Μινχάουζεν σύνδρομο δια αντιπροσώπου: Ψυχική διαταραχή ή εγκληματική πράξη;

Ακρόαση άρθρου......

Αναζητώντας τον ορισμό του συνδρόμου Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου, μελετούμε αρχικά τα άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο Μινχάουζεν τα οποία θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως «κατά φαντασίαν ασθενείς» με τη διαφορά ότι οι πρώτοι γνωρίζουν στην πραγματικότητα ότι δεν πάσχουν από κάτι.

Το σύνδρομο οφείλεται σε μια διανοητική διαταραχή κατά την οποία ο ασθενής επινοεί ή προκαλεί ασθένειες στον ίδιο του τον εαυτό. Τα άτομα που πάσχουν από το εν λόγω σύνδρομο γνωρίζουν πολύ καλά τα συμπτώματα των σωματικών ή ψυχικών ασθενειών που υποδύονται πως έχουν με αποτέλεσμα πολλές φορές ξεγελάνε ακόμη και τους ειδικούς υγείας.

Έχοντας αναφερθεί στο πρωτότυπο σύνδρομο Μινχάουζεν, μια παραλλαγή του διχάζει τις σύγχρονες κοινωνίες, το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου. Η διάφορα των δύο συνδρόμων είναι ότι το πρώτο αφορά στη πρόκληση συμπτωμάτων ασθένειας στον ίδιο το άτομο, ενώ στο δεύτερο, τα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα προκαλούνται σε κάποιον άλλον. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα άτομα που πλήττονται είναι τρωτά άτομα υπό τη φροντίδα του θύτη, όπως παιδιά, ηλικιωμένοι είτε άτομα με ειδικές ανάγκες.

Το σύνδρομο αν και δεν είναι ευρέως γνωστό στο κοινό, είναι πολύ σοβαρό καθώς μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη αναπηρία ή να έχει ακόμη και θανάσιμες συνέπειες. Η συζήτηση σήμερα έγκειται στο πώς αλλά και γιατί ωθούνται οι δράστες σε αυτές τις ενέργειες. Έρευνες αναδεικνύουν πως ένα μεγάλο ποσοστό των ατόμων που κακοποιούν άλλα άτομα με τη μορφή του συνδρόμου Μινχάουζεν συχνά πάσχουν από διαταραχές προσωπικότητας είτε έχουν βιώσει κάποια μορφή παιδικής κακοποίησης κατά τα πρώιμα χρόνια της ζωής τους. Αυτό συμπεριλαμβάνει από σεξουαλική, συναισθηματική ή σωματική κακοποίηση, παραμέληση μέχρι και τη πιθανότητα να υπήρξαν οι ίδιοι οι θύτες, θύματα του εν λόγω συνδρόμου.

Οι πιο συχνοί δράστες στο σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου είναι το πιο κοντινά άτομα του θύματος. Στη περίπτωση των παιδιών είναι οι μητέρες, αλλά σπανιότατα οι πατέρες. Στους ηλικιωμένους, οι νοσηλευτές ή τα παιδιά τους που έχουν αναλάβει να τους προσέχουν, όπως το ίδιο συμβαίνει και με άτομα με ειδικές ανάγκες. Οι δράστες συνήθως επιλέγουν μορφές κακοποίησης όπως η δηλητηρίαση, τα τραύματα αλλά και η ασφυξία. Από την άλλη, ο ρυθμός της κακοποίησης είναι μόνιμος και συνεχόμενος ενώ μπορεί να συμβαίνει ακόμη και πολλές φορές μέσα στην ίδια μέρα. Σε αυτό το στοιχείο έγκειται και ένας βασικός τρόπος διάγνωσης του συνδρόμου. Το θύμα που κατά βάση είναι ένα υγειές άτομο παύει να εμφανίζει συμπτώματα μόνον όταν απομακρύνεται από το δράστη πράγμα το οποίο αποτελεί μια μορφή απόδειξης την ενοχής του.

Το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου μπορεί να εκδηλωθεί με δύο βασικούς τρόπους. Καταρχήν μέσω της προσποίησης συμπτωμάτων που είναι περιορισμένης επικινδυνότητας καθώς ο δράστης κυρίως κάνει αναφορά σε συμπτώματα τα οποία στη πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Ο δεύτερος τρόπος είναι η παραγωγή συμπτωμάτων που είναι άμεσα επικίνδυνος για την υγεία αλλά και τη ζωή του θύματος, καθώς ο δράστης οδηγείται σε βλαβερές συμπεριφορές εναντίων του.

