Το Υποσυνείδητο άγχος: Γιατί αγχώνομαι χωρίς λόγο;

Ακρόαση άρθρου......

Το χειρότερο άγχος είναι το άγχος του να μην αγχωθείς! Υπάρχει όμως και μια άλλη όψη, λιγότερο ορατή, ύπουλη, λίγο πιο πέρα από όσα αφουγκράζονται οι αισθήσεις μας στο εδώ και τώρα, το υποσυνείδητο άγχος.

Ο άνθρωπος που φοβάται να υποφέρει, υποφέρει ήδη από αυτό που φοβάται. Το υποσυνείδητο άγχος τροφοδοτεί φόβους στο άτομο, για αυτό και το ίδιο απορρίπτει πολλές φορές την ύπαρξη άγχους στη ζωή του, το αρνείται, το εσωτερικεύει, το πνίγει μέσα του για καιρό.

Το υποσυνείδητο άγχος ως ένα ‘καμουφλάζ’ του αληθινού εαυτού.

Είναι άνθρωποι που θέλουν να διατηρήσουν το αίσθημα υπερηφάνειας, την εικόνα της παντοδυναμίας τους, της ανεξαρτησίας τους, την ιδέα ότι δεν λυγίζουν και αντέχουν.

Εδώ εξωτερικά ίσως μιλάει ο εγωισμός, αλλά υπάρχει μια κρυμμένη ανασφάλεια. Δύσκολα αυτά τα άτομα θα αναζητήσουν βοήθεια, διότι θα νιώσουν ευάλωτοι και δεν αντιλαμβάνονται πότε φτάνουν στα όριά τους, αγνοώντας τα σημάδια.

Έχουν μια τάση να πιέζουν κάθε φορά και παραπάνω τον εαυτό τους προκειμένου να αποδείξουν ότι τα καταφέρνουν πάντα, θέτοντας στον εαυτό τους επανειλημμένα deadlines, σαν να δίνουν κάθε μέρα εξετάσεις. Ένας εσωτερικός ανταγωνισμός με τον εαυτό.

• Φταίει η πεποίθηση ότι δεν πρέπει να απογοητεύω τους άλλους;
• Είναι το άγχος του τι θα σκεφτούν για εμένα;
• Είναι το κυνήγι του τέλειου;
• Είναι ο φόβος της απόρριψης ή της αποτυχίας;
• Είναι τα καταπιεσμένα συναισθήματα που ξεσπούν;

Όλα αυτά μπορεί να ισχύουν. Όλα όσα μπορεί να έχουν επικρατήσει μέσα μας ως ριζωμένες πεποιθήσεις για τον εαυτό μας, τους άλλους, τον κόσμο γύρω μας, και αναδύονται αυτόματα ως συναισθήματα και συμπεριφορές, χωρίς να το επεξεργαζόμαστε.

Το υποσυνείδητο άγχος, είναι το άγχος που δεν γνωρίζουμε γιατί μας προκύπτει. Νιώθουμε ένα άγχος ή παραπλήσια συμπτώματα ενώ μπορεί όλα στη ζωή μας να βαίνουν καλώς φαινομενικά. Δεν μπορούμε να το νοηματοδοτήσουμε. Και όταν κάτι δεν μπορούμε να το εξηγήσουμε με βάση το πώς είμαστε στο παρόν, ίσως θα ήταν βοηθητικό να προβούμε σε βαθύτερη ανασκόπηση του εαυτού μας.

Πως χτίζεται μέσα μας το υποσυνείδητο άγχος;

Το άγχος αυτό χτίζεται προοδευτικά μέσα μας. Συχνά έχει ως πηγή την παιδική ηλικία. Συσσωρεύεται, μπορεί να απωθείται συνειδητά η ασυνείδητα, ρέει μέσα μας και όσο δεν το αγγίζουμε, δεν το καταλαβαίνουμε, δεν μπαίνουμε στον κόπο να αξιολογήσουμε τη ζωή μας, τι μας φταίει και αγχωνόμαστε, εκείνο το άγχος θα μεγαλώνει και θα εκδηλώνεται με συμπτώματα ερχόμενο στην επιφάνεια.

