Από πού προέρχεται η συνήθεια να κρίνουμε συνεχώς τον εαυτό μας και τους άλλους;

Ακρόαση άρθρου......

Από πού προέρχεται η συνήθεια να κρίνουμε συνεχώς τους άλλους, τον εαυτό μας και τον κόσμο; Στην αρχή κρίνουμε από απλή μίμηση, με τον ίδιο τρόπο που αποκτούμε τις περισσότερες από τις λοιπές συμπεριφορές μας: αντιγράφοντας τους γονείς και τους ενήλικες γύρω μας.

Πρωταρχικές πηγές κριτικής

Κοντολογίς, κρίνω επειδή κρίθηκα. Κρίνω όπως με είχαν κρίνει και με τον ίδιο τρόπο. Να λοιπόν που αυτό είναι μια καλή και σημαντική είδηση! Γιατί;

Γιατί αυτό σημαίνει ότι οι κριτικές που κάνω δεν είναι δικές μου! Είναι το ακριβές αντίγραφο αυτών που οι άλλοι έκαναν για μένα. Στην πραγματικότητα, δεν μου ανήκουν.

Απόδειξη ότι όταν ήμουν παιδί δεν έκρινα τον εαυτό μου. Χρειάστηκε να μάθω να με κρίνω, ακολουθώντας το παράδειγμα που μου έδινε το περιβάλλον μου. Αυτή η συνειδητοποίηση θα σας βοηθήσει να «αποδώσετε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι», όπως λέει το βιβλικό ρητό, δηλαδή να αποδώσετε στους γονείς, στους παππούδες και στους ενήλικες του περιβάλλοντός σας τις δικές τους κρίσεις για εσάς (τις οποίες πιθανώς και εκείνοι ''κληρονόμησαν'' από την προηγούμενη γενιά).

Αποκτήστε το βιβλίο Νίκησε την (αυτο)κριτική από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.

Tι θα λέγατε αν μπορούσατε να ξεφορτωθείτε εκείνη τη φωνούλα μέσα σας που δεν κάνει άλλο από το να κρίνει συνεχώς εσάς και τους γύρω σας; Και τι θα λέγατε αν ταυτόχρονα σταματούσατε να φοβάστε το πώς θα σας κρίνουν οι άλλοι;

Διαχωρισμός του προσώπου από τις πράξεις ή τα λόγια του

Αλήθεια, όταν κρίνουμε, τι ή ποιον ακριβώς κρίνουμε; Συμπεριφορές, πράξεις, αντιδράσεις; Ή μήπως κρίνουμε το άτομο που ενεργεί; Έχετε θέσει στον εαυτό σας αυτό το ερώτημα;

Ένα αποφασιστικό βήμα που πρέπει να κάνετε, στην προσπάθειά σας να απαλλαγείτε από τις κριτικές, είναι να μάθετε να διαχωρίζετε σαφώς το πρόσωπο από τις πράξεις του ή τα λόγια του. Τίποτε δεν είναι όλο μαύρο ή άσπρο, με εξαίρεση τις ιστορίες και τους μύθους (των οποίων οι χαρακτήρες δεν είναι παρά τα σύμβολα των διαφόρων πτυχών του εαυτού μας, όπως οι διαφορετικές έδρες του ίδιου διαμαντιού). Ο πιο καλός άνθρωπος μπορεί να κάνει πολύ άσχημα πράγματα. Το χειρότερο άτομο μπορεί να κάνει υπέροχες πράξεις. Ο καθένας μας κουβαλά μέσα του και το φως και το σκοτάδι.

Ξεκινώ από τον εαυτό μου: αυτό που κατά βάση δεν μπορεί ουσιαστικά να συνοψιστεί σε κάποιες συμπεριφορές μου, σε κάποια λόγια μου ή σε κάποιες πράξεις μου. Ναι, μπορεί να είμαι δυσαρεστημένος με αυτό που έκανα και να θέλω να βελτιώσω τον εαυτό μου, αλλά χωρίς γι' αυτόν τον λόγο να κατακρίνω, να καταδικάζω ή να αρνούμαι συνολικά το ποιος είμαι. Κατά συνέπεια, όσο περισσότερο μπορώ να κάνω για μένα αυτή τη δίακριση -ανάμεσα στο ποιος ουσιαστικά είμαι και στις πράξεις μου (που μερικές φορές δεν συμφωνούν με το καλύτερο που θα ήθελα)-, τόσο περισσότερο θα μπορώ να κάνω το ίδιο και για τους άλλους: να μην περιορίζω στο χειρότερο που μερικές φορές εκφράζουν, να μην τους χαρακτηρίζω με βάση τις λιγότερο λαμπρές συμπεριφορές τους και, το σοβαρότερο, να μην τροφοδοτώ και ενισχύω τη σκοτεινή πλευρά τους βλέποντας μόνο αυτήν μέσα τους.

