Ανάμεσα στην εφηβεία και την ενηλικίωση: Χαρακτηριστικά και προκλήσεις της αναδυόμενης ενηλικίωσης

Ακρόαση άρθρου......

Ούτε έφηβος αλλά ούτε και ενήλικας...
Αν ρωτήσουμε έναν νέο από τα 18 έτη μέχρι τα τέλη της δεκαετίας των 20 ετών τι αισθάνεται περισσότερο, έφηβος ή ενήλικας, το πιθανότερο είναι να μας απαντήσει πως τίποτα από τα δύο.

Ο Arnett (2000) πρότεινε την έννοια της αναδυόμενης ενηλικίωσης για να αναφερθεί στην αναπτυξιακή περίοδο που καλύπτει το διάστημα από τα τέλη της δεύτερης δεκαετίας της ζωής μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας των 20 ετών, δίνοντας έμφαση στις ηλικίες από 18 έως 25 ετών.

Πρόκειται για μία περίοδο σημαντικών αλλαγών και εξερεύνησης της ταυτότητας, και μέχρι το τέλος της οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν κάνει επιλογές που έχουν σημαντικές και μακροχρόνιες επιπτώσεις στη ζωή τους. Εγκαταλείποντας την εξάρτηση της παιδικής ηλικίας και εφηβείας και μην έχοντας ακόμα αναλάβει τις υπευθυνότητες και τους κανονιστικούς ρόλους του ενήλικα, οι αναδυόμενοι ενήλικες εξερευνούν ποικίλες κατευθύνσεις στη ζωή, τις σχέσεις τους και την εργασία. Την περίοδο αυτή τα άτομα έρχονται αντιμέτωπα με μεταβάσεις και καλούνται να πάρουν σημαντικές αποφάσεις περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο της ζωής τους.

Προϋποθέσεις για την εμφάνιση της αναδυόμενης ενηλικίωσης

Η αναδυόμενη ενηλικίωση δεν είναι μια καθολική περίοδος. Σαρωτικές αλλαγές που έλαβαν χώρα από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα (αύξηση ορίου ηλικίας γάμου και τεκνοποίησης, αύξηση του αριθμού των νέων που φοιτούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ανάγκη για εξειδίκευση κτλ.) προκάλεσαν μία παράταση της ηλικίας εισόδου στην ενήλικη ζωή κυρίως στις βιομηχανικές και μετα-βιομηχανικές κοινωνίες. Σε αυτές απαιτείται ένα υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης για την είσοδο σε επαγγέλματα με μεγαλύτερο κύρος και περισσότερο επικερδή.

Χαρακτηριστικά και προκλήσεις της αναδυόμενης ενηλικίωσης

Η αναδυόμενη ενηλικίωση αποτελεί μια ιδιαίτερα κρίσιμη εξελικτική περίοδο την οποία χαρακτηρίζουν μεταξύ άλλων: η εγκαθίδρυση μιας ταυτότητας, η εστίαση στον εαυτό και την αυτο-ανάπτυξη, η αναζήτηση του ιδανικού, ο πειραματισμός με στόχο το σχηματισμό σταθερών σχέσεων, η απόκτηση ενός επιπέδου εκπαίδευσης, η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων και η επίτευξη της ανεξαρτησίας από τους γονείς. Σύμφωνα με τον Arnett (2000) η εξερεύνηση της ταυτότητας γίνεται κυρίως σε τρία επίπεδα: τις σχέσεις με το άλλο φύλο, την εργασία και την κοσμοθεωρία. Οι αναδυόμενοι ενήλικες μέσα από τις σχέσεις τους προσπαθούν να βρουν όχι απλά έναν αξιόπιστο σύντροφο αλλά ένα ιδανικό συμπλήρωμα της ταυτότητάς τους. Επίσης, πειραματίζονται με στόχο την ανακάλυψη του ιδανικού αντικειμένου εργασίας, ενώ παράλληλα, κυρίως μέσω των σπουδών, αναθεωρούν συχνά στοιχεία των αντιλήψεων και της φιλοσοφίας με βάση την οποία έχουν μεγαλώσει.

Η αναδυόμενη ενηλικίωση τις περισσότερες φορές αποτελεί μια περίοδο υψηλής ευεξίας και αισιοδοξίας. Ωστόσο δεν παύει να αποτελεί και μια περίοδο αστάθειας και συχνής αλλαγής κατευθύνσεων (π.χ. ακαδημαϊκά ή επαγγελματικά) που την καθιστούν ορισμένες φορές ιδιαίτερα στρεσογόνο. Η επίτευξη των επιμέρους αναπτυξιακών έργων είναι απαραίτητη για την επιτυχή μετάβαση στην ενηλικίωση, ενώ πιθανή αποτυχία οδηγεί σε αυξημένη επικινδυνότητα για μεταγενέστερες εξελικτικές δυσκολίες και προβλήματα. Η μειωμένη ευεξία μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία στη διαχείριση σημαντικών εξελικτικών έργων. Έχει φανεί για παράδειγμα ότι οι καταθλιπτικοί αναδυόμενοι ενήλικες είναι πιθανό να αποφύγουν προκλήσεις όπως τη διαχείριση επαγγελματικών θεμάτων και την ολοκλήρωση των σπουδών τους, τη διαχείριση των οικονομικών τους, και τη δημιουργία και διατήρηση στενών σχέσεων. 

Αναδυόμενη ενηλικίωση και εργασία

Σε ό,τι αφορά την εργασία οι αναδυόμενοι ενήλικες συχνά πειραματίζονται τόσο σε επίπεδο εκπαίδευσης όσο και θέσεων εργασίας ώστε να βρουν μια απασχόληση που τους ικανοποιεί, τους ευχαριστεί, τους γεμίζει και κυρίως αποτελεί έκφραση της ταυτότητάς τους. Μέσα από τις εμπειρίες που αποκομίζουν από την εργασία προετοιμάζονται για την ανάληψη ρόλων του ενήλικου εργαζόμενου. Μερικά από τα ζητήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι είναι: σε ποια δουλειά είμαι καλός; Ποια θα με ικανοποιεί μακροπρόθεσμα; Τι ευκαιρίες υπάρχουν να βρω μια εργασία σε έναν τομέα που μου ταιριάζει καλύτερα; Η αναζήτηση αυτή είναι αλληλένδετη με τις επιλογές που κάνουν οι αναδυόμενοι ενήλικες στην ακαδημαϊκή τους πορεία. Δοκιμάζουν διάφορα πεδία ενδιαφέροντος και παρατείνουν την περίοδο παραμονής τους στο εκπαιδευτικό σύστημα (π.χ. μέσα από Μεταπτυχιακές σπουδές) προκειμένου να αποκτήσουν τα εφόδια που θα τους εξασφαλίσουν μια ικανοποιητική θέση εργασίας μελλοντικά.

Η απουσία δέσμευσης σε ένα συγκεκριμένο εργασιακό ρόλο ενήλικου επιτρέπει ένα βαθμό εξερεύνησης και πειραματισμού που δεν είναι ιδιαίτερα πιθανός από την ηλικία των 30 ετών και έπειτα. Ωστόσο, ο τομέας της εργασίας, αποτελώντας έναν από τους σπουδαιότερους στην εξερεύνηση της ταυτότητας, συχνά είναι συνυφασμένος και με ορισμένες δυσκολίες. Στην Ευρώπη μία σημαντική στρεσογόνος πηγή είναι η ανεργία που πλήττει δύο φορές περισσότερο τους αναδυόμενους ενήλικες από τους ενήλικες. Το να αδυνατεί να βρει μια εργασία που να αντιστοιχεί στις ικανότητες και τα ενδιαφέροντά του αποτελεί για έναν αναδυόμενο ενήλικα μια εμπειρία ματαίωσης και αποδιοργάνωσης. Από την άλλη έρευνες έχουν δείξει ότι αναδυόμενοι ενήλικες με αυξημένα καταθλιπτικά συμπτώματα δείχνουν χαμηλότερη εργασιακή ικανοποίηση, κάνουν αιτήσεις σε εργασίες που δε σχετίζονται με το αντικείμενο των σπουδών τους και καθυστερούν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Συνεπώς, η ανεργία μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά συμπτώματα τα οποία με τη σειρά τους, μέσω ενός φαύλου κύκλου, θέτουν επιπρόσθετα εμπόδια στην επαγγελματική αποκατάσταση.

Πότε κανείς εισέρχεται στην ενηλικίωση;

Τα κριτήρια για να εισέλθει κανείς στην ενηλικίωση δεν είναι αμιγώς «δημογραφικά» (π.χ. η ολοκλήρωση των σπουδών, η εύρεση μιας σταθερής εργασίας, ο γάμος κτλ.) αλλά περισσότερο «ποιοτικά». Ο Arnett (2000) έχει ορίσει ως τα κυριότερα από αυτά τα εξής: η αποδοχή της ευθύνης για τον εαυτό, η λήψη ανεξάρτητων αποφάσεων και, η οικονομική ανεξαρτησία. Η είσοδος στην ενηλικίωση συνεπάγεται την εγκαθίδρυση μιας σταθερής ταυτότητας και την υιοθέτηση ρόλων ενηλίκου σε όλα τα πεδία της ζωής. 

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

1. Arnett, J.J. (2000). Emerging Adulthood. A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55, 469-480
2. Arnett, J.J. (2007). The long and leisurely route. Coming of age in Europe today. Current History, March, 130-136
3. Salmela-Aro, K., Aunola, K., Nurmi, J.E. (2005). Emerging adulthood and transition to work life. Proceedings of International Symposium on Youth and Work Culture, 30-31 May 2005, Espoo. Finnish Institute of Occupational Health