Παρανοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας

Ακρόαση άρθρου......

Η παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας είναι μια διαταραχή, που ανήκει στο 1ο φάσμα των διαταραχών προσωπικότητας, οι οποίες έχουν ως κοινό παρονομαστή την αλλόκοτη ή εκκεντρική σκέψη & συμπεριφορά.

Κύριο θέμα της παρανοϊκής διαταραχής προσωπικότητας αποτελεί η έννοια της «εμπιστοσύνης» (Carroll, 2009). Σε ποσοστό πληθυσμού δεν θα λέγαμε ότι είναι ιδιαίτερα σπάνια, καθώς καλύπτει ένα ποσοστό από 1.21% μέχρι 4.4% του παγκόσμιου πληθυσμού (Lee, 2017).

Τα συμπτώματατης διαταραχής εμφανίζονται από την εφηβεία κιόλας ή την πρώιμη ενήλικη ζωή.

Αποκτήστε το βιβλίο Το υποσυνείδητο μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου , από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Αιτία εμφάνισης παρανοειδούς διαταραχής προσωπικότητας

Η ακριβής αιτία εμφάνισης της παρανοειδούς διαταραχής προσωπικότητας, δεν είναι γνωστή. Πιθανώς υπάρχει κάποια γενετική προδιάθεση:

Έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει στενή σύνδεση με την σχιζοφρένεια στο οικογενειακό ιστορικό. Ωστόσο, η εκδήλωση της διαταραχής μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενός παιδικού τραύματος, παιδικής παραμέλησης ή/και κάποιας εγκεφαλικής βλάβης ή κοινωνικού στίγματος (Lee, 2019).

Χαρακτηριολογικά χαρακτηριστικά παρανοειδούς διαταραχής προσωπικότητας

• Έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους άλλους
• Καχυποψία
• Μηρυκασμός
• Ζήλεια (κυρίως στις ερωτικές σχέσεις)
• Εχθρότητα
• Υπερ-επαγρύπνηση
• Ακαμψία/Απολυτότητα (δεν συγχωρούν)
• Υπερευαισθησία στην κριτική
• Πονηριά (παρουσιάζουν στους άλλους μια ωραιοποιημένη-ψευδή εικόνα του εαυτού τους.
• Υπερ-γενίκευση

Συμπεριφορικά χαρακτηριστικά παρανοειδούς διαταραχής προσωπικότητας

• Απομόνωση/απουσία κοινωνικού κύκλου
• Επίρριψη ευθυνών στους άλλους/έξω από αυτόν
• Σχέσεις με εντάσεις (ή/και επιφανειακές)
• Επιμονή σε ιδέες για τις οποίες δεν έχουν αποδείξεις να τις στηρίξουν
• Επιθετικότητα, μόνο εφόσον αισθάνονται ότι κάποιος τους προκαλεί

Πεποιθησιακό σύστημα παρανοειδούς διαταραχής

Ειδικότερα, το άτομο με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας τείνει να διακατέχεται συνέχεια από μια καχυποψία για τις πραγματικές προθέσεις των γύρω του προς τον ίδιο.

Αυτή η καχυποψία τον θέτει συνέχεια σε μία κατάσταση ετοιμότητας, σαν να ετοιμάζεται για κάποια πιθανή μάχη.

Συγκεκριμένα, είναι βαθιά του πεποίθηση ότι οι άλλοι τείνουν να μηχανεύονται εναντίον του, και ερμηνεύει κάθε συμπεριφορά των άλλων σύμφωνα με αυτή την πεποίθηση. Εντυπωσιακή είναι η ακαμψία και η απολυτότητα που τον διακατέχει, ακόμα και όταν απουσιάζουν βάσιμες αποδείξεις, που να υποστηρίζουν την θέση του.

Ως συνέπεια αυτού, τείνει να απομονώνεται και να κρατά ελάχιστες κοινωνικές επαφές, δεδομένου ότι η συναναστροφή με τους άλλους, του  δημιουργεί ανασφάλεια και δυσφορία.

Η εικόνα ενός ατόμου με παρανοειδή διαταραχή

Έτσι, η εικόνα που δείχνει προς τα έξω συνήθως είναι επιφανειακή, αποφεύγει να μιλά για την ζωή του, και τείνει να παρουσιάζει μια ωραιοποιημένη πραγματικότητα.

