Αναγνώριση και εντοπισμός της ΔΕΠΥ στη σχολική τάξη

Ακρόαση άρθρου......

Πριν τον σχεδιασμό οποιουδήποτε προγράμματος παρέμβασης, είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός, αλλά και όλη η σχολική μονάδα, να ενημερωθεί για το τι είναι η ΔΕΠΥ, ποιες είναι οι παράμετροί της, πώς επηρεάζει τη συμπεριφορά και τον τρόπο μάθησης του παιδιού, ποιες είναι οι ανησυχητικές συμπεριφορές, ποια η συχνότητα εμφάνισής τους και τι τις πυροδοτεί.

ΔΕΠΥ και σχολική τάξη

Όταν ο εκπαιδευτικός γνωρίζει ότι οι μαθητές του αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες δυσκολίες λόγω ΔΕΠΥ, θα αποφύγει να αποδώσει τις συμπεριφορές τους σε λάθος αιτίες και επιπλέον θα είναι σε θέση να σχεδιάσει το κατάλληλο πρόγραμμα παρέμβασης.

Ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει πάντα κατά νου ότι η ΔΕΠΥ δεν είναι η δικαιολογία της συμπεριφοράς αλλά η αιτία της. Αυτή η διαταραχή δεν οφείλεται σε έλλειψη δεξιοτήτων ή ικανοτήτων. Το παιδί με ΔΕΠΥ γνωρίζει τι πρέπει να κάνει, αλλά δεν είναι σε θέση να το εφαρμόσει.

Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται επίσης να θυμάται ότι κάποιες από τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ μπορεί να υποχωρήσουν, αλλά δε θα εξαφανιστούν, εφόσον πρόεκται για μια διά βίου κατάσταση. Εκτός από τη διαχείριση των βασικών συμπτωμάτων της διαταραχής, ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει στόχο και την ελαχιστοποίηση των δευτερογενών συνεπειών της, όπως είναι η ακαδημαϊκή αποτυχία, η απόσυρση, η κοινωνική απομόνωση του παιδιού κ.λπ.

Γι' αυτό είναι σημαντικό να παρέχει στον μαθητή με ΔΕΠΥ μια καθημερινή ρουτίνα στο πρόγραμμά του, να τον διευκολύνει στο ακαδημαϊκό του έργο και να του προσφέρει περισσότερη δομή και συχνότερη ενίσχυση.

Οι πεποιθήσεις, οι στάσεις και οι αντιλήψεις του εκπαιδευτικού αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχή εφαρμογή ενός προγράμματος παρέμβασης. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι ενήμερος όχι μόνο για τη φύση της διαταραχής, αλλα να γνωρίζει επίσης τα κατάλληλα προγράμματα διαχείρισης της συμπεριφοράς των μαθητών με ΔΕΠΥ.

Το κλειδί για την επιτυχημένη εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων είναι να αντιμετωπίζει ο εκπαιδευτικός τη ΔΕΠΥ ως μια ευκαιρία - πρόκληση για τη δοκιμή νέων μοντέλων διδασκαλίας και νέων τρόπων προσέγγισης της εκπαιδευτικής πράξης.

Συμπεριφορές που υποδηλώνουν ΔΕΠΥ

Υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές που εκδηλώνει συνήθως ένας μαθητής με ΔΕΠΥ μέσα στη σχολική τάξη, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τον εκπαιδευτικό να εντοπίσει και να αναγνωρίσει τη διαταραχή.

Πιο αναλυτικά, ο μαθητής με ΔΕΠΥ:

• Μιλάει-φλυαρεί πολύ.
• Δεν περιμένει τη σειρά του.
• Ενοχλεί τους διπλανούς του συμμαθητές.
• Διακόπτει τους άλλους, απαντά χωρίς να ερωτηθεί ή προτού ολοκληρωθεί η ερώτηση.
• Σηκώνεται πολύ συχνά από τη θέση του ή στριφογυρίζει συνεχώς στο κάθισμά του.
• Χάνει τα προσωπικά του αντικείμενα.
• Δε σημειώνει τις εργασίες για την επόμενη μέρα ή ξεχνά να τις κάνει.
• Αποφεύγει τις απαιτητικές εργασίες.
• Οι εργασίες του είναι ανοργάνωτες και δυσκολεύεται να τις ολοκληρώσει.
• Κάνει λάθη απροσεξίας.
• Ονειροπολεί-αφαιρείται πολύ συχνά.
• Μοιάζει να μην κατανοεί όλες τις οδηγίες ή δε δίνει προσοχή στις λεπτομέρειες.
• Απαιτείται προσπάθεια για την προσέλκυση της προσοχής του.
• Αρχίζει και τελειώνει τις εργασίες τελευταίος.
• Δυσκολεύεται να συνεργαστεί με τους συμμαθητές του και να συμμετάσχει σε ομαδικά παιχνίδια.
• Τρέχει συνεχώς στα διαλείμματα, σκαρφαλώνει και είναι επιρρεπής σε ατυχήματα.