Συχνά αποδίδουμε αυτό το άγχος σε εξωτερικούς παράγοντες, (π.χ. φταίνε οι συνθήκες, φταίνε οι άλλοι, φταίει η δουλειά). Οι δικαιολογίες, ακόμη και αν δεν είναι σκόπιμες, έρχονται λανθασμένα να αποκαταστήσουν την αλήθεια. Η υπερβολική ενασχόληση με τη δουλειά, η εξαρτητική σχέση με τον/την σύντροφο, η γυναίκα που έχει ‘παντρευτεί την κουζίνα της’, είναι συνηθισμένοι τρόποι αποφυγής ενός πραγματικού ενδότερου άγχους.

Ο άνθρωπος, όμως, δεν μπορεί να ζει για χρόνια με θαμμένα συναισθήματα, με υπόγειο θυμό, απογοητεύσεις, θλίψη, απωθημένα, ενοχές, επιθυμίες ανεκπλήρωτες, για αυτό και νιώθουμε κάποια στιγμή να ξυπνάει κάτι μέσα μας, να γίνεται μια εξέγερση, όπως βιώνουμε στις κρίσεις πανικού, στις φοβίες, στην κατάθλιψη.

Τα συμπτώματα του υποσυνείδητου άγχους μπορεί να εκδηλώνονται με μια ποικιλομορφία.

Συναισθήματα

• Θλίψη, μελαγχολία, πεσμένη διάθεση
• Έλλειψη ενδιαφέροντος
• Έντονος θυμός
• Απογοήτευση
• Αίσθημα μοναξιάς
• Νευρικότητα – αδυναμία χαλάρωσης και ευχαρίστησης
• Δυσθυμική διάθεση, περίοδοι δηλαδή όπου εναλλάσσονται η χαρά με την θλίψη.

Συμπεριφορά

• Τάση για απομόνωση
• Ευερεθιστότητα
• Αυξημένη/Μειωμένη όρεξη για φαγητό
• Δυσκολίες στον ύπνο
• Αδυναμία οργάνωσης προγράμματος και χρόνου
• Ψυχαναγκασμοί
• Αποφυγή καταστάσεων ή και ανθρώπων
• Συνήθειες όπως το δάγκωμα νυχιών, ο γρήγορος βηματισμός ή νευρικότητα στις κινήσεις, τράβηγμα μαλλιών, ενασχόληση πειράζοντας σημεία του προσώπου, π.χ σπυριά, σημάδια.
• Χρήση αλκοόλ, ουσιών, κάπνισμα στοχεύοντας στην ανακούφιση
• Τάσεις φυγής - παρορμητικότητα

Σωματικά συμπτώματα

• Μυϊκή τάση
• Γαστρεντερικά προβλήματα
• .Δερματικές παθήσεις
• Δυσπεψία
• .Δυσκολία στη αναπνοή
• .Αίσθημα κόπωσης
• Ναυτία
• Ζάλη
• Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία/λίμπιντο
• Ταχυκαρδίες, αρρυθμίες
• ‘Πλάκωμα’ στο στήθος

Γνωστικές λειτουργίες

• Αδυναμία συγκέντρωσης
• Προβλήματα μνήμης
• Ελλειμματική προσοχή
• Αυτόματες ανήσυχες σκέψεις
• Εστίαση κυρίως σε αρνητικά ερεθίσματα
• Μειωμένη κριτική ικανότητα
• Δυσκολία λήψης αποφάσεων
• Αναβλητικότητα

Το υποσυνείδητο άγχος μπορεί επίσης να οδηγήσει σε οξυμένη ψυχική δυσλειτουργία το άτομο, εκδηλώνοντας:

• Κρίσεις πανικού
• Κοινωνικό άγχος
• Φοβίες
• Ψυχαναγκασμοί
• Κατάθλιψη (χρόνια τις περισσότερες φορές)
• Εξαρτητικές συμπεριφορές (εργασιομανία)
• Ψυχοσωματικές παθήσεις (ευερέθιστο έντερο)
• Δυσθυμία

Εάν νιώθετε παρόμοια συμπτώματα, χωρίς να μπορείτε να τα ερμηνεύσετε, διευκρινίστε πρωτίστως εάν είναι αποτέλεσμα οργανικής διαταραχής ή παρενεργειών ουσιών ή φαρμάκων. 

