Πώς να μην έχεις κανένα σύμπτωμα

Ακρόαση άρθρου......

Γιατί δεν είμαι καλά; Τι είναι αυτό που έχω; Μήπως σπάει το φράγμα του φυσιολογικού; Πώς μου προέκυψε; Γιατί να το παθαίνω; Θα μπορέσω να το διαχειριστώ; Η αλήθεια είναι ότι ο πόνος στη ζωή είναι ένα μέρος της ψυχής από τον οποίο γινόμαστε σοφότεροι.

Δεν θα ήταν άλλωστε φυσιολογικό εάν η πορεία της ζωής μας κατέγραφε στο ιστορικό της μόνο τις ηδονές, την μακροχρόνια ευτυχία, τις διαθέσιμες λύσεις στα προβλήματα, τους κατάλληλους ανθρώπους, τις επιτυχίες ή ακόμη και την εξασφαλισμένη σωματική υγεία.

Όσα γνωρίζουν το συνειδητό και το ασυνείδητο

Kαμία σκέψη, συναίσθημα ή ανάμνηση δεν μπορεί να ξεχαστεί όσο η συνείδηση τη γνωρίζει. Και από την άλλη όσα μας φυλάει το ασυνείδητο τα σπρώχνει προς το παρόν με μια ορμή που δεν καταλαβαίνουμε, ωστόσο επιδρούν στο «εδώ και τώρα».

Μπορεί να συμβαίνει με ενοχές, επιθετικότητα, θυμό, παρορμητικότητα, φόβους και επιθυμίες που ορισμένοι είναι ανθεκτικοί στο να τις διαχειριστούν, αλλά κάποιοι άλλοι το περνούν πιο δύσκολα αυτό το κομμάτι.

Η εμφάνιση ενός δυσάρεστου ψυχολογικού συναισθήματος εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες στον καθένα. Είναι όμως κρίσιμο να αντιληφθεί το άτομο πότε αυτό το αίσθημα που βιώνει αρχίζει να γίνεται προβληματικό. Να εξελίσσεται σε μια δυσλειτουργική κατάσταση ώστε να θεωρηθεί σύμπτωμα.

Τι είναι το σύμπτωμα;

Το σύμπτωμα είναι επί της ουσίας η απόκλιση από μια κανονική λειτουργία ή αίσθηση που αντανακλά την παρουσία μιας ασυνήθιστης κατάστασης. Μπορεί να είναι υποκειμενικό και αντικειμενικό.

Σύμπτωμα δε μπορούμε να θεωρήσουμε μια περίοδο μελαγχολίας λόγω ενός σοβαρού γεγονότος, (ανεργία, απώλεια), ούτε μια περίοδο έντονου στρες που προσπαθούμε να προλάβουμε όλες μας τις καθημερινές υποχρεώσεις.

Η διάρκεια και η ένταση ενός δυσάρεστου συναισθήματος είναι οι κύριοι μεσάζοντες στο να επιτρέψουν ορισμένα δυσάρεστα συναισθήματα να παγιωθούν ή να επιδεινωθούν και εν τέλει να γίνουν συμπτώματα.

Μια δύσκολη συναισθηματική κατάσταση δεν σημαίνει σύμπτωμα, αλλά μια προσωπική ανάγκη.

Εσωτερικές δοκιμασίες και ανάγκες

Πολλές φορές εκεί που είμαστε καλά, ξαφνικά λέμε στον εαυτό μας «δεν θέλω να μιλάω σε κανέναν», αναζητώντας τη μοναχικότητα και την απομόνωση. Ένα αναπάντεχο περιστατικό μας κάνει να λέμε «γιατί σε μένα;» κατακλυσμένοι από καταστροφικές σκέψεις, απόγνωση και αδικία.

Ακόμη και διάφορες άλλες προκλήσεις, όπως ο ερχομός ενός παιδιού στη ζωή του ζευγαριού, ένα φιλόδοξο επαγγελματικό βήμα, οι εμπειρίες που σηματοδότησαν κάποια στιγμή την απόρριψη μπορεί να δημιουργούν ανησυχίες, άγχος ακόμη και αντιφατικά συναισθήματα, πότε φόβο και πότε ενθουσιασμό, και πότε μας θολώνουν με αναποφασιστικότητα και πότε μας μπολιάζουν με πείσμα να προχωρήσουμε όμως αυτά δεν είναι συμπτώματα, γιατί δεν είναι ασυνήθιστα.