Μάλιστα, σε περιπτώσεις που αισθάνεται ότι προκαλείται από τον συνομιλητή του, μπορεί να γίνει επιθετικός, αλλά χωρίς να είναι αυτό δεδομένο. Ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος στις ερωτικές σχέσεις, όπου το άτομο εμφανίζει συνήθως υπερβολική και παράλογη ζήλεια, γεγονός που δημιουργεί εντάσεις και συνεχείς τριβές (Campbell,1999) .

Με απλά λόγια, το άτομο με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας φαινομενικά τείνει να δείχνει ότι έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, καθώς πιστεύει ότι μπορεί να αντιληφθεί και να «ξεσκεπάσει» τις υποχθόνιες, και συχνά καλά κρυμμένες,σκέψεις και δράσεις των γύρω του.

Ωστόσο, αυτή η έπαρση κρύβει από πίσω της ένα αίσθημα ανεπάρκειας, το οποίο δημιουργεί στο άτομο ένα φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων, η απόδοση των οποίων βρίσκεται έξω από αυτό (τουλάχιστον εκεί την τοποθετεί το ίδιο το άτομο).

Σκέψεις που ενεργοποιούν την παρανοειδή συμπεριφορά

Ειδικότερα, θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε την γνωστική πορεία που ακολουθεί το άτομο μέσα στο μυαλό του ως εξής: Ας υποθέσουμε ότι ο παρανοϊκός ασθενής εκτίθεται σε μία Α κοινωνική συνθήκη.

Γνωρίζουμε από πριν ότι έχει την τάση να είναι αρνητικά προκατειλημμένος προς τις προθέσεις των γύρω του προς τον ίδιο, γι΄αυτό και ο κοινωνικός του κύκλος είναι πολύ περιορισμένος.

Δεδομένου ότι δημιουργεί μία κοινωνική συναναστροφή έχοντας αρνητική διάθεση, αρχίζουν και αναπτύσσονται στο μυαλό του σκέψεις γύρω από αυτή τη διάθεση. Αρχίζει, έτσι, να κρατά μία αμυντικο-επιθετική στάση απέναντι στο συνομιλητή του, ενώ ταυτόχρονα μηρυκάζει (κλωθογυρίζει χωρίς νόημα γύρω από την ίδια σκέψη) και ισχυροποιεί τις ίδιες σκέψεις (π.χ. Θέλει να με καλοπιάσει για να μου πάρει τα λεφτά- Ο τρόπος που μιλάει στο τηλέφωνο, μου δείχνει ότι κάτι μου κρύβει).

Αυτές οι σκέψεις είναι που ενεργοποιούν την παρανοειδή σκέψη και συμπεριφορά, απομακρύνουν το άτομο από την γνώση του εαυτού του, και προετοιμάζουν το κλίμα για κάθε επόμενη κοινωνική συναναστροφή.

Αντιμετώπιση παρανοειδούς διαταραχής

Το άτομο με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας θέλει λεπτό χειρισμό στην αντιμετώπισή του. Δεδομένου ότι είναι πολύ ευάλωτο στην απόρριψη, είναι καλό να του δείχνεις ότι τον εμπιστεύεσαι, αλλά αποφεύγοντας μεγάλη εγγύτητα και σωματική επαφή, γιατί η συμπεριφορά αυτή μπορεί να παρεξηγηθεί.

Οι σύντροφοι ατόμων με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας είναι καλό να γνωρίζουν τους μηχανισμούς, που πυροδοτούν εξάρσεις στην συμπεριφορά τους, και να έχουν συμβουλευτεί τον ειδικό στην αντιμετώπισή τους.

Θεραπεία παρανοειδούς διαταραχής

Δύσκολα ένα άτομο με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας θα χτυπήσει την πόρτα του ψυχοθεραπευτή, εκτός κι αν πάει με κάποιο άλλο αίτημα που πιθανώς είναι απόρροια της διαταραχής του.

Ωστόσο, η ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με την φαρμακοθεραπεία μπορεί να καταστεί πολύ βοηθητική για την ψυχική του υγεία και ευημερία. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στην περίπτωση που το άτομο αποκτήσει κάποια επίγνωση της κατάστασής του, καθώς μπορεί να πέσει σε κατάθλιψη, οπότε εδώ χρειάζονται προσοχή οι συναισθηματικές μεταβολές του ασθενούς.

Σε κάθε περίπτωση, έρευνες έχουν δείξει ότι η γνωσιακή προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία φαίνεται να είναι αυτή που ταιριάζει περισσότερο στην θεραπεία ασθενών με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας.