Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή

Ακρόαση άρθρου......

Αποτελεί σημαντικό δείγμα της φυσιολογικής αναπτυξιακής πορείας ενός παιδιού η ικανότητα να εκφράζει ελεύθερα την άποψη του όπως και να διαφωνεί με αυτή των άλλων ανθρώπων. Ουσιαστικά η ικανότητα αυτή οδηγεί σταδιακά στην προσωπική του αυτονομία, στην ανακάλυψη και στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του, όπως και στη θέσπιση κανόνων εσωτερικού αυτοελέγχου.

Η στάση του οικογενειακού και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος επηρεάζει καθοριστικά την ομαλή αναπτυξιακή διαδικασία του παιδιού, ιδίως μάλιστα όταν γίνονται αντιληπτά συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ιδιοσυγκρασίας όπως παραδείγματος χάριν προδιάθεση για έντονη κατηγορηματικότητα, ισχυρή θέληση, συχνές και πολλαπλές επιθυμίες.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας επιλεγμένα βιβλία για την Ψυχολογία Παιδιού

Ιδιοσυγκρασιακά Χαρακτηριστικά / Ταμπεραμέντο

Τα παιδιά έρχονται στον κόσμο με συγκεκριμένα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά που έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργούν το λεγόμενο ταμπεραμέντο τους, το οποίο επηρεάζει και καθορίζει αναμφίβολα την εύκολη ή δύσκολη ανατροφή τους.

Η συμπεριφορά όπως και η προσωπικότητα των παιδιών διαμορφώνεται κάθε φορά μέσω της αλληλεπίδρασης των δικών τους χαρακτηριστικών-ταμπεραμέντο με το οικογενειακό-κοινωνικό περιβάλλον. Επομένως ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά βλέπουν τόσο τον εαυτό τους όσο και τον κόσμο γύρω τους καθορίζεται από το πόσο καλά τελικά θα διαχειριστεί το περιβάλλον τους το δικό τους ταμπεραμέντο.

Τι είναι το ταμπεραμέντο;

Αποτελεί ένα συνονθύλευμα γενετικών χαρακτηριστικών που εν τέλει συντελούν στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά προσεγγίζουν, δρουν, μαθαίνουν και αντιλαμβάνονται το περιβάλλον τους. Παραδείγματος χάριν κάποια μωρά δείχνουν εξαρχής μια ευαισθησία στους ήχους ή στο φως. Επίσης κάποια άλλα εκφράζουν γρήγορα και έντονα την δυσφορία τους ενώ άλλα είναι υπερβολικά ήρεμα. Τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά/ταπεραμέντο χαρακτηρίζονται για την σταθερότητα τους στον χρόνο. Το οικογενειακό περιβάλλον διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στον τρόπο διαχείρισης αυτών προκειμένου στο μέλλον να μην εκδηλώνονται ως αρνητικές-επιθετικές συμπεριφορές.

Ένα βρέφος που εκδηλώνει με έντονο τρόπο την δυσφορία του μπορεί να δυσκολέψει την δημιουργία φυσιολογικών και υγειών σχέσεων με τους γονείς του, καθώς αυτοί με τη σειρά τους θα δυσκολευτούν να προσαρμοστούν και να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες του. Οι δυσκολίες προσαρμογής και ανταπόκρισης των γονέων μπορεί στο μέλλον να δημιουργήσουν είτε υπερπροστατευτικές σχέσεις είτε σχέσεις παραμέλησης. Έτσι λοιπόν θα σχηματιστούν συναισθηματικά κενά που στο μέλλον μπορεί να εκφραστούν από τα παιδιά μέσω των επιθετικών τους συμπεριφορών.

Συμπεριφορές ανυπακοής κατά την παιδική ηλικία

Αναντίρρητα τα περισσότερα παιδιά κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας έχουν εκδηλώσει κάποια στιγμή της ζωής τους συμπεριφορές ανυπακοής τόσο απέναντι στους γονείς όσο απέναντι και στους δασκάλους τους. Ωστόσο όμως, υπάρχουν φορές που η έντονη αρνητική / εχθρική τους διάθεση μπορεί να παρουσιαστεί επαναλαμβανόμενα, γεγονός το οποίο έχει σημαντικό αντίκτυπο στις κοινωνικές και οικογενειακές τους αλληλεπιδράσεις.