Είναι δοκιμασίες φυσιολογικές.

Πολλές φορές χρειάζεται να μείνουμε και μόνοι, και απομονωμένοι, έχουμε δικαίωμα να αισθανθούμε αδικημένοι, να τα βάλουμε με τον εαυτό μας, να μελαγχολήσουμε, να εκτονωθούμε γιατί κάπως αυτές οι εσωτερικές ανάγκες έχουν κάποιον ενδότερο σκοπό που εκδηλώνονται. Μπορεί να μας ταλαιπωρούν αλλά μας δίνουν την ευκαιρία για να κινητοποιηθούμε, να έρθουμε σε αυθεντική σύνδεση με τον αυτό μας και τα θέλω του.

Αυτό που μας ενοχλεί είτε είναι ψυχικό είτε σωματικό υποδηλώνει ότι ίσως έχουμε ξεφύγει από την φυσιολογική μας πορεία ή έχουμε παραμελήσει κάποιες βασικές ανάγκες του εαυτού μας.

Όταν οι ανάγκες γίνονται συμπτώματα

Πολλοί καπνίζουν. Πολλοί εθίζονται στο σεξ, τις ουσίες, τον τζόγο, τις αγορές. Εκατοντάδες άτομα εμφανίζονται με κατάθλιψη, τώρα τελευταία και οι νέοι μεταξύ άλλων, και άλλοι οδηγούνται σε αυτοτραυματικές συμπεριφορές. Ορισμένοι τρώνε υπερβολικά και άλλοι αναφέρουν κρίσεις πανικού.

Υπάρχουν και άνθρωποι που οι ψυχικές τους ανάγκες εκδηλώνονται μέσα από ψυχοσωματικά προβλήματα πχ πονοκέφαλοι, μυικοί πόνοι, δερματικές παθήσεις, αλλά και ασθένειες που σε μερικές περιπτώσεις τα αίτια δεν είναι ιατρικά αλλά ψυχογενή, όπως η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, η υπογονιμότητα, ο καρκίνος.

Παντού ακούμε για συμπτώματα. Συμπτώματα, συμπτώματα, συμπτώματα, όλα τα συναισθήματα βαφτίζονται με μια λέξη, σε μια κλινική διάσταση. Τι γίνεται όμως;  

Διαφορετικοί λοιπόν άνθρωποι, με ξεχωριστές εμπειρίες, με μοναδική ιδιοσυγκρασία ο καθένας, εκφράζει τις ανάγκες του με διαφορετικά συμπτώματα. Τα συμπτώματα αυτά όμως ίσως ακτινοβολούν μια οικουμενική ανθρώπινη ανάγκη. Μια ανάγκη που όταν κανείς την απωθεί, την αγνοεί, την «κουκουλώνει», ή του μαθαίνουν από παιδί να μην την έχει, αρχίζει και ριζώνει ένα κενό, δημιουργείται πρόβλημα με το πώς να παλέψει να την αντιμετωπίσει.

Ανεκπλήρωτες ανάγκες και συμπτώματα

Το σύμπτωμα είναι η φανερή απόδειξη ότι οι ανάγκες σου δεν έχουν εκπληρωθεί.

Για παράδειγμα, οι καταχρηστικές ιδίως συμπεριφορές, τύπου εθισμού, συνιστούν συμπεριφορές που προσπαθεί κανείς ασυνείδητα να επαναρυθμίσει ένα σύστημα μέσα του που έχει διαταραχθεί. Να επαναφέρει δηλαδή ένα σύστημα ικανοποίησης, ηρεμίας-γαλήνης.

Αν ρωτήσεις έναν χρήστη ουσιών, θα σου πει πως όλα πάνε καλά. Πότε; Τώρα για αυτόν όλα πάνε τέλεια. Είναι πολύ χαρούμενος. Γιατί; Γιατί τώρα είναι χαρούμενος; Γιατί τώρα, μέσα από την επήρεια, είναι απόλυτα συνδεδεμένος με τον εαυτό του, με το σώμα του, τις αισθήσεις, τα συναισθήματα, τις σκέψεις που είναι μόνο ειρηνικές. Αλλά μόνο για αυτή τη στιγμή.

