Αθλητισμός και κατάθλιψη

Ακρόαση άρθρου......

Μιλώντας γενικά για τις διαταραχές της διάθεσης θα λέγαμε ότι υπάρχουν διακριτά τις περισσότερες φορές όρια από την απλή μελαγχολία ή θλίψη, τη δυσθυμία, την κακή διάθεση έως την κατάθλιψη.

Γενικά θα λέγαμε ότι τα συμπτώματα της κατάθλιψης αφορούν σε κακή διάθεση, λύπη, μειωμένη ενέργεια και κίνητρο, αισθήματα απελπισίας και ενοχής, δυσκολίες στη συγκέντρωση, αλλαγές στην όρεξη και στις συνήθειες του ύπνου, επαναλαμβανόμενες σκέψεις σχετικά με το θάνατο και αυτοκτονικές σκέψεις για διάστημα τουλάχιστον δύο εβδομάδων.

Επιπλέον υπάρχει σημαντική μείωση του αισθήματος προσωπικής αξίας και επώδυνη επιβράδυνση των νοητικών, ψυχοκινητικών και οργανικών διαδικασιών.

Τα τελευταία χρόνια η επιστημονική κοινότητα έχει στραφεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην κατάθλιψη μεταξύ των αντρών αθλητών και τα ευρήματα δεν είναι τόσο αισιόδοξα.

Αθλητές και αυτοκτονία. Στατιστικά στοιχεία

Σε μελέτη που διεξήχθη στις Η.Π.Α και περιελάμβανε στοιχεία από αυτοκτονίες παικτών του αμερικανικού ποδοσφαίρου μεταξύ του 1920 και του 2015 βρέθηκε ότι ο μέσος όρος ηλικίας των αθλητών που είχαν αυτοκτονήσει ήταν τα 39.5 χρόνια (εύρος = 23–85) ενώ οι περισσότερε αυτοκτονίες είχαν συμβεί τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια (58.7%).

Για τους περισσότερους αθλητές αναφέρονταν ότι αντιμετώπιζαν ποικίλους στρεσογόνους παράγοντες ζωής όπως διαζύγιο, φόβος για απώλεια εισοδήματος, αποξένωση από τα μέλη της οικογένειας τους λόγω υποχρεώσεων, τερματισμός της καριέρας τους κ.α.

Μέχρι πρότινος οι ψυχικές ασθένειες μεταξύ αθλητών θεωρούνταν «πολυτέλεια» ή «παιδιαρίσματα» και κανείς δεν έδινε την απαιτούμενη σημασία σε αυτούς τους ανθρώπους που θεωρούνταν ότι τα έχουν όλα και δεν είχαν φυσικά τη «δυνατότητα» να νοσήσουν ή έστω και να αναφέρουν ότι βίωναν συναισθηματική φόρτιση εξαιτίας μιας ασθένειας.

Ωστόσο οι επαναλαμβανόμενες αυτοκτονίες αθλητών εξαιτίας της κατάθλιψης ανάγκασαν τόσο την Αμερική όσο και την Ευρώπη να δώσουν την πρέπουσα σημασία στο θέμα.

Συμπτώματα κατάθλιψης σε αθλητές. Οι λανθασμένες ερμηνείες

Πολλές φορές τα συμπτώματα που αντιμετωπίζουν οι αθλητές ερμηνεύονται λανθασμένα από τον κοινωνικό περίγυρο ότι ανήκουν στην πίεση του πρωταθλητισμού και δεν δίνεται η απαραίτητη σημασία. Για παράδειγμα η απώλεια κιλών μπορεί να ερμηνεύεται ως τήρηση αυστηρής δίαιτας, η κούραση και η  κοινωνική απόσυρση ερμηνεύεται ως απομόνωση λόγω της ανάγκης συγκέντρωσης στον εαυτό για καλύτερη επίδοση ή ακόμη και υπεροψία ή σνομπισμός.

Υπό αυτήν την έννοια δεν είναι λίγες οι φορές που ο αθλητής βιώνει συναισθηματικές δυσκολίες για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να του δίνει κανένας σημασία και αυτό δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων με ολοένα και δυσκολότερες συναισθηματικά καταστάσεις.

Επιπλέον τις περισσότερες φορές η εκδήλωση από την πλευρά των αντρών αθλητών συμπτωμάτων κατάθλιψης αντιμετωπίζεται ως μειωμένος αντρισμός και περισσότερο γυναικείο χαρακτηριστικό με αποτέλεσμα την άρνηση οποιασδήποτε αναφοράς στο πρόβλημα προκειμένου να μην θιχτεί αυτή η πλευρά της προσωπικότητας του αθλητή η οποία είναι σημαντική για την ύπαρξη του τόσο μέσα στο γήπεδο όσο και έξω από αυτό.

Βασικοί παράγοντες κατάθλιψης αθλητών

Τα παρακάτω, αποτελούν τους βασικότερους παράγοντες βίωσης κατάθλιψης μεταξύ των αθλητών.

