Ψυχολογική ροή: Ένα όπλο στη φαρέτρα μας τις μέρες της καραντίνας

Ακρόαση άρθρου......

Και αν νιώθεις πως ο χρόνος έχει παγώσει σε διαβεβαιώνω πως η ζωή ακόμη τρέχει με έτη φωτός και είναι φύση αδύνατον να σταματήσει. Μέχρι πρότινος γελούσες και ονειρευόσουν, είχες συγκεκριμένα πλάνα για το μέλλον και βιαζόσουν να τα δρομολογήσεις. Και ξαφνικά κάποιος πάτησε το κουμπί της «παύσης».

Όμως σου το λέω με απόλυτη βεβαιότητα πως αυτό είναι προσωρινό. Πώς θα το διαχειριστείς; Να θυμάσαι πως εσύ είσαι ο κύριος της κατάστασης. Η απόφαση είναι δικιά σου. Θα αφήσεις τον χρόνο να περάσει ανεκμετάλλευτος ή μήπως θα δώσεις αξία σε κάθε μικρή σου στιγμή;

Δημιουργικότητα την εποχή της καραντίνας

Καραντίνα λοιπόν, μια λέξη και χίλιες παραλλαγές στη διάθεση και τα συναισθήματα σου και μια σίγουρη κατάσταση, αυτή της αναγκαστικής αναμέτρησης με τον εαυτό. Τι μπορείς να κάνεις; Δημιουργικότητα! Η λέξη κλειδί…

Συνήθως, πόσο μάλλον σε μια ταραγμένη περίοδο, όπως αυτή που διανύουμε, εστιάζουμε σε αυτό που μας φοβίζει και χάνουμε την ευκαιρία να ασχοληθούμε με δραστηριότητες που μας ευχαριστούν.  Μήπως ήρθε η ώρα να απομακρυνθούμε από αυτή τη συνήθεια και να ασχοληθούμε με αυτά που τόσο καιρό λόγω υποχρεώσεων είχαμε στερήσει στον εαυτό μας; Το να έχουμε λοιπόν ένα σταθερό κέντρο εστίασης και το να εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας χωρίς αλαζονεία θέτει τις βάσεις για το παραπάνω.

Ας εκμεταλλευτούμε, λοιπόν, εποικοδομητικά την αναγκαστική κλεισούρα κι ας καταπιαστούμε με κάτι που μας ευχαριστεί και μας χαλαρώνει. Μπορεί, για παράδειγμα, να είναι ένας ζεστός καφές στη βεράντα, απολαμβάνοντας το δροσερό αεράκι σε μια πόλη που ξαφνικά ησύχασε. Κι ας επιτρέψουμε στον εαυτό μας να απορροφηθεί. Και κάπως έτσι ερχόμαστε σε επαφή με την έννοια της ψυχολογικής ροής.

Επίγνωση στο εδώ και τώρα

Η ροή αποτελεί μια κατάσταση στην οποία το άτομο είναι απόλυτα απορροφημένο σ’ ένα συγκεκριμένο «έργο», η προσοχή του είναι ολοκληρωτικά στραμμένη σε αυτό κι έχει απόλυτη επίγνωση αυτού που συμβαίνει στο εδώ και το τώρα. Παράλληλα, το άτομο περιγράφεται να χάνει την αίσθηση του χρόνου και του χώρου, να μην αισθάνεται κόπωση και να μην κάνει σκέψεις άσχετες με το «έργο» που εκτελεί. Η εμπλοκή με μια δραστηριότητα που «γεννά» αυτή την εμπειρία δίνει τόση ικανοποίηση στο άτομο, ώστε είναι πρόθυμο να εμπλακεί σε αυτή ανεξάρτητα από το αν είναι δύσκολη ή εύκολη, ή αν έχει κάποιο όφελος από αυτή.

Με λίγα λόγια, όπως μας αναφέρει και ο Maslow είναι η ενασχόληση με μια δράση αυτοπραγμάτωσης, όπου η αίσθηση του χρόνου χάνεται. Η επαφή με μια ανώτερη πτυχή της ύπαρξης μας. Και αυτό συμβαίνει γιατί πραγματικά απολαμβάνουμε  ότι βιώνουμε εκείνη τη στιγμή.

Θεωρία της Ψυχολογικής Ροής

Η θεωρία της ψυχολογικής ροής αποτελεί μια από τις βασικές θεωρίες που αποσκοπούν στην εξέταση των κινήτρων, της προσωπικότητας και της υποκειμενικής ευτυχίας. Η βίωση της ψυχολογικής ροής προϋποθέτει την εγκαθίδρυση ισορροπίας μεταξύ της υποκειμενικής αντίληψης του ατόμου για τις ικανότητές του και των διαθέσιμων από αυτό δυνατοτήτων-προκλήσεων για δράση.