Η βασική έλλειψη είναι το συναισθηματικό κενό, που γίνεται μετά ανάγκη για να γεμίσει, να νιώσει ό,τι έχει στερηθεί, γινόμενο σύμπτωμα.

Συνεπώς, το άτομο επιλέγει ένα μέσο αυτορρύθμισης των δικών του εσωτερικών αναγκών. Ορισμένοι επιλέγουν να αυτορρυθμίσουν τη διάθεσή τους με αγχολυτικά ή ηρεμιστικά φάρμακα, ολοκληρώνοντας την ανάγκη τους για ηρεμία και χαλάρωση από τα νεύρα και την ευερεθιστότητα, κάτι που δεν ανακουφίζει την ανάγκη απλώς την αποσιωπά.

Από πού ξεκινούν οι ανάγκες μας;

Η αλήθεια είναι ότι από την στιγμή που γεννιόμαστε η μεγαλύτερη ανάγκη και επιθυμία όλων είναι να αισθανόμαστε ζωντανοί. Όχι να είμαστε, αλλά να νιώθουμε ζωντανοί ψυχικά και σωματικά, με κάθε αίσθηση. Για αυτό ο φόβος του θανάτου είναι από τα πιο δυνατά και πρωταρχικά συναισθήματα που νιώθαμε ως βρέφη όταν κλαίγαμε και η μητέρα δεν ανταποκρινόταν.

Όταν πεινούσαμε. Όταν ζητούσαμε μέσω του κλάματος το χάδι και την αγκαλιά. Γιατί στο πρώτο σημαντικό έτος ζωής το χάδι και η αγκαλιά είναι ορόσημα της ύπαρξής μας, της ταυτότητάς μας.

«Με αγκαλιάζει άρα υπάρχω, είμαι εδώ, είμαι επιθυμητός, έχω ταυτότητα, νιώθω πλήρης. Δηλαδή οι ανάγκες μου εκπληρώνονται, δεν αγχώνομαι, νιώθω επαρκής, ζωντανός μέσα από όλες τις αισθήσεις.»

Για αυτό είναι βαρυσήμαντη η σωματική επαφή με την μητρική φιγούρα. Γιατί νοηματοδοτεί την ύπαρξη, τη ζωή.

Υποσυνείδητο και έλλειψη ζωτικότητας

Σε γενικές γραμμές, ιδιαίτερα στο προ-λεκτικό στάδιο, (1-2 έτος), όλα τα βιώματα που καταπίνει το υποσυνείδητο είναι και οι μνήμες-ανάγκες που μετέπειτα δεν μπορούν να ανακληθούν με λέξεις, ακριβώς επειδή όλα βιώνονται μέσω του σώματος και εκτονώνονται στις αντιδράσεις, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα του παιδιού.

Η κατάθλιψη, η επιθετικότητα, οι αυτοκαταστροφικές τάσεις, όπως αποτελούν οι εθισμοί, δύνανται να έχουν τη βάση τους σε ελλείψεις στα δύο πρώτα χρόνια ζωής.

Γιατί τότε, μέσα στην αναζήτηση της ταυτότητάς μας, της νοηματοδότησης της ύπαρξής μας, δεν καταφέραμε να συνδέσουμε τον εαυτό μας με τις πρωταρχικές ανάγκες για ψυχική και σωματική επιβίωση (ικανοποίηση, γαλήνη, στοργή) και όλο αυτό το κενό εδραιώνεται και στην πορεία καταφεύγουμε σε υποκατάστατα ηρεμίας, τα οποία και γίνονται συμπτώματα.

Πώς ελέγχω τη ζωή μου εάν δεν ελέγχω τον εαυτό μου;

Βέβαια δεν ήταν στο χέρι μας να ελέγχουμε τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Δεν μπορούμε επίσης να ελέγχουμε απόλυτα τραυματικές εμπειρίες που συμβαίνουν στη οικογένεια όπως η κακοποίηση, ένα δυστύχημα, μια απώλεια ή την παραμέληση. Είναι φορές που γινόμαστε αποδέκτες μιας κατάστασης ως παθητικοί θεατές όμως δυστυχώς βιώνουμε τις ψυχολογικές επιπτώσεις.