Ας σημειωθεί ότι ο μαθητής δεν είναι απαραίτητο  να εκδηλώνει όλα τα παραπάνω συμπτώματα, αφού η συμπτωματολογία εξαρτάται από τον υποτύπο της διαταραχής. Η ικανότητα του εκπαιδευτικού να εντοπίσει μαθητές με ΔΕΠΥ θα επιτρέψει την έγκαιρη και ορθή διάγνωση.

Διαχείριση ΔΕΠΥ από εκπαιδευτικούς

Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να συλλέξει πληροφορίες για τη σχολική ζωή του μαθητή μέσω της παρατήρησης. Για τον σκοπό αυτό μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα ημερολόγιο αναστοχασμού: πρόκειται για ένα φυσικό ή ηλεκτρονικό μέσο καταγραφής των σημαντικών γεγονότων που αοφορύν τον μαθητή με ΔΕΠΥ. Σε αυτό ο εκπαιδευτικός μπορεί να καταγράψει σκέψεις, ιδέες και γνώμες, τις οποίες θα μελετήσει και θα επεξεργασετεί σε μετεγενέστερο χρόνο με πιο διεισδυτικό και κριτικό τρόπο.

Με αυτό τον τρόπο οι υποθέσεις και οι αντιλήψεις του δεν επηρεάζονται από τη συναισθηματική φόρτιση της στιγμής. Επιπροσθέτως οι σημειώσεις του θα αποτελέσουν σημαντική πηγή πληροφοριών για τους γονείς και όλους τους ειδικούς που εμπλέκονται στα προγράμματα παρέμβασης για το παιδί. Αυτό το εργαλείο καταγραφής όμως απαιτεί συνέπεια από την πλευρά του εκπαιδευτικού.

Για τον κατάλληλο σχεδιασμό της διδασκαλίες ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να δώσει έμφαση σε δύο βασικούς άξονες: στον μαθητή και στο αναλυτικό πρόγραμμα.

Σε ό,τι αφορά τον μαθητή, ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να λάβει υπόψη του τρεις επιμέρους διαστάσεις: την ετοιμότητά του, ή αλλιώς το επίπεδο επίδοσης, τα ενδιαφέροντά του και τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο μαθαίνει.

Αντίστοιχα, σε ό,τι αφορά το αναλυτικό πρόγραμμα, πρέπει και πάλι να δώσει έμφαση σε τρεις επιμέρους διαστάσεις: στο περιεχόμενο (τι διδάσκω και τον τρόπο πρόσβασης στο τι διδάσκω), στην επεξεργασία του περιεχομένου και στο τελικό προϊόν (επιλογή ποικίλων τρόπων αξιολόγησης και παρουσίασης του τελικού προϊόντος).

Πριν το σχεδιασμό ενός προγράμματος παρέμβασης, ο εκπαιδευτικός είναι σημαντικό να καταγράψει τόσο τα δυνατά σημεία όσο και τις μαθησιακές αδυναμίες αι τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές του μαθητή.

Σχέδιο παρέμβασης ΔΕΠΥ

Έχοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, θα είναι σε θέση να σχεδιασει ένα αποτελεσματικό σχέδιο παρέμβασης για το παιδί με ΔΕΠΥ ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:

• Καθορισμός συμπεριφοράς στόχου
• Ανάπτυξη σχεδίου δράσης
• Παρακολούθηση - αξιολόγηση της προόδου και της παρέμβασης

Η στοχοθεσία πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να λαμβάνει υπόψη το μαθησιακό προφίλ συμπεριφοράς του μαθητή. Οι στόχοι είναι απαραίτητο να εστιάζουν στην απάλειψη όλων αυτών που εμποδίζουν την ακαδημαϊκή επίδοση του μαθητή και την κοινωνική του ανάπτυξη. Η αξιολόγηση πρέπει να είναι μια συνεχής διαδικασία, να μην αφορά μόνο το τελικό προϊόν και να μην εστιάζει αποκλειστικά στις αδυναμίες του μαθητή.

Καλό είναι να εφαρμόζεται με πολλούς και διαφορετικος τρόπους, όπως με αυτοξιολογήσεις του μαθητή και με άτυπες αξιολογήσεις της συμπεριφοράς. Επίσης, η αξιολόγηση δεν πρέπει να εστιάζει στο αποτέλεσμα, αλλά να επεκτείνεται και στη διαδικασία την οποία ακολούθησε ο μαθητής.

Τόσο ο καθορισμός των στόχων, οι τομείς και οι τεχνικές παρέμβασης, όσο και τα αξιολογητικά μέσα πρέπει να είναι καταγεγραμμένα στο Εξατομικευμένο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης (ΕΠΕ).

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο ΔΕΠΥράζει που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.