Τι είναι η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή;

Η συγκεκριμένη διαταραχή κατατάσσεται στις διασπαστικές διαταραχές και χαρακτηρίζεται από έντονες, προκλητικές και αντιδραστικές συμπεριφορές. Παιδιά με εναντιωματική προκλητική διαταραχή διακατέχονται έχουν κατά κύριο λόγο ευερέθιστη διάθεση που εκδηλώνεται με αρνητισμό και ανυπακοή. Με λίγα λόγια τα παιδιά αυτά αρνούνται να ακολουθήσουν και να τηρήσουν τους κανόνες, όπως και να προσαρμοστούν, να συμμορφωθούν στις απαιτήσεις των ενηλίκων. Διαπληκτίζονται αρκετά εύκολα με τους γονείς, τους δασκάλους και γενικά με πρόσωπα τα οποία έχουν εξουσία. Επιπλέον, είναι διαρκώς θυμωμένα, προσβάλουν, χάνουν αμέσως την ψυχραιμία τους, επιρρίπτουν πολύ εύκολα τις ευθύνες στους άλλους για τις δικές τους επιλογές/λάθη και λένε συχνά ψέματα.

Τέλος, η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή παρουσιάζει κάποια κοινά στοιχεία όπως με τη ΔΕΠ-Υ και τη Διαταραχή Διαγωγής. Βασική διαφορά τους όμως είναι πως τα παιδιά με Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή είναι περισσότερο επιθετικά και εχθρικά απέναντι στους άλλους ενώ τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ διακατέχονται κυρίως από έναν έντονο αυθορμητισμό καθώς είναι κατά βάση παρορμητικά.

Αιτιολογία Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής

Κατά πλειοψηφία τα ερευνητικά δεδομένα έχουν καταδείξει πως η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή οφείλεται σε μικρότερο βαθμό σε γενετική ανωμαλία ή σε δυσλειτουργία του εγκεφάλου.

Για τον παραπάνω λόγο έχει δοθεί πλέον ιδιαίτερη βαρύτητα στη μελέτη της αιτιολογίας της διαταραχής μέσα από την αλληλεπίδραση των παιδιών με τα άτομα του συγγενικού περιβάλλοντος τους και κυρίως μέσα από την ποιοτική η μη σχέση των παιδιών με τους γονείς τους.

Η αντίδραση και η διαχείριση της συμπεριφοράς του παιδιού από τα μέλη της οικογένειας καθιστά βασικό παράγοντα αντιμετώπισης ή διαιώνισης των αρνητικών συμπτωμάτων της διαταραχής.

Αντιμετώπιση-Θεραπευτική Παρέμβαση

Η εναντιωματική προκλητική διαταραχή μπορεί να αντιμετωπιστεί με αρχικά μέσω της ατομικής συμβουλευτικής του παιδιού ή εν συνεχεία με τη βασική εκπαίδευση των γονέων στον τρόπο διαχείρισης των ικανοτήτων και δεξιοτήτων του παιδιού. Οι γονείς σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να είναι και να αποτελούν βασικό μοντέλο θετικής συμπεριφοράς και ενίσχυσης για τα παιδιά τους, να θέτουν όρια και συνέπειες όπως και να διαχειρίζονται ποιοτικά το άγχος τους.

Εκπαιδευτικές παρεμβάσεις διαχείρισης της Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής

Ο εκπαιδευτικός οφείλει:

• Να επαινεί τον μαθητή όταν πετυχαίνει κάτι καλό, υπενθυμίζοντας παράλληλα τα θετικά του χαρακτηριστικά.
• Να δίνει σημασία στην μαθησιακή του πρόοδο.
• Να τοποθετεί τον μαθητή στην τάξη στα πρώτα θρανία, ούτως ώστε να έχει τον έλεγχο της κατάστασης και βλεμματική επαφή μαζί του.
• Να επιβραβεύει σταθερά όταν ο μαθητής εκδηλώνει αποδεκτή και επιθυμητή κοινωνική συμπεριφορά.
• Να μην έρχεται σε σύγκρουση μαζί του όταν εκδηλώνει ανάρμοστη η επιθετική συμπεριφορά.
• Να βρίσκει χρόνο για να συζητά ιδιαιτέρως με το μαθητή, προκείμενου να δημιουργήσει σχέση εμπιστοσύνης μαζί του αλλά και για να τονίζει τα θετικά στοιχεία της συμπεριφοράς και του χαρακτήρα του.
• Να επικοινωνεί τακτικά με τους γονείς με σκοπό να τους ενημερώνει για την συμπεριφορά και την πρόοδο που επιδεικνύει.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Washington DC: American Psychiatric Association.

Lahey, B.B., Piacentini, J.C., McBurnett, K., Stone, P., Hartdagen,S. & Hynd, G. (1988). Psychopathology in the parents of children with conduct disorder and hyperactivity. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 27, 163-170.

Κάκουρος, Ε & Μανιαδάκη, Κ. (2009). Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων - αναπτυξιακή προσέγγιση. Αθήνα: τυπωθήτω.