Η κοινωνική αναπαράσταση του κορωνοϊού

Ακρόαση άρθρου......

Βρισκόμαστε σε μία περίοδο που τα πράγματα δεν εξελίσσονται με φυσιολογικό τρόπο, γιατί η κανονικότητα έχει πληγεί από έναν ιό ο οποίος επηρεάζει τον άνθρωπο και τον κόσμο στην ολότητα του. Βρισκόμαστε στην εποχή του Κορωναϊου. Τι ακριβώς, αλήθεια, σημαίνει αυτό; Σίγουρα ο ιός, αυτός, στο άκουσμά του, δημιουργεί διάφορες εικόνες, διάφορα συναισθήματα φόβου και άγχους που οδηγούν σε κάποιες συμπεριφορές από την μεριά του ατόμου.

Στο σύνολο της, όμως, αυτή η κατάσταση, συνοψίζεται στις φράσεις: Πότε άραγε θα τελειώσει όλο αυτό; Θα τελειώσει άραγε όλο αυτό; Και αν δεν βγω εγώ έξω θα σωθούν οι υπόλοιποι;

Κοινωνικές αναπαραστάσεις

Φράσεις, οι οποίες έχουν από πίσω τους μία διαφορετική και ανόμοια δομημένη κοινωνική αναπαράσταση του ιού, η οποία στηρίζεται στις κοινωνικές αναπαραστάσεις που ήδη έχει το άτομο για την ζωή και τον κόσμο γύρω του. Πιο συγκεκριμένα, μία κοινωνική αναπαράσταση επηρεάζεται από το σύνολο των αλληλεπιδράσεων του ατόμου με την κοινωνία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Όταν ακούω κάτι, αυτομάτως δημιουργώ μία εικόνα μέσα στο κεφάλι μου για αυτό, και η άποψη μου σχηματίζεται απτόμενη στα ήδη υπάρχοντα προσωπικά μου κοινωνικά σχήματα.

Για παράδειγμα, όταν κάποιος αναφέρει την λέξη ''χρήμα'', κάποιος θα το σκεφτεί ως την κινητήριο δύναμη στην ζωή ως μία κυριαρχική αξία, ενώ κάποιος άλλος ως ένα σημαντικό μέσο για την κάλυψη αναγκών χωρίς όμως να έχει κυριαρχικό ρόλο. Οι δύο αυτές διαφορετικές αναπαραστάσεις της ίδιας έννοιας προέρχονται από την διαφορετική, ίσως, κοινωνική τάξη των ατόμων αλλά και τα ενδεχομένως διαφορετικά κοινωνικά πρότυπα που έχουν αναπτύξει καθ'όλη την διάρκεια της ζωής τους.

Η διαδικασία, λοιπόν, κατά την οποία κάτι ανοίκειο καθίσταται οικείο και κάτι αφηρημένο γίνεται συγκεκριμένο συνοψίζεται στον όρο κοινωνικές αναπαραστάσεις. Μία τέτοια διαδικασία συντελείται και από τότε που πρωτοακούστηκε η λέξη κορωναϊός. Κανείς δεν ήξερε τί ακριβώς είναι μέχρι να πάρει την έκταση και την προβολή που έχει τώρα αφού μέχρι πριν λίγους μήνες δεν απειλούσε με τόσο θράσσος τις ανθρώπινες ζωές. Η καθημερινή και ακατάπαυστη πληροφόρηση σχετικά με τον ιό μέσα από την τηλεόραση και τα social media, δημιουργεί την ανάγκη συγκεκριμενοποίησης από το άτομο τι τον απειλεί και πώς μπορεί να το αντιμετωπίσει αλλά και ενισχύει την αναπαράσταση που έχει ο καθένας από εμάς γι αυτον ανάλογα το φύλο, την ηλικία το εάν ανήκουν σε κάποια ευπαθή ομάδα, αφού ο κάθενας προσπαθεί να εντάξει τις νέες αυτές πληροφορίες σε σχήματα γνωστά που ήδη έχει, ώστε να διαμορφώσει μία στάση απέναντι στο νέο και να μην νιώθει την συνθήκη της αβεβαιότητας.