Πολλές φορές νιώθουμε κενοί μέσα από επιλογές που εμείς οι ίδιοι κάνουμε, έναν συμβατικό γάμο, μια καριέρα με πολλά λεφτά αλλά με καθόλου μεράκι, ακολουθώντας τα θέλω των άλλων.

Όσο υπομένουμε καταστάσεις που δεν εκφράζουν τον αληθινό εαυτό μας τόσο απομακρυνόμαστε από το να συνδεθούμε με τις πραγματικές μας ανάγκες. Είναι ο φόβος, μπορεί να είναι μια κατάσταση που μας προσφέρει ασφάλεια και όχι ρίσκο, μπορεί να είναι το αίσθημα αβοηθησίας, μπορεί να υπάρχουν πολλά εμπόδια. Πολλά άτομα μαθαίνουν και θάβουν το θυμό μέσα τους.

Μπορείς να κρύψεις το θυμό μια, δυο, τρεις μέρες, δεν μπορείς να είσαι όμως θυμωμένος για χρόνια. Αυτός ο θυμός κάποια στιγμή θα σου χτυπήσει την πόρτα. «Θα κάνω σαν να μη συνέβη ποτέ, δεν πειράζει», αυτό το σαν όμως κοστίζει χρυσάφι για την ψυχή. «Θα κάνω την καρδιά μου πέτρα», και πόσα μπορεί αυτή η καρδιά να αντέξει; Πόσα βάρη μπορεί να σηκώσει η συνείδηση;

Όλη η αυτοκαταπίεση του εσωτερικού εαυτού μεταφράζεται σε συμπτώματα άγχους, κρίσεις φόβου-πανικού, εξάρσεις θυμού, υπερδιέγερση, ψυχοσωματικά προβλήματα, ψυχώσεις και πολλά άλλα.

Όλα αυτά υπονομεύουν την ζωτικότητα μέσα μας, αυτήν την εσωτερική ενέργεια και την αίσθηση της συνοχής που βιώνουμε όταν γίνεται η επανένωση με όλα τα συστήματα του σώματος, του νου, του εγκεφάλου.

Επανένωση με τον εαυτό μου. Ποιες είναι οι ευκαιρίες;

Κάθε βαθιά συγκίνηση συνιστά μια ευκαιρία επανένωσης με τον εαυτό, μια δόση κάθαρσης, που ξεπερνά κάθε σύμπτωμα. «Όταν κάνω έρωτα με τον σύντροφο που αγαπώ», «όταν ενώ νιώθω άρρωστος και πάω στη δουλειά που λατρεύω μου φεύγει ο πυρετός», «όταν χορεύω κάθε αίσθημα απαισιοδοξίας διαλύεται», «όταν κάνω προσευχή αυτός ο πόνος στο στήθος υποχωρεί». Και δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μόνο η θετική συγκίνηση ή η αρνητική.

Ας σκεφτούμε μια τυχαία συνάντηση με έναν άνθρωπο που στο παρελθόν μας πλήγωσε ή ένα δυσάρεστο όνειρο. Ακόμη και αυτές οι συγκινήσεις που φαίνονται δυσάρεστες αποτελούν ένα έναυσμα για να ξυπνήσουν μέσα μας όσα απωθούσαμε από τον εαυτό μας. Όσα αποφεύγαμε να αγγίξουμε γιατί ξέραμε πως θα μας πονέσουν. Χωρίς οδύνη όμως δεν υπάρχει και ηδονή. Όλες οι συγκινήσεις είναι αυθεντικές και σημαίνουν κάτι το μοναδικό για τον καθένα από μας.

Η ζωτικότητα χάνει το «ζουμί» της μέσα μας όταν λοξοδρομούμε από τις αυθεντικές μας ανάγκες, με συνέπεια να χάνουμε πολλές φορές το νόημα των πράξεών μας, της ζωής μας, να νιώθουμε κάπως άδειοι και φτωχοί ψυχικά και σωματικά. Έχουμε τη δυνατότητα να ζούμε με όσα μας βοηθούν να ερχόμαστε σε επαφή με τον εαυτό μας, στο εδώ και το τώρα.

Πώς επιτυγχάνουμε να ζούμε με ζωτικότητα;

Το «γιατί δεν είμαι καλά», μπορεί να ερμηνεύεται ως ένα ψυχικό τραύμα, μια ανάγκη για προσοχή και αγάπη, μια ανάγκη για απελευθέρωση, μια ανάγκη για απομόνωση, οτιδήποτε που μπλοκάρει το άτομο από το να είναι ο εαυτός του και πλήρης.