• Η πίεση του πρωταθλητισμού,
• οι αυξημένες απαιτήσεις από όλους τους εμπλεκόμενους του αθλήματος,
• η κακή διαχείριση της αποτυχίας και του ανεπιτυχούς αποτελέσματος,
• οι τραυματισμοί 
• η υψηλή αθλητική ταυτότητα (το να βλέπω τον εαυτό μου μόνο ως αθλητή)
• η κακή απόδοση
• η έλλειψη κινήτρου μετά από μια μεγάλη επιτυχία.

Δηλώσεις υψηλού επιπέδου αθλητών σε έρευνα για την κατάθλιψη

«Ο αθλητισμός έχει προβλήματα τα οποία υπεισέρχονται και στην προσωπική μου ζωή αλλά έχω μάθει να τα καλύπτω. Οι πιο δύσκολες στιγμές είναι οι περίοδοι ξεκούρασης, όπου δεν υπάρχει προπόνηση και όλα αυτά βγαίνουν στην επιφάνεια χωρίς όμως να μπορείς να τα διαχειριστείς ή να τα καλύψεις αφού η προπόνηση δεν σε κάνει να ξεχνιέσαι εφόσον δεν υπάρχει»

«Σε κάποια περίοδο της ζωής μου κατάλαβα ότι μπορούσα να ελέγξω πολλά πράγματα σε έμενα αλλά υπήρχε κάτι που δεν μπορούσα να το ελέγξω… τις αντιδράσεις των άλλων. Και αυτό με πλήγωνε και με απογοήτευε πολύ, σε σημείο τέτοιο που αισθανόμουν ανήμπορος και φοβόμουν πολύ μέσα στο γήπεδο. Ουσιαστικά βίωνα κατάθλιψη», είναι μερικές από τις δηλώσεις elite αθλητών σε έρευνα που αφορούσε αισθήματα κατάθλιψης μεταξύ υψηλού επιπέδου αθλητών.

Το τελείωμα της καριέρας: Ένας σημαντικός παράγοντας κατάθλιψης

Ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας είναι το τελείωμα της καριέρας. Είτε λόγω ηλικίας είτε λόγω τραυματισμού ο τερματισμός της αθλητικής καριέρας είναι σημαντική παράμετρος η οποία αν δεν προετοιμαστεί σωστά από την πλευρά του αθλητή με τη βοήθεια ειδικών, δυστυχώς έχει αρνητικά και πολλές φορές αναπότρεπτα αποτελέσματα στην ψυχική υγεία.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα και παρουσιάστηκε το 2013 στο 13ο Παγκόσμιο Συνέδριο Αθλητικής Ψυχολογίας στην Κίνα  (Patsou, E., Psychountaki, M., Stavrou, N.Α., & Karteroliotis, K.) μεταξύ 110 αθλητών Ολυμπιακού και Παγκόσμιου επιπέδου από διάφορα αθλήματα και αφορούσε και στα δύο φύλα βρέθηκε ότι οι αθλητές οι οποίοι δεν είχαν προετοιμαστεί για τον τερματισμό της καριέρας τους βίωσαν στατιστικά σημαντικά υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους σε σχέση με τους αθλητές που είχαν δουλέψει συναισθηματικά πάνω στον τομέα αυτό.  

Είναι αρκετά μεγάλος ο αριθμός των καταγεγραμμένων περιστατικών  όπου οι αθλητές κατέφυγαν στην αλόγιστη χρήση χαπιών, αλκοόλ και ουσιών προκειμένου να σταματήσουν να αισθάνονται έτσι. Δυστυχώς δεν είναι μικρός επίσης ο αριθμός των αυτοκτονιών μέσα στην αθλητική οικογένεια εξαιτίας της κατάθλιψης ή κάποιας άλλης ψυχικής διαταραχής στην οποία δεν δόθηκε η απαραίτητη σημασία.  

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η Κατάθλιψη αποτελεί μια σύνθετη και πολυεπίπεδη νόσο η οποία μπορεί να προσβάλλει οποιονδήποτε άνθρωπο ακόμη και τους αθλητές.

Η έκφραση δυσλειτουργικών συναισθημάτων και η αναζήτηση βοήθειας χωρίς ενοχές, η ενημέρωση για το πρόβλημα και η εμπλοκή όλων των ειδικών επιστημόνων για την αντιμετώπιση της, η ύπαρξη και άλλων ενδιαφερόντων εκτός του αθλητισμού αλλά και η αποχή από τον πρωταθλητισμό ίσως για κάποιο χρονικό διάστημα προκειμένου για την ανασυγκρότηση της προσωπικότητας, αποτελούν τις ενδεδειγμένες λύσεις αντιμετώπισης του προβλήματος.

Βιβλιογραφία - Παραπομπές

1. Patsou, E., Psychountaki, M., Stavrou, N.Α., Karteroliotis, K., & Zaroti, I. (2013) Voluntary and Involuntary Career Termination: Is There any Difference Between the Two of Them?. Proceedings of the 13th World Sport Psychology Congress. China.

2. Schnell, A.,Mayer, J.,Diehl, K.,Zipfel, S.,& Thiel, A.(2014).Giving everything for athletic success! Sports specific risk acceptance of elite adolescent athletes. Psychology of  Sport and  Exercise 15, 165–172.