Άγχος: Πόσο επιβλαβές είναι τελικά;

Ακρόαση άρθρου......

Ως άγχος εννοούμε την ψυχολογική πίεση που δεχόμαστε σε κάποιες συνθήκες της ζωής μας. Ας σκεφτούμε το άγχος ως ένα τεντωμένο σχοινί. Στο ένα του άκρο είναι οι προκλήσεις της ζωής που μας προσφέρουν ενδιαφέρον και ευχαρίστηση. Στο άλλο, όμως, άκρο υπάρχουν εκείνες οι καταστάσεις στις οποίες οι άνθρωποι αδυνατούν να ανταπεξέλθουν σωματικά ή ψυχολογικά και οδηγούνται σε κατάπτωση είτε σε σωματικό είτε σε ψυχολογικό επίπεδο.

Γενικά θα λέγαμε ότι το άγχος στο ένα άκρο του μας ευνοεί και στο άλλο μπορεί να μας καταστρέψει.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας επιλεγμένα βιβλία για το Άγχος

Στον δυτικό κόσμο το άγχος δεν σχετίζεται τόσο με τους βασικούς μηχανισμούς επιβίωσης αλλά κυρίως με την κοινωνική επιτυχία. Με άλλα λόγια σχετίζεται με την ικανοποίηση των προσδοκιών των δικών μας αλλά και των άλλων.

Η αντίδραση του σώματος

Με δεδομένο ότι το σώμα και το πνεύμα αλληλοεπηρεάζονται, δεν μπορούμε να απομονώσουμε την σωματική από την ψυχολογική πλευρά και να μην αναφερθούμε στις σωματικές συνέπειες του υπερβολικού ή χρόνιου άγχους. Αρχικά το αυτόνομο νευρικό σύστημα παραμένει συνεχώς σε ετοιμότητα για δράση, βρίσκεται σε συνεχή κατάσταση έκτακτης ανάγκης με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνεται το εξωτερικό περιβάλλον ως απειλή.

Οι κύριες πλευρές της αντίδρασης του σώματος στο στρες είναι:

• Έκκριση αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης που ενεργούν ως ισχυρά διεγερτικά και αυξάνουν την πίεση, τον καρδιακό παλμό ενώ διαταράσσουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
• Έκκριση των ορμονών του θυρεοειδούς που μπορεί να οδηγήσει σε εξάντληση, απώλεια βάρους και τελικά, σε σωματική κατάρρευση
• Έκκριση χοληστερόλης που μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακές παθήσεις και εμφράγματα
• Διαταραχές στην λειτουργία του πεπτικού συστήματος
• Δερματικές αντιδράσεις όπως έντονη εφίδρωση
• Έκκριση ενδορφινών που ενδέχεται να προκαλέσουν πονοκεφάλους ή πόνους της μέσης
• Έκκριση κορτιζόνης που αυξάνει τον κίνδυνο του πεπτικού έλκους
• Σεξουαλικές διαταραχές

Παρότι, δυστυχώς, δε μπορούμε να κάνουμε τίποτα άμεσα για τις αυτόνομες αντιδράσεις μας, μπορούμε, ωστόσο, να μάθουμε πώς να σταματήσουμε να δίνουμε στον οργανισμό μας τα σήματα που διεγείρουν το αυτόνομο νευρικό σύστημα.

Στην ουσία το άγχος προκύπτει από ένα εξωτερικό γεγονός. Το εξωτερικό αυτό γεγονός εκτιμάται γνωστικά από εμάς (νοητική ερμηνεία) και δίνει (ή δεν δίνει) το έναυσμα για τις αυτόνομες αντιδράσεις. Συνήθως δεν επιλέγουμε άμεσα την αντίδραση, ούτε δίνουμε εντολή στο συκώτι, το θυρεοειδή και τα άλλα όργανα να κάνουν την δουλειά τους. Είναι η δική μας εκτίμηση που κινητοποιεί ή όχι τις δυνάμεις μας. Μερικοί άνθρωποι επιστρατεύουν τα "όπλα τους" με το παραμικρό ίχνος απειλής, ενώ για άλλα άτομα χρειάζεται να κηρυχθεί "πόλεμος" για να κινητοποιήσουν τις δυνάμεις τους.

Υπάρχουν προφανώς ιδιοσυγκρασιακοί αλλά και επίκτητοι λόγοι για αυτό. Ωστόσο, οι αντιδράσεις όλων των ανθρώπων στο γνωστικό επίπεδο (το επίπεδο της σκέψης και της γνώσης) επηρεάζουν τις αντιδράσεις σε σωματικό επίπεδο. Υπάρχουν ορισμένα άτομα που "πέφτουν" ψυχολογικά μόλις νιώσουν τα πρώτα σημάδια την σωματικής απομύζησης, ενώ αλλά αντίθετα, εξακολουθούν να αντιστέκονται και πέρα από το στάδιο της σωματικής κατάρρευσης. Για αυτό τον λόγο, αλλάζοντας τις γνωστικές αντιδράσεις ενός ανθρώπου όπου αυτό δύναται, θα βοηθήσουν στην μείωση των ανεπιθύμητων αυτόνομων αντιδράσεων.

