Εργασία και οικογένεια: σύμμαχοι ή αντίπαλοι;

Ακρόαση άρθρου......

Ένα νέο αίτημα των εργαζόμενων και παράλληλα σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της ψυχικής τους υγείας είναι η εναρμόνιση της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Η ιδιαίτερα αυξημένη είσοδος των γυναικών στην εργασία άλλαξε ριζικά τη δομή της οικογένειας με αποτέλεσμα την επιβάρυνση των ρόλων και στα δύο φύλα.

Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες καλούνται πλέον να αναλάβουν νέους ρόλους, οι οποίοι με τη σειρά τους προκαλούν σύγκρουση ανάμεσα στους δύο τομείς, την εργασία και την οικογένεια (φαινόμενο γνωστό ως Work-Family Conflict).

Συνεπώς, τα άτομα βιώνουν όχι μόνο τη σύγκρουση αλλά και όλες τις αρνητικές επιπτώσεις που αυτή μπορεί να έχει στην προσωπική και εργασιακή τους ζωή καθώς και την ψυχική τους ισορροπία. Ερευνητικά δεδομένα αποκαλύπτουν την ύπαρξη συστηματικής σχέσης μεταξύ της επαγγελματικής και συζυγικής εξουθένωσης με αποτέλεσμα οι εμπειρίες από τον εργασιακό χώρο να μεταφέρονται και να παρεμβαίνουν στον οικογενειακό και αντίστροφα (Pines & Nunes, 2003).

Ποια είναι τα συμπτώματα της σύγκρουσης;

Πρόσφατες μελέτες υποστήριξαν ότι οι αρνητικές εμπειρίες από το εργασιακό περιβάλλον επηρεάζουν την αίσθηση ευεξίας του κάθε συντρόφου, και συνεπώς τη συζυγική σχέση (Antoniou & Cooper, 2005).  Το άτομο, βιώνοντας εξουθένωση στην εργασία, συχνά απομονώνεται, χάνει την εμπιστοσύνη του στους συναδέλφους και έχει υπέρμετρες απαιτήσεις από το σύντροφό του. Τα συναισθήματα της απογοήτευσης μεταφέρονται στο γάμο προκαλώντας συγκρούσεις στη σχέση του ζευγαριού. Συχνά, τα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο γάμο τους, είναι πιθανόν να επενδύουν πολύ χρόνο και ενέργεια στη δουλειά, βρίσκοντάς την σαν μια διέξοδο στα προσωπικά τους προβλήματα. Στην περίπτωση βέβαια που τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα περίμεναν και η οικογένεια δεν μπορεί να τους στηρίξει, απογοητεύονται πλήρως.

Σε εργαζόμενους όπου η σύγκρουση εργασίας-οικογένειας είναι έντονη, το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης παρατηρείται ακόμη περισσότερο. Αυτά τα άτομα βιώνουν έντονο εργασιακό άγχος, είναι λιγότερο ευχαριστημένα από τη δουλειά τους, με τακτικές απουσίες ή αργοπορίες. Συχνά παρουσιάζουν παραίτηση από κάθε είδους επαγγελματική αλλά και οικογενειακή υποχρέωση, με συνέπεια να μειώνεται σημαντικά η εργασιακή τους απόδοση, ενώ στα πλαίσια της οικογενειακής τους ζωής αποτελούν τους «παρόντες αλλά απόντες» γονείς και συντρόφους. Το στρες και η υπερκόπωση επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική τους υγεία, εμφανίζοντας υψηλά επίπεδα κατάθλιψης (Duxbury & Higgins, 2003).

Η σύγκρουση είναι το ίδιο αισθητή στους άνδρες και τις γυναίκες;

Μελέτες σχετικά με τις διαφορές των δύο φύλων στα επίπεδα σύγκρουσης ανάμεσα στην εργασία και την οικογένεια, αναφέρουν ότι οι γυναίκες βιώνουν υψηλότερη σύγκρουση σε σχέση με τους άνδρες (Greenhaus & Parasuraman, 1999). Η ραγδαία αύξηση της εισαγωγής των γυναικών στον επαγγελματικό στίβο και η ταυτόχρονη επιβάρυνσή τους με τις περισσότερες οικογενειακές ευθύνες εύκολα δικαιολογούν το φαινόμενο αυτό. 