Μπορεί, λοιπόν, το άγχος να μας χτυπά την πόρτα μια δεδομένη στιγμή, όμως τρέφεται μέσα μας χρόνια. Αναπτύσσεται με αργό ρυθμό. Μη ξεχνάμε ότι ο κάθε άνθρωπος έχει μια μοναδική ιστορία και πορεία πίσω του. Η σοβαρότητα και η ένταση του άγχους και το τι μορφές μπορεί να πάρει στη ζωή, εξαρτώνται από το τι βιώνει και πως το βιώνει ο συγκεκριμένος άνθρωπος. Με την προσωπικότητα που έχει, το παρελθόν και τα τραύματα που κουβαλάει, τις πεποιθήσεις που έχει για τον εαυτό του.

Ποιοι είναι οι λόγοι της ύπαρξης του υποσυνείδητου άγχους;

Ας σκεφτούμε καταστάσεις ή εμπειρίες όπου στερηθήκαμε του δικαιώματος να είμαστε ο εαυτός μας. Αυτοί που είμαστε, με τα προσωπικά μας θέλω, επιθυμίες και ανάγκες.

Όταν θέλαμε να κάνουμε κάτι αλλά κάναμε κάτι άλλο, το οποίο άλλο όμως μας βαραίνει, μας ταλαιπωρεί και μπαίνει εμπόδιο στην ευτυχία μας και την ικανοποίηση από τη ζωή. Ας σκεφτούμε τα πολλά ‘ναι’ που έχουμε πει, τα οποία ήταν στην ουσία ‘όχι’.

Κάθε ανάγκη που έχουμε απωθήσει, που έχουμε βάλει στην άκρη ή πράγματα που κρύψαμε από τον ίδιο μας τον εαυτό, σαν να μην συνέβησαν ποτέ, μπορεί να τα θάψαμε, όμως έχουν μια υπόγεια ενέργεια. Μια ενέργεια που θέλει να εκφραστεί και να ικανοποιηθεί. Μας ζητά να έρθουμε σε επαφή μαζί της.

Ίσως, το υπερβολικό άγχος που μας έχουν ποτίσει απέναντι στο καθήκον να μην απογοητεύουμε τους άλλους, να τους προστατεύουμε κάνοντας αυτοθυσίες και υποχωρήσεις ασχέτως με το τι θέλουμε εμείς.

Ίσως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αίσθηση ότι δεν αξίζω, δεν αγαπιέμαι, δεν είμαι επιθυμητός από τους άλλους, ότι είμαι κατώτερος, κυοφορούν το φόβο εγκατάλειψης, απόρριψης και αποτυχίας. Έτσι, εξαρτόμαστε από τους άλλους γιατί φοβόμαστε να μείνουμε μόνοι, πιστεύουμε ότι αξίζουμε να παθαίνουμε τα άσχημα, κυνηγάμε το τέλειο για να μην δείξουμε αδυναμία, φοβόμαστε όταν μας κρίνουν ή νιώθουμε ότι μόνο όταν υπακούμε στα θελήματα των άλλων γινόμαστε αρεστοί και αποδεκτοί.

Πολλοί άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση είτε γίνονται αντιδραστικοί τύποι είτε υποτακτικοί. Το άγχος αυτό όμως προκύπτει από ριζωμένες πεποιθήσεις που έχουν πλαστεί κατά τα πρώτα χρόνια της παιδικής ηλικίας και τη σχέση με τους γονείς.

Πολλά από τα ψυχολογικά προβλήματα σηματοδοτούν την καταπιεσμένη επιθυμία ευχαρίστησης και αυθορμητισμού. Ένας αγχώδης άνθρωπος έχει εγκλωβίσει τον εαυτό του σε εσωτερικές απαγορεύσεις, σε συγκεκριμένα ‘πρέπει’ και περιορισμούς.