Όταν το άγχος υπερβαίνει το φυσιολογικό

Ορισμένα επίπεδα του άγχους είναι ψυχολογικά ωφέλιμα, είναι το αλάτι της ζωής που μας κάνουν να ενεργούμε πιο γρήγορα και μας βοηθούν να νιώθουμε χρήσιμοι και με ξεκάθαρους στόχους στην ζωή μας. Όταν όμως το άγχος υπερβαίνει τα επίπεδα αυτά, εξασθενεί τις επιδόσεις μας και συχνά μας κάνει να νιώθουμε άχρηστοι και ανάξιοι.

Αφού ενεργήσει το αυτόνομο νευρικό μας σύστημα ως αντίδραση σε ένα εξωτερικό γεγονός, έπειτα υπάρχουν συνέπειες τόσο γνωστικές όσο και συναισθηματικές.

Το άγχος λοιπόν στην υπερβολική μορφή του μπορεί να επιφέρει τις κάτωθι επιβλαβείς συνέπειες στον οργανισμό μας:

• Μείωση της διάρκειας της συγκέντρωσης και της προσοχής
• Αλλαγή σε χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (κάποιοι γίνονται ακατάστατοι, επιπόλαιοι, αυταρχικοί)
• Εξασθενεί ο έλεγχος της παρόρμησης για το σεξ
• Αυξάνεται ο αριθμός των σφαλμάτων (κυρίως σε χειρονακτικές εργασίες)
• Εξασθενούν οι δυνατότητες οργάνωσης αφού το μυαλό δεν μπορεί να αξιολογήσει με ακρίβεια
• Η ταχύτητα αντίδρασης σε ένα γεγονός γίνεται απρόβλεπτη αφού το άτομο δύναται να καταλήξει σε αιφνιδιαστικές αποφάσεις
• Αυξάνονται οι διαταραχές της σκέψης αφού μειώνονται οι δυνατότητες αντικειμενικής και κριτικής σκέψης
• Μειώνεται η διάρκεια της μνήμης
• Εξαφανίζεται η αίσθηση υγείας και ευεξίας
• Εμφανίζεται κατάθλιψη και αισθήματα αδυναμίας
• Πέφτει η αυτοεκτίμηση του ατόμου
• Μπορεί να εμφανιστεί στο άτομο για πρώτη φορά τραυλισμός ή διστακτικότητα στην ομιλία
• Μειώνεται το ενδιαφέρον για τα πράγματα του περιβάλλοντος
• Αυξάνονται οι απουσίες και η αργοπορία στην εργασία του ατόμου
• Αυξάνεται η κατάχρηση ουσιών
• Τα επίπεδα ενέργειας είναι χαμηλά
• Παρουσιάζονται δυσκολίες στον ύπνο του ατόμου
• Λύση των προβλημάτων του ατόμου μόνο σε επιφανειακό επίπεδο
• Δύναται να εμφανιστούν παράδοξες χειρονομίες και απρόβλεπτη συμπεριφορά

Κινητοποίηση: λύση για κάθε περίπτωση

Θα πρέπει να επισημάνουμε στο σημείο αυτό ότι η εμφάνιση των παραπάνω αρνητικών συνεπειών διαφέρει από άτομο σε άτομο και πολλοί λίγοι άνθρωποι και κάτω από ακραίες καταστάσεις άγχους, εμφανίζουν όλα αυτά τα συμπτώματα. Αν το άτομο εμφανίζει πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα δείχνει ότι βρίσκεται στο στάδιο της κατάρρευσης, ότι χτυπάει το καμπανάκι κινδύνου και ότι χρειάζεται άμεσα βοήθεια.

Η εικόνα που περιγράψαμε είναι η εικόνα ενός ατόμου με υπερβολικό άγχος, καταρρακωμένου, με διαλυμένο πεπτικό σύστημα, σεξουαλικά ανίκανου, παράλογου κτλ. Ακόμα, όμως, και αν όλα αυτά τα συμπτώματα έλθουν μαζί (αν και απίθανο) υπάρχει λύση και το άγχος μπορεί να αντιμετωπιστεί αν το άτομο πάρει την απλή απόφαση να κινητοποιηθεί. Κάποια λύση θα υπάρχει σίγουρα για το κάθε άτομο που αντιμετωπίζει υπερβολικό άγχος στην ζωή του αρκεί να προσπαθήσει.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Νίκη Αρσενίου - Ψυχολόγος

Νίκη Αρσενίου: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος με Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος, απόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ειδικεύομαι στη Γνωστική Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία. Είμαι δημιουργός του Ασύγχρονου Εκπαιδευτικού Προγράμματος Psychology Lab, όπου μοιράζομαι μαζί σου όλη μου την εμπειρία ως Ψυχολόγος.

6983516741

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού