Προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας: "Αν δεν το πιστέψεις δεν θα πραγματοποιηθεί"

Ακρόαση άρθρου......

Η παραπάνω φράση σε αρκετά άτομα αφήνει μια γλυκόπικρη αίσθηση, καθώς θυμίζει στόχους που επετεύχθησαν με πολύ κόπο, ενώ σε άλλα φέρνει στο νου ανεκπλήρωτα όνειρα και δυσάρεστα συναισθήματα. 

Αναμφισβήτητα, ωστόσο, η επίτευξη προσωπικών στόχων σχετίζεται με αρκετούς παράγοντες. Ένας από αυτούς είναι και οι προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας!

Τι εννοούμε, όμως, με τον όρο προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας;

Eίναι oι πεποιθήσεις του ατόμου για το κατά πόσο μπορεί να συμπεριφερθεί με τρόπο τέτοιον, ώστε να επιτύχει το εκάστοτε επιθυμητό αποτέλεσμα. Το άτομο, δηλαδή, αξιολογεί αν μπορεί ή όχι να φέρει εις πέρας κάποια επιδίωξή του. Όταν οι προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας είναι ακριβείς, υψηλές και μη ουτοπικές, το άτομο τείνει να δεσμεύεται σε ένα στόχο και να τον πραγματοποιεί.

Σε αυτό το σημείο, βέβαια, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι προσδοκίες αποτελεσματικότητας έχουν να κάνουν με την εκτίμηση των δυνατοτήτων του ατόμου, ειδικά για την περίσταση, και όχι με την αντικειμενική εκτίμηση του αποτελέσματος μιας κατάστασης. Για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος μπορεί να θεωρεί ότι με το να δουλεύει δώδεκα ώρες ημερησίως θα καταφέρει να πάρει bonus( προσδοκία αποτελέσματος). Ταυτόχρονα, παρόλα αυτά, μπορεί να πιστεύει ότι δε δύναται να δουλέψει τόσες ώρες (προσδοκίες ααυτοαποτελεσματικότητας). Τελικά, δεν κατάφερε να πάρει το μπόνους.

Οι επιδράσεις των προσδοκιών αυτοαποτελεσματικότητας ως προς την επίτευξη στόχων

Στην επιλογή δραστηριοτήτων: Οι άνθρωποι αποφεύγουν τις δραστηριότητες που θεωρούν ότι δεν μπορούν να φέρουν εις πέρας. Επίσης, εμπλέκονται σε δραστηριότητες που πιστεύουν πως μπορούν να διαχειριστούν. Αποφεύγουν, δηλαδή, καταστάσεις που υπερβαίνουν τις εκτιμώμενες δυνατότητές τους.

Στην ένταση και την έκταση της προσπάθειας: Όταν βρίσκονται μπροστά σε μια απαιτητική κατάσταση, τα άτομα που αμφιβάλλουν για την δυνατότητα τους να την αντιμετωπίσουν, καταβάλλουν περιορισμένη προσπάθεια ή παραιτούνται, ενώ όσοι πιστεύουν ότι μπορούν να τα καταφέρουν, κάνουν εντονότερη και μεγαλύτερη προσπάθεια.

Στα πρότυπα σκέψης και τις συναισθηματικές αντιδράσεις: Άνθρωποι που θεωρούν πως δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις απαιτήσεις μιας κατάστασης, εμμένουν στις προσωπικές τους αδυναμίες και μεγεθύνουν στη φαντασία τους τις πιθανές δυσκολίες. Αυτό, οδηγεί σε αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις και σε μειωμένη απόδοση, αφού η προσοχή απομακρύνεται από τα απαραίτητα βήματα για την αντιμετώπιση μιας κατάστασης και επικεντρώνεται σε σκέψεις μειονεξίας. Όταν οι προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας σε μια ορισμένη κατάσταση είναι χαμηλές, η συμπεριφορά που θα εκδηλωθεί δεν θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα, έστω και αν τα άτομα γνωρίζουν τι ακριβώς πρέπει να πράξουν και έχουν όλη τη σχετική εμπειρία και γνώση.

Πώς μπορώ να ενισχύσω τις δικές μου προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας;

Εστιάζω σε θετικές εμπειρίες και επιτεύγματα: Σημαντική πηγή, καθώς βασίζεται σε αυθεντικά βιώματα. Οι επαναλαμβανόμενες αποτυχίες αυξάνουν τις προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας. Αντίθετα, οι επιτυχίες τις αυξάνουν και ευνοούν την γενίκευσή τους. Πρέπει να ληφθούν υπόψη και άλλοι παράγοντες.

Παρατηρώ και μαθαίνω: Η παρατήρηση της έκβασης των προσπαθειών άλλων προσώπων με παρόμοιες δυνατότητες επηρεάζουν τις προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας του ατόμου. Εκτός από αυτό, η παρατήρηση προτύπων με υψηλές δυνατότητες διδάσκει αποτελεσματικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση απαιτητικών καταστάσεων και προσφέρει πληροφορίες για τη φύση και την προβλεψιμότητα των περιβαλλοντικών περιστάσεων.

Πείθω τον εαυτό μου με τη δύναμη των «λέξεων»: Χρησιμοποιείται συχνά, προκειμένου το άτομο να πειστεί ότι διαθέτει τις δυνατότητες να πετύχει αυτό που επιθυμεί. Η λεκτική πειθώ δύσκολα επιφέρει ενδυνάμωση των προσδοκιών αυτοαποτελεσματικότητας με διάρκεια στο χρόνο, η δε επίδρασή της είναι μεγαλύτερη σε άτομα τα οποία έχουν ήδη κάποιο λόγο να πιστεύουν ότι μπορούν να τα καταφέρουν.