Είναι άνθρωποι που μεγάλωσαν σε ένα καταπιεσμένο, αυστηρό, στερητικό, υπερπροστατευτικό, αποφευκτικό και φοβικό περιβάλλον, στιγματίζοντας την παιδικότητα.

Τίποτα δεν μας περιορίζει περισσότερο από τις σκέψεις και τα συναισθήματα για τον εαυτό μας.

Τα αισθήματα που δεν εκφράζονται, δεν πεθαίνουν ποτέ.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα μόνα πράγματα σε αυτή τη ζωή που μας περιορίζουν δεν είναι οι άλλοι, αλλά οι σκέψεις μας και τα συναισθήματά μας. Ακόμη, τείνουμε να πιστεύουμε όσα σκεπτόμαστε και αισθανόμαστε για τον εαυτό μας, χωρίς να αποτελούν πραγματικά γεγονότα. Λέμε ότι ακόμη και οι πράξεις μας ενοχοποιούν ποιοι είμαστε. Ως ένα βαθμό μπορεί να ισχύει. Για να ανοίξουμε όμως μια τέτοια κουβέντα θα πρέπει να αναρωτηθούμε πως ορίζουμε το ποιος είμαι. Είναι διαφορετικό το τι φαίνεται προς τα έξω, από αυτό που είμαστε.

Ποιοι παράγοντες διαιωνίζουν το υποσυνείδητο άγχος;

Χωρίς, λοιπόν, να το συνειδητοποιούμε, υιοθετούμε συμπεριφορές αποφυγής και συμπεριφορές που μας δημιουργούν ασφάλεια μακριά από αυτά που μας αγχώνουν και μας φοβίζουν.

Για κάποιο λόγο ο φόβος κυβερνά το μυαλό μας και υποτιμούμε τις δυνάμεις μας. Ανεχόμαστε δυσάρεστες καταστάσεις, υποκύπτουμε στις πιέσεις των άλλων, γιατί φοβόμαστε να χάσουμε κάτι που θεωρούμε σημαντικό για εμάς.

Πολλές γυναίκες για παράδειγμα αισθάνονται το θύμα στις σχέσεις τους. Νιώθουν ότι ο άνδρας έχει το πάνω χέρι, την υποτιμά, της βάζει αρμοδιότητες που μπορεί να μην τη αφορούν, ασκεί ίσως μια εξουσία. Οι γυναίκες που το υπομένουν, ακόμη και αν γνωρίζουν ότι δεν είναι ευτυχισμένες σε ένα τέτοιο σχεσιακό πλαίσιο, το υπομένονται γιατί μπορεί να φοβούνται τη μοναξιά αν χωρίσουν ή γιατί μπορεί να εξαρτώνται οικονομικά από τον άνδρα.

Επίσης, αποφεύγουμε ότι ξέρουμε ότι θα πονέσει. Αλλά ο πόνος της αποφυγής μέσα μας είναι χειρότερος. Για παράδειγμα, το άγχος της δέσμευσης στις σχέσεις μπορεί να σημαίνει το φόβο πιθανής απόρριψης/εγκατάλειψης ή το ότι το άτομο θα ξαναπληγωθεί και θα απογοητευτεί. Συνεπώς, αποφεύγοντας αυτό που δυνητικά μπορεί να τον πονέσει μακροπρόθεσμα, βάζει φραγμούς, περιορίζεται, κλείνει την καρδιά του δίνοντας την ψευδαίσθηση ότι τώρα είναι καλά, έχει τον έλεγχο των συναισθημάτων του μειώνοντας την πιθανότητα να ξαναπληγωθεί.

Οι φόβοι μας όμως δηλητηριάζουν κάθε εσωτερική μας ανάγκη. Μας εγκλωβίζουν σε ιδέες και σκέψεις που παύουν να έχουν  λογική και επικρατεί η φαντασία. Σκέψεις παράλογες, δυσανάλογες με την πραγματικότητα, μπαίνοντας σε ένα διανοητικό παιχνίδι αμφισβήτησης του εαυτού. Βολεύοντας τον εαυτό μας ή αποφεύγοντας καταστάσεις, είναι σαν να μειώνουμε σημαντικά  το προσδόκιμο της ευτυχίας μας.  