Συνοπτικά, για να βιώσει ένα άτομο ροή κάνει κάτι που έχει αξία γι’ αυτό. Από τη μία πλευρά, όταν το άτομο νιώθει πως οι προκλήσεις του περιβάλλοντος του είναι πολύ χαμηλότερες από τις ικανότητες του, τότε βιώνει ανία. Από την άλλη πλευρά, όταν οι ικανότητες του ατόμου βιώνονται ως πολύ χαμηλές σε σχέση με τις προκλήσεις που εμφανίζονται τότε οδηγείται στο άγχος και την απειλή.

Η ισορροπία μεταξύ ικανοτήτων του ατόμου και προκλήσεων του περιβάλλοντος είναι το κλειδί για την «εμπλοκή» σε κατάσταση ψυχολογικής ροής. Αυτό που θα πρέπει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο είναι ότι δεν δίνεται σημασία στις πραγματικές δεξιότητες του ατόμου και τις αντικειμενικές προκλήσεις, απαιτήσεις ή δυσκολίες της κατάστασης, αλλά στην υποκειμενική εκτίμησή του σχετικά με το ποιες είναι οι προκλήσεις της δεξιότητας και της ικανότητάς του.

Διαβάστε στην Πύλη μας το άρθρο Αυτοπραγμάτωση: Τι είναι και πώς επιτυγχάνεται σύμφωναμε τον Maslow, της συνεργάτιδας της Πύλης μας Έλλης Γκατέλμη

Χαρακτηριστικά ψυχολογικής ροής

1. Ισορροπία μεταξύ της πρόκλησης και των ικανοτήτων του ατόμου να ανταποκριθεί σε αυτή.

2. Συγχώνευση δράσης και επίγνωσης. Τα άτομα απορροφώνται τόσο πολύ από την εκτελούμενη δραστηριότητα, με αποτέλεσμα αυτή να γίνεται αυθόρμητη, πηγαία, σχεδόν αυτόματη.

3. Σαφείς στόχοι.

4. Άμεση ανατροφοδότηση. Ο συμμετέχων νιώθει ότι στην δραστηριότητα επιτυγχάνει τον στόχο του.

5. Ψηφιακό Marketing για Ψυχολόγους: Κύκλος 11 Σεμιναρίων με Βέλτιστες Πρακτικές και Εργαλεία Διαχείρισης διαδικτυακής παρουσίας | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR

   Συγκέντρωση στο επιτελούμενο έργο. Σημαντικό χαρακτηριστικό της ψυχολογικής ροής είναι η ικανότητα κάποιου να συγκεντρώνεται σε περιορισμένο αριθμό ερεθισμάτων, συγκέντρωση η οποία είναι αυτόματη. Το άτομο επικεντρώνεται περισσότερο στην εσωτερική διαδικασία επειδή το κύριο χαρακτηριστικό είναι η απώλεια της αίσθησης του χώρου και του χρόνου.

6. Αίσθημα ελέγχου.

7. Απώλεια αυτό-συνειδητότητας. Αίσθημα ενότητας του ατόμου με το περιβάλλον του.

8. Μετασχηματισμός του χρόνου. Η αίσθηση της διάρκειας του χρόνου αλλάζει, δημιουργώντας την αίσθηση ότι οι ενέργειες είτε γίνονται πιο γρήγορα, είτε πιο αργά.

Ας τονίσουμε εδώ πως απ’ όλα τα χαρακτηριστικά της ψυχολογικής ροής αυτό που φαίνεται να είναι κυρίαρχο είναι η ευχαρίστηση και η απόλαυση.

Αποκτήστε το βιβλίο του Rollo May Αυτογνωσία και νόημα ζωής, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας

Προϋποθέσεις βίωσης ψυχολογικής ροής

Η βίωση της ψυχολογικής ροής κάποιες φορές μπορεί απλώς να προκύψει τυχαία, ως αποτέλεσμα μιας ευτυχούς συγκυρίας. Ωστόσο,  υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες η κατάσταση αυτή να προκύψει με την ενασχόληση με δομημένες δραστηριότητες όπως τέχνη, εργασία κτλ. Μία ακόμη προϋπόθεση που αναφέρθηκε και παραπάνω είναι η ισορροπία μεταξύ δυνατοτήτων του ατόμου και απαιτήσεων της δραστηριότητας.

