Συνέντευξη με την Καθηγήτρια Ψυχιατρικής, Μαρίνα Οικονόμου, για την Ψυχοεκπαίδευση

Ακρόαση άρθρου......

Με αφορμή το επερχόμενο μετεκπαιδευτικό σεμινάριο για την Ψυχοεκπαίδευση και Συμπεριφορική Θεραπεία Οικογένειας, η Μαρίνα Οικονόμου, Καθηγήτρια Ψυχιατρικής Α’ Πανεπιστημιακής Κλινικής ΕΚΠΑ, απαντάει στα ερωτήματα που θέσαμε για την ψυχοεκπαίδευση και τις θεραπευτικές της αρχές

Κυρία Οικονόμου, μπορείτε να μας αναλύσετε τον όρο «Ψυχοεκπαίδευση»; Τελευταία τον ακούμε συχνά χωρίς όμως να γνωρίζουμε την ουσία της παρέμβασης, είναι μία νέα μέθοδος;

Ο όρος «ψυχοεκπαίδευση» (psychoeducation) παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία στις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Η καθιέρωση του όρου με το περιεχόμενο που του αποδίδεται σήμερα είναι αποτέλεσμα μιας περιπετειώδους πορείας που ξεκινά από τον υπερτονισμό της έννοιας της εκπαίδευσης γύρω από τη νόσο σε άτομα που πάσχουν από ψυχικές ή και σωματικές νόσους και φτάνει σε μια οργανωμένη παρέμβαση που χρησιμοποιεί ειδικές ψυχοθεραπευτικές τεχνικές.

Στη διαχρονική τους εφαρμογή οι ψυχοεκπαιδευτικές παρεμβάσεις μπορεί να κυμαίνονται από την απλή παθητική παροχή πληροφοριών μέσω φυλλαδίων, e-mail ή σχετικών δικτυακών τόπων μέχρι μια μακράς διάρκειας ομαδική ψυχοθεραπευτική παρέμβαση από ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

Συχνά ο όρος «ψυχοεκπαίδευση» ήταν παραπλανητικός, καθώς παρέπεμπε στη λανθασμένη εντύπωση ότι πρόκειται για εκπαίδευση, ενώ στην πραγματικότητα η ψυχοεκπαίδευση δεν είναι μόνο ενημέρωση και συνιστά μια θεραπευτική παρέμβαση που συνδυάζει την παροχή εκπαίδευσης με ψυχοθεραπευτικά στοιχεία.

Είναι μια μη φαρμακευτική θεραπεία, η οποία όμως αποδέχεται την κομβική αξία των φαρμάκων και παρέχει με συστηματικό, δομημένο και διδακτικό τρόπο ενημέρωση σχετικά με την ασθένεια, ενσωματώνοντας ψυχοθεραπευτικές παραμέτρους, με στόχο να βοηθήσει τους ασθενείς να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν καλύτερα την ασθένεια.

Με βάση έναν άλλο σύγχρονο ορισμό, η ψυχοεκπαίδευση ορίζεται ως η θεραπευτική παρέμβαση η οποία εμπεριέχει την παροχή έγκυρης ενημέρωσης για τη νόσο, εκπαίδευσης για την ανάπτυξη στρατηγικών αντιμετώπισης και διαχείρισης της νόσου και των συνεπειών της αλλά και γενικότερης υποστήριξης.

Στην ουσία τρεις θεωρούνται οι βασικές συνιστώσες της ψυχοεκπαίδευσης: ενημέρωση (information), εκπαίδευση σε δεξιότητες (skills training) και υποστήριξη (support).

Πού στηρίζεται η «Ψυχοεκπαίδευση», σε ποιες ψυχοθεραπευτικές αρχές;

Η ψυχοεκπαίδευση στηρίζεται στις αρχές της ψυχοεκπαιδευτικής προσέγγισης, βασική φιλοσοφική αρχή της οποίας αποτελεί το αξίωμα του δικαιώματος στη γνώση. Όλοι οι ασθενείς έχουν δικαίωμα στην υπεύθυνη ενημέρωση για τη νόσο τους.

Η γνώση είναι δύναμη, είναι ο δρόμος για την ουσιαστική αποδοχή και επομένως αντιμετώπιση της νόσου.