Το παράδοξο σε αυτό το σύνδρομο που συνάμα κάνει τους ειδικούς να αναρωτιούνται το κατά πόσο οι θύτες χρειάζονται τιμωρία ή ψυχιατρική βοήθεια είναι το γεγονός ότι οι δράστες είναι πάντα προετοιμασμένοι αλλά και «διαβασμένοι» για τα διάφορα συμπτώματα που παρουσιάζουν στους γιατρούς. Επιπλέον, τα ίδια τα άτομα που κακοποιούν είναι αυτά που αναζητούν και την ιατρική βοήθεια και εμφανίζονται ιδιαιτέρως στοργικά απέναντι στα θύματα τους. Ακόμη, παρουσιάζονται πολύ ανήσυχα και αγχωμένα για τη πορεία της υγείας του θύματος. Τέλος, έρευνες αναφέρουν πως οι θύτες κατά τη διάρκεια της παρουσίασης των συμπτωμάτων των θυμάτων τους αισθάνονται πως έχουν πλήρη έλεγχο της κατάστασης. Η αίσθηση του ότι μπορούν να διαχειριστούν ακόμα και την ιατρική αυθεντία επιδρά στη χαμηλή τους αυτοπεποίθηση και τους κάνει να αισθάνονται ισχυροί.

Είναι λοιπόν φανερό πως το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου αφορά ως επί το πλείστον σε ένα θύτη με διαταραγμένη ψυχολογία και πιθανότητα ένα προβληματικό ιστορικό παιδικής ηλικίας. Αυτό επισημάνεται και από το γεγονός ότι τα θύματα του συνδρόμου έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν και τα ίδια το σύνδρομο μεγαλώνοντας. Όπως αναδεικνύεται, η απλή τιμωρία δύσκολα θα επιτρέψει στους θύτες να καταφέρουν να ξεπεράσουν τη ψυχολογική βάση του συνδρόμου. Γι’ αυτό το λόγο κατατάσσεται στις διαταραχές ψυχικής υγείας με σκοπό την άμεσα θεραπευτική του προσέγγιση, στην οποία βέβαια συχνά εμπλέκεται και ο νόμος, όταν το σύνδρομο έχει οδηγήσει στην αφαίρεση της ζωής τους θύματος ή την σοβαρή πλήξη της υγείας του.

Βιβλιογραφία

• Adshead, G., & Brooke, D. (eds) 2001. [chapter 2] International Perspectives on Munchausen Syndrome by Proxy. Munchausen's Syndrome by Proxy : Current Issues in Assessment, Treatment and Research, Imperial College Press, London, GBR, pp.13-39.
• Fraser, M. J. (2008). A mother’s investment in maintaining illness in her child: A perversion of mothering and of women’s role of ‘caring’. Journal of Social Work Practice, 22 (2), pp. 169-180. ​
• Morrell, B., & Tilley, D.S. (2012). The role of non perpetrating fathers in Munchausen Syndrome by Proxy: A review of the literature. Journal of Pediatric Nursing, 27, pp. 328-335.
• Ojeda, F., Munoz-Cabello, B., Lanzarote-Fernadez, M. D., & Terreros, I. (2010). Munchausen Syndrome By Proxy: A spanish proposal of therapeutic management. Children and Youth Services Review, 32, pp. 884-888.
• Rogers, R. (2004). Diagnostic, explanatory, and detection models of Munchausen by proxy: extrapolations from malingering and deception. Child Abuse & Neglect, 28 (2), pp. 225-38.
• Rosenberg, D. (2003). Munchausen Syndrome by Proxy: medical diagnostic criteria. Child Abuse and Neglect. 27 (2), pp. 421-430
• Sanders, M. J., & Bursch, B. (2002). Forensic assessment of illness falsification, Munchausen by proxy, and factitious disorder, NOS. Child Maltreatment, 7(2), pp. 112-124.​
• Sheridan, M. S. (2003) The deceit continues: an updated literature review of Munchausen Syndrome by Proxy. Child Abuse and Neglect, 27(4), pp. 431-451.