Χρειάζεται να προβεί το άτομο σε μια αποδοχή του «δεν είμαι καλά», να αναζητήσει τις αιτίες με ειλικρίνεια και να κινητοποιηθεί να αλλάξει όσα τον βαραίνουν ή τον επηρεάζουν. Είναι φορές που το άτομο βρίσκει από μόνο του τη λύση και είναι φορές που χρειάζεται μια βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας για να νοηματοδοτήσει τα συμπτώματα που τον καταβάλλουν.

Πρέπει να σκεφτούμε λοιπόν πώς κερδίζουμε τη ζωτικότητα όταν κάνουμε κάτι που η ψυχή και το σώμα είναι διεγερμένα και νιώθουμε ολοκληρωμένοι μέσα από αυτό.

Όταν είμαι ικανός/η να αυτοεκφράζομαι, μπορώ να λέω στον άλλον αυτό ακριβώς που θέλω να πω, χωρίς να κρύβομαι, χωρίς να παραποιώ την αλήθεια, χωρίς να φοβάμαι.

Η ζωτικότητα κερδίζεται όταν είμαι ικανός να αποχωρίζομαι κάποιον όταν χρειάζεται, (γονείς-σύντροφοι-παιδιά), τρέφοντας την εξατομίκευση.

Η ζωτικότητα κερδίζεται, επίσης, όταν γνωρίζω πότε πρέπει να φεύγω από απειλητικές καταστάσεις ή πότε πρέπει να παλέψω σε αυτές και γιατί, καθώς και όταν αναγνωρίζω όσα πράγματα ή ανθρώπους με αποδιοργανώνουν, με γεμίζουν με τοξίνες και δεν με σέβονται.

Ζωτικότητα επιτυγχάνουμε φυσικά με το πάθος και τη σεξουαλικότητα που μέσα από αυτά μοιραζόμαστε την ψυχή, το σώμα μας, τα βιώματά μας και δαμάζεται η σχέση με τον εαυτό μου σε σχέση με τον σημαντικό άλλο.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι κανείς δεν μπορεί να έχει μια ουτοπική σχέση με τον εαυτό του και τις σχέσεις του με τους άλλους. Είμαστε άνθρωποι που έχουμε επιρροές, γεννητικές, οικογενειακές αλλά και εμείς αποφασίζουμε πόσο χώρο θα τους δώσουμε στη ζωή μας.

Τα συμπτώματα σηματοδούν ανάγκες

Οποιοδήποτε σύμπτωμα σηματοδοτεί μια ανάγκη μας. Ο θυμός και οι κρίσεις πανικού είναι ανάμεσα στα κοινά συμπτώματα των κακοποιημένων παιδιών.

Η ανάγκη τους ήταν μια επαρκή φροντίδα από τους γονείς που δεν δόθηκε όταν ήταν απαραίτητο. Η τελειομανία και το άγχος είναι συμπτώματα όσων έχουν μάθει ότι εκείνοι φταίνε για όλα. Η ανάγκη είναι η ενίσχυση της πίστης στον εαυτό και της αυτοεκτίμησης που δεν τράφηκαν όσο έπρεπε.

Η αποστροφή από το φαγητό είναι κοινό σύμπτωμα ατόμων που πάσχουν από διαταραχές πρόσληψης τροφής. Η ανάγκη που κρύβεται είναι η απόκτηση αυτοέλεγχου που μπορεί να έχει διαταραχθεί και η διατήρηση μιας αξίας για τον εαυτό.

Κανένα σύμπτωμα δεν έρχεται τυχαία και από μόνο του. Έρχεται μαζί με μας. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το πώς ορίζουμε τη ζωή μας δεν ανήκει σε κανέναν άλλον πέρα από μας. Δεν μας χρωστάει κανείς ούτε εμείς σε κανέναν, ούτε καν στα παιδιά μας. Ο καθένας έρχεται μόνος στη ζωή και φεύγει μόνος. Αν αντιληφθούμε τη σημασία αυτού του πράγματος τότε μπορούμε να οραματιζόμαστε μια ζωή που να μας αξίζει.