«Δεν αλλάζουμε», αλλά αποκτούμε την χαμένη σύνδεση με τον εαυτό μας.

Οποιαδήποτε ψυχική κατάσταση και αν βιώνουμε (κατάθλιψη, άγχος, κρίσεις πανικού), καλό είναι να μη μπαίνουμε στην παγίδα του ότι πρέπει να αλλάξω.

Να αλλάξω σημαίνει τι; Να γίνω κάποιος άλλος; Πιο υγιής; Πιο λειτουργικός;

Η αλήθεια είναι ότι κάθε φορά που αντιμετωπίζουμε ένα θέμα ψυχικής υγείας, όπως το υποσυνείδητο άγχος στην προκειμένη περίπτωση, και παίρνουμε απόφαση να το διαχειριστούμε, το κάνουμε για να έρθουμε σε επαφή με τον πραγματικό εαυτό μας. Με την κρυμμένη δύναμη μέσα μας. Να επανασυνδεθούμε με κάθε παραμελημένη πτυχή του εαυτού μας. Έχουμε έναν σταθερό πυρήνα μέσα μας, που πολλά τριγύρω δύνανται να διαστρεβλώνονται, να παραμελούνται, να μην αναπτύσσονται με υγιή, λειτουργικό τρόπο (πεποιθήσεις, ανάγκες, αυτοεκτίμηση, αξίες).

Σε αυτά καλούμαστε να παρέμβουμε ώστε να κατανοήσει ο άνθρωπος τι του συμβαίνει και γιατί και τελικώς αποκτώντας δεξιότητες και εργαλεία διαχείρισης όλων όσων τον ταλαιπωρούν.

Παρατηρείστε τον εαυτό σας αμερόληπτοι.

Μην προσπαθούμε να αγνοούμε οποιοδήποτε προειδοποιητικό σημάδι μας στέλνει το σώμα μας ή ότι μας προβληματίζει γύρω από τον εαυτό μας. Γιατί είναι σαν να βυθίζουμε μόνοι μας τον εαυτό μας στο κενό.

Παρατηρήστε το σώμα σας, αξιολογήστε την αξιοπιστία των σκέψεών σας, το γιατί νιώθετε όπως νιώθετε, διότι υπάρχουν φορές που μπορεί να έχετε συσσωρευμένο άγχος, ωστόσο κατά βάθος είστε υποψιασμένοι γιατί αγχώνεσθε. Μπορείτε να ενσωματώσετε στη ρουτίνα σας το ημερολόγιο. Να καταγράψετε τις ενοχλητικές σκέψεις, τι σας αγχώνει, τι σας απογοητεύει, τι νιώθετε, ποιες καταστάσεις σας πιέζουν, τι θα μπορούσατε να είχατε σκεφτεί εναλλακτικά, ώστε να πετύχετε μια βαθύτερη κατανόηση του τι σας συμβαίνει. Αυτοαποκαλυφθείτε στον εαυτό σας.

Όταν κάνετε μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να είναι δύσκολο να αφήσετε τον εγωισμό σας στην άκρη, να παραδεχτείτε ότι μπορεί και εσείς να είχατε την ευθύνη σε μια κατάσταση, να νομίζετε ότι υποτιμάτε τον εαυτό σας με αυτά που γράφετε, όμως η επίγνωση είναι αυτή που απελευθερώνει και μετέπειτα η διαχείριση όλων όσων μας επηρεάζουν.

Εάν νιώθετε ότι δεν μπορείτε να τα καταφέρετε, ότι το άγχος σας έχει καταβάλει, εάν έχετε μόνιμες ανησυχίες και φόβους που σας επηρεάζουν στην καθημερινή λειτουργικότητά σας, μη διστάζετε να αναζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας.

Καιρός είναι λοιπόν όχι μόνο να θέσετε εσείς τους όρους του παιχνιδιού, αλλά και να το απολαύσετε.