Βασικός στόχος της ψυχοεκπαιδευτικής προσέγγισης είναι να δοθεί στον ασθενή και στην οικογένεια η λογική που διέπει τη θεραπεία, ώστε να διευκολυνθεί η κατανόηση της διαταραχής και η αποδοχή της φαρμακευτικής αγωγής, ενώ η επίτευξη μιας σειράς ειδικών στόχων οδηγεί στη σφαιρική και κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη και αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου.

Ειδικά για την ψυχική διαταραχή ποιοι είναι αυτοί οι ειδικοί στόχοι που αναφέρατε;

Θα έλεγα ότι ειδικά για την ψυχική διαταραχή και μάλιστα την σοβαρή και χρόνια, αυτή δηλαδή που συνοδεύεται από στερεότυπα, μυθοπλασίες και προκαταλήψεις οι στόχοι των ψυχοεκπαιδευτικών παρεμβάσεων περιλαμβάνουν τα εξής στοιχεία:

• Διευκόλυνση της κατανόησης της ψυχικής διαταραχής
• Αποκάλυψη και διόρθωση των παρανοήσεων γύρω από την ψυχική νόσο
• Μετάδοση γνώσεων για τις αιτίες, τη θεραπεία, την πορεία και την πρόγνωση της νόσου
• Μείωση των μη ρεαλιστικών προσδοκιών, ειδικά από την πλευρά της οικογένειας για πλήρη θεραπεία και γρήγορη επάνοδο στο προνοσηρό επίπεδο λειτουργικότητας του ασθενή
• Επίτευξη «συμμόρφωσης» στη φαρμακευτική αγωγή και συνεργασία στη γενικότερη θεραπεία
• Ενίσχυση της αυτο – αντιμετώπισης, να βοηθηθεί δηλαδή ο άρρωστος και η οικογένεια να αποκτήσουν ενεργητικό ρόλο στη θεραπεία και στη γενικότερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της νόσου.

Ποιος είναι ο ρόλος του θεραπευτή στην «Ψυχοεκπαίδευση»;

Ο θεραπευτής παρουσιάζεται ως ένα υποστηρικτικό άτομο, γνώστης της νόσου και της αντιμετώπισής της, γεγονός που βοηθά να αναπτυχθεί θεραπευτική συμμαχία (therapeutic alliance).

Η αποτελεσματικότητα της ψυχοεκπαίδευσης στηρίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και όχι στην ετεροβαρή σχέση εξουσίας ιατρού – ασθενή ή θεραπευτή- θεραπευόμενου. Ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των ασθενών στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη θεραπεία, σέβεται τις επιλογές τους και προάγει τη συμμετοχή των οικογενειών στη θεραπευτική διαδικασία φέρνοντας έτσι την οικογένεια στο προσκήνιο.

Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο ρόλος της οικογένειας θεωρείται εξαιρετικά σημαντικός μιας και η οικογένεια αποτελεί το κύριο φυσικό υποστηρικτικό σύστημα για τον ασθενή και τη βασική, και πολλές φορές μοναδική πηγή φροντίδας γι’αυτόν.

Πού μπορεί κανείς να μάθει περισσότερες πληροφορίες για το μετεκπαιδευτικό πρόγραμμα;

Το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ανακοινώνει για πρώτη φορά τη διεξαγωγή του Μετεκπαιδευτικού Σεμιναρίου Ψυχοεκπαίδευση και Συμπεριφορική Θεραπεία Οικογένειας, σε συνεργασία με το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακρίβειας «Κώστας Στεφανής» (Ε.Π.Ι.Ψ.Υ.) και το ΥΓΙΕΙΑ.

Συμμετέχοντες απ΄ όλους τους κλάδους επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας, θα έχουν την ευκαιρία να εκπαιδευτούν από έμπειρα μέλη της Α’ και της Β’ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (ανάμεσά τους και ειδικοί που στελεχώνουν την υπηρεσία ΕΠΨ στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο) στην φιλοσοφία και στις αρχές και της Ψυχοεκπαίδευσης και της Συμπεριφορικής Θεραπείας.

Οι συνεργάτες μου απαντούν σε αιτήματα και ερωτήσεις στο 210-6141000