Τα άτομα νιώθουν πως έχουν τον έλεγχο της εδώ και τώρα κατάστασης γεγονός που τους συνδέει στενά με το παρόν με αποτέλεσμα να εξαφανίζονται σκέψεις και ανησυχίες για την καθημερινή ζωή. Επίσης, σχετίζεται με την απώλεια της αυτό-συνείδησης, κι έτσι το άτομο δεν ενδιαφέρεται παντελώς για το πώς δείχνει και αν αρέσει στους άλλους. Αξιοσημείωτο είναι το αίσθημα της υπέρβασης του εαυτού. Αυτό συχνά οδηγεί σε απώλεια της αίσθησης του χρόνου, ο οποίος άλλοτε περνάει πιο γρήγορα κι άλλοτε πιο αργά. Χαρακτηριστικό που ειδικά αυτή την περίοδο το έχουμε μεγάλη ανάγκη.

Ψυχολογική ροή στην καθημερινότητα

Ο Csikszentmihalyi υποστηρίζει ότι «… δεν είναι εύκολο να μετατρέψει κάποιος μια συνήθη εμπειρία σε ιδανική, αλλά σχεδόν κάθε άτομο μπορεί να βελτιώσει την ικανότητα του για κάτι τέτοιο». Ένα άτομο, κατά τη διάρκεια της ίδιας αντικειμενικής εμπειρίας, μπορεί να μετακινηθεί από συνθήκες ανίας, συναισθήματα άγχους, σε καταστάσεις ιδανικής ψυχολογικής κατάστασης, και όλα αυτά μέσα σε λίγα λεπτά.

Διαδικασία ψυχολογικής ροής

1. Για ένα διάστημα περίπου 5’ έως 10’ λεπτών ανακαλέστε μια στιγμή, μια δραστηριότητα, ή μια περίσταση όπου νιώσατε ότι είσαστε σε ροή. Θυμηθείτε όσες περισσότερες λεπτομέρειες αναφορικά με το τι νιώσατε.

2. Προσπαθήστε να αναγνωρίσετε πόσο συχνά νιώθετε ροή στην τρέχουσα καθημερινότητά σας και καταγράψτε με ποιες δραστηριότητες ή σε ποιες στιγμές συμβαίνει αυτό. Βαθμολογήστε το επίπεδο της ροής από 0 = καθόλου ροή έως 10 = απόλυτα σε ροή, όσον αφορά την προηγούμενη εβδομάδα. Ορίστε το επίπεδο που θα θέλατε να φτάσετε τις επόμενες μέρες.

3. Για την επόμενη εβδομάδα, σκεφτείτε πώς μπορείτε να διευκολύνετε τη βίωση ροής κάνοντας κάθε μέρα κάτι που εσείς θα επιλέγετε, με απορρόφηση σε αυτό που κάνετε και με δημιουργική διάθεση. Για παράδειγμα, προσπαθήστε κάθε μέρα:
   α) να πραγματοποιήσετε συνηθισμένες καθημερινές δραστηριότητες (π.χ. μαγείρεμα, μπάνιο) με τρόπο διαφορετικό από ό,τι συνήθως, με μία αίσθηση παιχνιδιάρικη, 
   β) να κάνετε πράγματα που σας εμπνέουν (π.χ. διαβάστε ποίηση, ζωγραφίστε, μιλήστε με φίλους, ακούστε μουσική), ή 
   γ) να ασχοληθείτε με κοπιαστικές δραστηριότητες (π.χ. δουλειά, διάβασμα, αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο) με μια διάθεση αυξημένης περιέργειας και ενδιαφέροντος.

Ο,τιδήποτε επιλέξετε, προσπαθήστε να ενέχει ένα στοιχείο πρόκλησης, χωρίς να είναι κάτι υπερβολικά δύσκολο αλλά ούτε και ανιαρό.

Ψυχολογική ροή και νόημα ζωής

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, μπορούμε με βεβαιότητα να συμπεράνουμε πως η ροή είναι ένα όπλο στη φαρέτρα μας τις ψυχοφθόρες μέρες του αυτό-περιορισμού. Συνδέεται με το νόημα της ζωής και μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά στο να το σκεφτόμαστε γύρω από αυτή την έννοια και να ανακαλύπτουμε πιο συγκεκριμένα πτυχές της που έχουν σημασία για τη δική μας ζωή και προσωπικότητα. Συνδεόμαστε με τον εαυτό μας και οδηγούμαστε ευχάριστα στην επίγνωση. Άλλωστε όπως πιστεύει και ο Nietzsche « Η μεγαλύτερη φιλοδοξία μου είναι να μπορώ να είμαι ο εαυτός μου».

Πηγές

Σταλίκας, Α. & Μυτσίδου, Π. (2011). Εισαγωγή στην Θετική Ψυχολογία.Αθήνα: Εκδόσεις Τόπος.
Csikszentmihalyi, M. (1975). Beyond Boredom and Anxiety: Experiennce Flow in Work and Play. San Franscisco: Jossey- Bass.