Δουλεύοντας με τα όνειρα και τους εφιάλτες των παιδιών

Ακρόαση άρθρου......

Νυχτερινοί εφιάλτες στα παιδιά. Κατά περιόδους τα παιδιά μπορεί να ταλαιπωρούνται από εφιάλτες, με αποτέλεσμα είτε να ξυπνούν τρομαγμένα κατά τη διάρκεια της νύχτας είτε να φοβούνται να ξαπλώσουν το βράδυ στο κρεβάτι τους και να κοιμηθούν. Όπως και στους ενήλικες έτσι και στα παιδιά τα όνειρα και οι εφιάλτες έχουν ιδιαίτερη σημασία και αντικατοπτρίζουν πτυχές της ψυχοσυναισθηματικής μας κατάστασης.

Ο Freud πίστευε ότι μία από τις λειτουργίες που επιτελούν τα όνειρα είναι να μη χαλάει ο ύπνος μας, ενώ σύγχρονοι ερευνητές έχουν αντιστρέψει τη θεωρία αυτή, υποστηρίζοντας ότι μία από τις λειτουργίες του ύπνου είναι να επιτρέψει στα όνειρα να επισυμβούν. Είναι κοινά αποδεκτό πάντως ότι τα όνειρα αποτελούν απαραίτητο μέρος του ύπνου.

Τι όνειρα βλέπουν τα παιδιά; Φαίνεται πως υπάρχουν διαφορές στο περιεχόμενο και τη μορφή των παιδικών ονείρων, ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Δυστυχώς δε γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τα όνειρα στη βρεφική ηλικία, ξέρουμε ωστόσο ότι υπάρχουν. Παιδιά της νηπιακής ηλικίας συγχέουν συχνά τις πραγματικές εμπειρίες τους με τις ονειρικές. Στην ηλικία των 5 ετών το παιδί είναι το επίκεντρο της δράσης του ονείρου, ενώ σπάνια είναι παθητικός θεατής. Στα μεγαλύτερα παιδιά, τα κορίτσια βλέπουν περισσότερα όνειρα σχετικά με το φαγητό και κυρίως όνειρα σχετικά με εκδρομές στην εξοχή, ταξίδια και διασκεδάσεις, ενώ τα αγόρια βλέπουν περισσότερα όνειρα σχετικά με περιπέτειες και ανδραγαθήματα.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρατηρείται μεγάλη αύξηση στα κιναισθητικά όνειρα, στα οποία το παιδί πετάει, επιπλέει, κλπ.

Οι εφιάλτες και η σημασία τους.

Φαίνεται πως ένα μεγάλο ποσοστό των παιδικών ονείρων μπορεί να είναι τρομακτικά. Περιλαμβάνουν ληστές, άγρια ζώα, τέρατα και ανεπιθύμητα πρόσωπα. Περισσότερα αγόρια παρά κορίτσια βλέπουν τρομακτικά όνειρα, εκ των οποίων μεγάλο μέρος αφορά σε φόβο για ληστές και διαρρήκτες. Συχνοί είναι επίσης οι εφιάλτες με τρομακτικές εικόνες του «γέρου» και της «γριάς» αλλά και με ζώα ή τερατόμορφα πλάσματα. Στις ηλικίες άνω των 14 ετών φαίνεται πως ο αριθμός των τρομακτικών ονείρων μειώνεται κυρίως στα αγόρια, ενώ τα κορίτσια ονειρεύονται συχνά θανάτους.

Το είδος των ονείρων που βλέπει κάθε παιδί επηρεάζεται άμεσα από τις συνθήκες ζωής και το περιβάλλον του. Νυχτερινοί εφιάλτες παρατηρούνται συχνά σε παιδιά που είχαν εμπειρίες αποχωρισμού από τη μητέρα τους, ειδικά αν ο αποχωρισμός αυτός ήταν μεγάλης διάρκειας. Επίσης, έχει παρατηρηρθεί ότι παιδιά που μοιράζονται το κρεβάτι ή την κρεβατοκάμαρά τους έχουν λιγότερο άσχημα όνειρα σε σχέση με εκείνα που κοιμούνται μόνα τους. Δυσάρεστα όνειρα βλέπουν πιο συχνά τα παιδιά όταν είναι άρρωστα, ενώ παιδιά που παρουσιάζουν ψυχοσυναισθηματικά προβλήματα είναι πιθανό να υποφέρουν από συχνούς νυχτερινούς εφιάλτες, με τα ίδια μάλιστα θέματα επαναλαμβανόμενα πολλές φορές.