Παράλληλα, οι γυναίκες είναι κατά γενική ομολογία λιγότερο ικανοποιημένες από την προσωπική τους ανάπτυξη και την επαγγελματική τους πορεία συγκριτικά με τους άνδρες. Η έρευνα συχνά αποκαλύπτει ότι η καριέρα των γυναικών τείνει να θεωρείται λιγότερο σημαντική σε σχέση με αυτή των συντρόφων τους καθώς προτεραιότητά τους αποτελεί το σπίτι και η οικογένεια. Μία τέτοια τάση περιορίζει πολλές φορές τις επαγγελματικές τους επιλογές και τις ευκαιρίες που έχουν για ανέλιξη.

Ο εργοδότης μπορεί να βελτιώσει την καθημερινότητα του εργαζόμενου;

Η απάντηση είναι θετική. Οι εργοδότες καλούνται σήμερα περισσότερο από ποτέ να προβούν σε: 

α) πιο ρεαλιστικές απαιτήσεις και προσδοκίες από το προσωπικό
β) μεγαλύτερη ευελιξία,
γ) ενίσχυση του αισθήματος ελέγχου που έχει ο  εργαζόμενος  στη δουλειά του και
δ) δημιουργία υποστηρικτικού εργασιακού περιβάλλοντος.
Ασφαλώς, σε κάθε περίπτωση βασικός παράγοντας για την επιτυχή εφαρμογή των ευέλικτων μορφών εργασίας είναι η αλλαγή νοοτροπίας, τόσο από την πλευρά της διοίκησης, όσο και από την πλευρά των εργαζόμενων.

Οικογενειάρχες με καριέρα: μία νέα πρόκληση για τις επιχειρήσεις

Αξίζει να αναφερθεί ότι η συζήτηση για θέματα ισορροπίας εργασίας και προσωπικής ζωής μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικά χρήσιμο εργαλείο για τα τμήματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. Κι αυτό γιατί το τμήμα προσωπικού της κάθε επιχειρήσης θα είναι σε θέση να αντιληφθεί ποιοι από τους εργαζόμενους έχουν προσδοκίες για ανάπτυξη της καριέρας τους και δυνατότητα εκπαίδευσης μέσα στον οργανισμό, ποιοι είναι διαθέσιμοι για εκπαίδευση πέρα από το τυπικό ωράριο εργασίας, ποιοι έχουν την ευχέρεια να κάνουν επαγγελματικά ταξίδια, ποιοι μπορούν να μετακομίσουν σε άλλη πόλη λόγω των υποχρεώσεων της εργασίας τους και ποιοι όχι. Με αυτό τον τρόπο, θα αναπτυχθούν κατάλληλα σχεδιασμένα προγράμματα υποστήριξης του προσωπικού, αναβαθμίζοντας ταυτόχρονα τη φήμη του οργανισμού ως ένα φιλικό προς την οικογένεια εργοδότη. 

Ας μην ξεχνάμε ότι η ευαισθησία της επιχείρησης στα θέματα οικογένειας μπορεί με τη σειρά της να αυξήσει τη δέσμευση και την αποτελεσματικότητα του εργαζόμενου. 

Βιβλιογραφικές Παραπομπές

• Antoniou, A.-S., & Cooper, C. L. (Eds.) (2005). Research Companion to Organizational Health Psychology. Northampton, MA, USA: Edward Elgar.  
• Duxbury, L. & Higgins, C. (2003). Work?life conflict in Canada in the new millennium: A status report. Health Canada.
• Greenhaus, J. H., & Parasuraman, S. (1999). Research on work family and gender: current status and future directions. In G. N. Powell (Eds.), Handbook of gender and work (pp. 228-235). London: Sage.
• Pines, A. M., & Nunes, R. (2003). The relationship between career and couple burnout: implication for career and couple counselling. Journal of Employment Counselling, 40, 50?64.