Τα γνωστικά σχήματα και οι πεποιθήσεις μιας αναπαράστασης

Πιο αναλυτικά, από τον πιο αισιόδοξο μέχρι τον πιο απαισιόδοξο αυτό που πιστεύει κάποιος σε σχέση με αυτό που γνωρίζει έχει μεγάλη διαφορά. Η πεποίθηση μίας αναπαράστασης, στην συγκεκριμένη περίπτωση του ιού, σε σχέση με την γνώση μας απέναντι στα στοιχεία που συνθέτουν την αναπαράστασή μας μπορεί να επηρεάζονται από άλλους παράγοντες κοινωνικής επιρροής, όπως ο φόβος που ενισχύεται μέσω της προβολής περισσότερων αρνητικών καταστάσεων σε σχέση με την συνθήκη ή η εξάρτηση από την πληροφορία που προσφέρεται μέσα σε ένα συνεχές άκαμπτο.

Όπως και να έχει, οι ψυχολογικοί, προσωπικοί, κοινωνικοί παράγοντες που δομούν και κατευθύνουν την αναπαράσταση για τον ιό έχουν ως αποτέλεσμα κάποιος π.χ. πιο νέος επειδή δεν αντιλαμβάνεται ακόμα τόσο κοντά του το τέλος ή τον θάνατο να αποκτά μία πιο αισιόδοξη στάση απέναντι στην πορεία της κατάστασης, ή κάποιος ο οποίος ανήκει στις ευπαθείς ομάδες να αντιμετωπίζει με περισσότερο άγχος και ψυχική ''αδυναμία'' το όλο σκηνικό.
Επίσης, το γεγονός ότι έχουν επιβληθεί αυστηρά μέτρα από την κυβέρνηση ωθεί άτομα στο να αντιδρούν ή να συμμορφώνονται με αυτά ανάλογα τις πολιτικές τους πεποιθήσεις αλλά και τον ρόλο που έχει η πολιτική στην ζωή τους. Το ίδιο συμβαίνει με όλους ανάλογα τις στάσεις που έχουν, και τον τρόπο που δέχονται, επεξεργάζονται και θεμελιώνουν ως γνώση τις πληροφορίες που παίρνουν.

Η κοινωνική αναπαράσταση της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης

Εκτός όμως από την αναπαράσταση του ιού αυτού καθέ αυτού, εμπλέκεται και η αναπαράσταση της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης. Ό,τι άποψη και με όποιον τρόπο και αν αντιμετωπίζει κάποιος την απειλή του ιού, το αποτέλεσμα χρειάζεται να είναι ένα. Η νίκη στην μάχη. Ακόμα, δηλαδή, και αν κάποιος θεωρεί πως τα πράγματα δεν είναι τόσο σοβαρά όσο παρουσιάζονται και ότι τα μέτρα είναι ακραία και αυστηρά, αγνοώντας τα ή τηρώντας κάποια από αυτά, πόσο μπορεί να στηρίξει την αντικρουόμενη με αυτά κοινωνική του αναπαράσταση σχετικά με την ατομική και κοινωνική του ευθύνη; Και αν η σύγκρουση που δημιουργείται ψάχνει τρόπο να επιλυθεί ποιος είναι ο σωστός; Η απάντηση πάντα απτόμενη σε προσωπικά ατομικά και κοινωνικά σχηματισμένα σχήματα που ο καθένας έχει, πχ χρειάζεται να ελέγχεται από εμάς του ίδιους σε μια διαδικασία επαλήθευσης της αναπαράστασής μας σχετικά με το κοινό αποτέλεσμα που θέλουμε να επιτευχθεί, δηλαδή το να φύγουμε από την δύσκολη αυτή περίοδο.

Βιβλιογραφία
Επιστημονικός λόγος περί κοινωνικών αναπαραστάσεων και ιδεολοιών - Άννα Μαντόγλου, Μελέτης Κυριάκος