Όνειρα, Εφιάλτες και Ψυχοθεραπεία Gestalt.

Σύμφωνα με τον Fritz Perls, «πατέρα» της Ψυχοθεραπείας Gestalt, το όνειρο αποτελεί ένα υπαρξιακό μήνυμα. Ένα μήνυμα από εμένα προς εμένα, προς όποια πλευρά μου μπορεί να το ακούσει. Κάθε στοιχείο και κάθε συνθήκη μέσα στο όνειρο αποτελούν δημιούργημα αυτού που το ονειρεύεται.

Το σημαντικό ερώτημα που τίθεται είναι πώς επιλέγουμε στα όνειρά μας αυτά τα συγκεκριμένα στοιχεία; Καμία επιλογή στο όνειρό μας δεν είναι τυχαία. Σύμφωνα με την Ψυχοθεραπεία Gestalt λοιπόν, κάθε στοιχείο του ονείρου αποτελεί ένα δικό μας κομμάτι, από το οποίο όμως έχουμε αποκοπεί ή το οποίο έχουμε για κάποιο λόγο απαρνηθεί και το προβάλουμε σε διάφορα στοιχεία του ονείρου μας. Είναι σαν να «αδειάζουμε» συγκεκριμένα κομμάτια του εαυτού μας στο όνειρό μας, μένοντας με τα αντίστοιχα κενά. Αν θέλουμε να αποκτήσουμε ξανά επαφή με τα κομμάτια αυτά, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ειδικές τεχνικές που θα μας βοηθήσουν να επαναφομοιώσουμε αυτές τις εμπειρίες.

Τα παιδιά δε μοιράζονται εύκολα τα όνειρά τους, ίσως γιατί αυτά που θυμούνται πιο έντονα είναι και τα πιο τρομακτικά. Πολλές φορές επίσης, μπορεί τα όνειρά τους να είναι πολύ περίεργα ή μυστηριώδη που προτιμούν να τα βγάλουν από το μυαλό τους. Σύμφωνα με την Violet Oaklander αυτός ίσως είναι και ένας από τους λόγους που στα παιδιά εμφανίζονται συχνά επαναλαμβανόμενα όνειρα. Προσπαθούν δηλαδή τόσο πολύ να τα απωθήσουν που αυτά έρχονται και ξανάρχονται ως υπενθύμιση μιας ενδοψυχικής σύγκρουσης που αναζητά την επίλυσή της.

Γενικά, τα όνειρα και οι εφιάλτες εξυπηρετούν διάφορες λειτουργίες στα παιδιά. Μπορεί να αποτελούν έκφραση του άγχους, μιας αγωνίας ή φόβων τους, μπορεί να εκφράζουν συναισθήματα που τα παιδιά αδυνατούν να εκφράσουν στην πραγματική τους ζωή ή να αναπαριστούν επιθυμίες, ευχές, ανάγκες, φαντασιώσεις, απορίες, κλπ.

Δουλεύοντας ψυχοθεραπευτικά με τα όνειρα των παιδιών χρησιμοποιούμε τεχνικές όπως την αφήγηση του ονείρου σε ενεστώτα χρόνο, το παίξιμο στοιχείων του ονείρου από το παιδί ή τη ζωγραφική του, μέσα από τις οποίες το παιδί έχει τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή και να μοιραστεί συναισθήματα και σκέψεις που μέχρι σήμερα είχε για διάφορους λόγους απωθήσει. Ένα όνειρο μπορεί να αποτελεί ένδειξη μιας γενικότερης στάσης ή συναισθημάτων για τη ζωή και εντάσσοντάς το στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία, δουλεύουμε με συναισθήματα και εμπειρίες που τα παιδιά δεν μπορούν να διαχειριστούν άμεσα και ανοιχτά.

Στόχος της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας με τα όνειρα και τους εφιάλτες των παιδιών είναι να τα βοηθήσουμε να μάθουν περισσότερα για τον εαυτό τους και τη ζωή τους. Στη διαδικασία αυτή δεν ερμηνεύουμε ούτε αναλύουμε εμείς το όνειρο, καθώς το παιδί είναι το μόνο που μπορεί να αποκτήσει επίγνωση αυτών που το όνειρό του προσπαθεί να του πει.