένων, παραγωγή γραπτού λόγου ή μάθηση της ελληνικής γλώσσας για τους αλλοδαπούς. Επίσης αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες, που είναι πολύ σημαντικές για την ένταξή τους στη κοινωνία, όπως η δυνατότητα επικοινωνίας, να θέτουν στόχους και να διαχειρίζονται τα προβλήματα που προκύπτουν. Όλες αυτές οι δεξιότητες βελτιώνουν τη ζωή των κρατουμένων, όχι μόνο μέσα στη φυλακή αλλά και μετά την αποφυλάκισή τους.

Εκτός αυτών, μέσω της εκπαίδευσης αποκτούν περισσότερη αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση και καλλιεργούν την υπευθυνότητα, χαρακτηριστικά τα οποία είναι πολύ σημαντικά για την προσωπική τους εξέλιξη. Επιπροσθέτως, η βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης και η επανασύνδεσή του με την εκπαίδευση συμβάλει στην κοινωνική ενσωμάτωση, την εύρεση εργασίας και διατήρηση αυτής μετά την αποφυλάκιση. Συνεπώς όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με την καλή ψυχική υγεία και την προσωπική τους εξέλιξη μειώνουν δραστικά την υποτροπή και την εγκληματικότητα.

«Είναι χαρακτηριστικό ότι η επένδυση ενός εκατομμυρίου δολαρίων στη φυλακή θα βοηθήσει στην αποφυγή 350 εγκλημάτων, ενώ η ίδια επένδυση στην εκπαίδευση θα βοηθήσει στην αποφυγή 600 εγκλημάτων».

Συνεπώς, η εκπαίδευση στα σωφρονιστικά καταστήματα βοηθά στη μείωση της εγκληματικότητας και ταυτόχρονα μπορεί να έχει και οικονομικά οφέλη.

Η διεθνής εμπειρία τονίζει ότι η οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων εκτός από τη μείωση υποτροπής, περιορίζει και τη χρήση βίας και συμβάλει στον εξανθρωπισμό της φυλακής. Είναι αξιοσημείωτο ότι η εκπαίδευση, η επαγγελματική κατάρτιση και η απασχόληση εμφανίζονται στις πιο βασικές ανάγκες των κρατουμένων στις ευρωπαϊκές φυλακές και μετά ακολουθούν η ανάγκη για στέγη και απεξάρτηση, η αλλαγή του τρόπου ζωής και περιβάλλοντος.

Παρατηρείται, ότι κρατούμενοι που δεν έχουν τελειώσει το γυμνάσιο παρουσιάζουν υψηλότερο ποσοστό υποτροπής και χαμηλότερο ποσοστό απασχόλησης. Η απομάκρυνση από την παραβατική συμπεριφορά συνδέεται με εκπαιδευτικές παρεμβάσεις που καλλιεργούν την κριτική σκέψη και στοχεύουν στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.

Συμπερασματικά να τονίσω ότι κανένα πρόγραμμα σωφρονιστικής μεταρρύθμισης δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό χωρίς την εκπαίδευση και την κατάρτιση του έγκλειστου πληθυσμού.

Θα κλείσω με τα λόγια του Χόρχε Μπουκάι

«Οι χώρες μας δε πρόκειται να λύσουν τα προβλήματα της αυξανόμενης εγκληματικότητας, της βίας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς μόνο με αυστηρότερους νόμους, χτίζοντας φυλακές ή ενισχύοντας τα Σώματα Ασφαλείας. Όλα αυτά μπορεί να είναι σημαντικά και να αποδίδουν βραχυπρόθεσμα, ωστόσο μακροπρόθεσμα, η οριστική λύση μπορεί να είναι μόνο: περισσότερα σχολεία, περισσότεροι δάσκαλοι, περισσότερα χρήματα στον κρατικό προϋπολογισμό για την παιδεία, περισσότερες υποτροφίες, περισσότερη εκπαίδευση».

Διαβάστε και το σχετικό άρθρο Φυλακή - Συνέπειες εγκλεισμού των κρατουμένων - Συνέντευξη από έναν σωφρονιστικό της Μαρίας Καμινιώτη

Βιβλιογραφία

1. Κ.Δημητρούλη, Ε.Ριγούτσου (2017): Οδηγός για τους εκπαιδευτές των σχολείων δεύτερης ευκαιρίας σε καταστήματα κράτησης, Αθήνα
2. Ε.Ριγούτσου (2005): Συμβουλευτική κρατουμένων, Αθήνα
3. Χόρχε Μπουκάι: Ο δρόμος της ευτυχίας, Opera Animus