Στην πραγματικότητα, γνωρίζουμε ήδη πώς να κάνουμε αυτή τη διάκριση. Οι περισσότεροι άλλωστε από εμάς την έχουμε ήδη κάνει. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, με ένα μικρό παιδί: όταν παραπατάει, πέφτει ή αναποδογυρίζει κάτι, δεν κρίνουμε αυτό που είναι από την τάδε ή τη δείνα κίνησή του. Βλέπουμε μόνο μια δεξιότητα που οφείλεται στο νεαρό της ηλικίας του και στην απειρία του. Το ίδιο κάνουμε όμως και με τα αγαπημένα μας πρόσωπα: πέρα από κάποιες ατυχείς εκφράσεις ή συμπεριφορές τους, δεν παύουμε να βλέπουμε σε αυτά τους ανθρώπους που αγαπάμε.

Βλέποντας και το φως στους άλλους

Γιατί να μη βασιστούμε σε αυτή τη γνώριμη, αν και περιορισμένη εμπειρία και να την επεκτείνουμε στις υπόλοιπες επαφές και αλληλεπιδράσεις μας με λιγότερο κοντινούς μας ανρθώπους;

Είναι μια επιλογή που μπορούμε να κάνουμε. Μια επιλογή η οποία βασίζεται σε μια συγκεκριμένη άποψη ότι υπάρχει μέσα μας ένα φωτεινό μέρος (που μπορεί να αποκαλείται «πνεύμα» ή «ψυχή»), το οποίο εκδηλώνεται μέσω του σώματός μας, με περισσότερη ή λιγότερη επιτυχία. Έτσι, πίσω από την αρνητική συμπεριφορά, πίσω από την πράξη που πληγώνει, υπάρχει ένα ον το οποίο (όπως το παιδάκι που αναποδογυρίζει το ποτήρι του) εκφράζει ακόμα αδέξια τις δυνατότητες που έχει μέσα του. Αυτή η αντιμετώπιση, που προσωπικά επέλεξα να υιοθετήσω, μου επιτρέπει να αποδοκιμάζω ή να καταδικάζω μια πράξη, χωρίς ταυτόχρονα να κατακρίνω συνολικά τον άνθρωπο που την κάνει.

Η άλλη επιλογή θα ήταν να πιστεύουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι εγγενώς και ανεπανόρθωτα κακοί, πράγμα που αφήνει ελάχιστα περιθώρια να μην κρίνουμε! Από την πλευρά μου, αφήνω τις κακές μάγισσες και τις καλές νεράιδες στα παραμύθια και στους θρύλους, και υιοθετώ την αποψη ότι υπάρχει κάτι μεγάλο και φωτεινό μέσα μας το οποίο προσπαθεί να εκδηλωθεί με περισσότερη ή λιγότερη επιτυχία και σταθερότητα και ότι μη κρίνοντας και συνεχίζοντας να στοιχηματίζω σε αυτό το φωτεινό κομμάτι του καθενός μας, το τροφοδοτώ τόσο στον εαυτό μου όσο και στον άλλο.

Η ελευθερία να καθορίζει κάποιος τις σκέψεις του, τις επιλογές του και τις πράξεις του είναι κάτι που κατακτιέται σταδιακά. Δε μας παραχωρείται τη στιγμή της γέννησής μας.

Αρχικά επηρεαζόμαστε πολύ από το περιβάλλον στο οποίο γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε (και από την ιστορική περίοδο κατά την οποία ερχόμαστε στη ζωή). Αναπόφευκτα απορροφούμε τις κυρίαρχες ιδέες, αξίες και πεποιθήσεις της εποχής και της κοινωνίας μας. Για να γίνουμε ολοκληρωμένα άτομα, με τις συνειδητές σκέψεις, τις απόψεις, τις λελογισμένες επιλογές και τις ώριμες αποφάσεις μας, χρειάζονται χρόνος και σκληρή προσπάθεια.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Νίκησε την (αυτο)κριτική που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.